آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با هیدروسفالی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
هیدروسفالی چیست؟
هیدروسفالی ـ هیدرو (hydro) به معنی «آب» و سفالوس (Cephalus) به معنی «سر» ـ عارضهای است که در آن مایع بیش از حدی در مغز تجمع یافته است. هر چند هیدروسفالی اغلب به تجمع آب در مغز اشاره دارد، امّا این «آب» در واقع همان مایع مغزی نخاعی است، مایع شفاف اطراف مغز و طناب نخاعی.
در حالت معمول، این مایع در مغز تولید می‌شود، از مسیر 4 بطن مغزی عبور کرده و خود را به فضاهای بستهای (سیستِرن) در قاعده مغز که نقش مخزن را بازی میکنند، میرساند. بدین طریق مایع مذکور سطوح مغز و طناب نخاعی را تمیز کرده و سپس جذب جریان خون می‌شود. تعادل بین تولید و جذب مایع مغزی نخاعی اهمیت حیاتی دارد. معمولاً این مایع حین گردش تقریباً به‌طور کامل جذب جریان خون می‌شود. امّا شرایط خاصی باعث ممانعت یا اختلال در فرایند تولید یا جذب مایع مغزی نخاعی شده یا از جریان و گردش طبیعی آن جلوگیری میکنند. با به هم خوردن این تعادل، هیدروسفالی ایجاد می‌شود.
هیدروسفالی ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد. نوع مادرزادی میتواند به دلیل انسدادی در مسیر جریان مایع مغزی نخاعی یا ناتوانی در جذب آن باشد. فشار حاصل از این تجمع باعث اتساع و بزرگی بافت همبند و سست واقع در جمجمه میگردد، به‌طوری که در یک نوزاد یا کودک خردسال، سر در تمام جهات به شکل غیرطبیی بزرگ می‌شود، به‌خصوص در ناحیه پیشانی.
آموزش بدو ورود
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی کودک خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- مدت ناشتایی کودک را طبق تجویز پزشک رعایت کنید
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر و غیره را خارج کنید.
- کلیه لباس‌های کودک (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل به کودک بپوشانید.
- در صورتی که کودک شما سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به کودک شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتیبیوتیک تزریق می‌شود.
- عمل کودک شما تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
- آزمایش‌ها و سی‌تی‌اسکن کودک خود را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه:
- در صورت اجازه پزشک می‌توانید تغذیه کودک خود را شروع نمایید.
- در صورتی که کودک شما استفراغ می‌کند از دادن هر ماده غذایی به او خودداری نمایید و به پرستار اطلاع دهید.
- بعد از تغذیه به علت احتمال استفراغ، کودک را به پهلو قرار دهید.
- در صورتی که بعد از تغذیه حالت تهوع و یا استفراغ وجود داشت کودک را طاقباز نخوابانید. سر کودک را به یک طرف بگردانید و به حالت نیمه نشسته قرار دهید.
مراقبت:
- پوست سر این کودکان نازک است به همین دلیل جهت کم کردن خطر عفونت پوست سر به علت اثرات فشاری، کودک را به طور مکرر هر 10 دقیقه یک بار جابه‌جا کنید.
- جابه‌جا نمودن مکرر کودک از عفونت ریه نیز جلوگیری می‌کند.
- 1تا 24 ساعت بعد از عمل كودك را به صورت طاقباز قرار داده و سپس جهت پيشگيری از فشار به دريچه شنت به پهلوی سالم قرار دهید.
- سر کودک بايد در امتداد بدن قرار داده شود تا از تخليه سريع جلوگيری شود.
- در صورت بیقراری کودک، به پرستار اطلاع داده تا کودک را بررسی کند و اگر نیاز بود طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد کودک را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستاران بخش اطلاع دهید.
- از تکان دادن شدید کودک خودداری نمایید.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به کودک خودداری کنید.
- در هر عمل جراحی احتمال عفونت در محل عمل وجود دارد. در چند روز اول بعد از عمل جراحی، به بیمار آنتیبیوتیک تزریقی داده می‌شود تا احتمال عفونت بعد از عمل جراحی کاهش پیدا کند.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار به کودک داده خواهد شد.
دارو:
دستورات دارویی پزشک در فواصل و زمان‌های معین توسط پرستاراجرا می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- جهت جلوگیری از یبوست از مواد غذایی پر فيبر شامل آلو، سيب، ريواس استفاده شود تا از فشار به شنت و انسداد آن جلوگيری شود.
- تغذیه باید به مقدار کم و در دفعات زیاد باشد.
- بعد از تغذیه به علت احتمال استفراغ کودک را به پهلو قرار دهید.
- در صورتی که بعد از تغذیه حالت تهوع و یا استفراغ وجود داشت کودک را طاقباز نخوابانید. سر کودک را به یک طرف بگردانید و به حالت نیمه نشسته قرار دهید.
فعالیت:
- این کودکان باید از انجام فعالیت‌هایی مثل فوتبال که احتمال صدمه به سر زیاد است، خودداری کنند.
- از انجام ورزش‌های سنگین خودداری نماید.
- در صورتی که کودک شما مرتب به زمین می‌خورد از کلاه مخصوص استفاده نمایید.
مراقبت:
- پوست سر این کودکان نازک است به همین دلیل جهت کم کردن خطر عفونت پوست سر به علت اثرات فشاری کودک را بطور مکرر هر 10 دقیقه یک بار جابه‌جا کنید.
- جابه‌جا نمودن مکرر کودک از عفونت ریه نیز جلوگیری می‌کند.
- از تماس کودک با افرادی که دارای عفونت‌های تنفسی و سرماخوردگی می‌باشند جلوگیری نمایید.
- اطراف چین‌های گردن و پشت گوش کودک را تمیز و خشک نگه دارید.
- از سر کودک هنگام جابجایی جهت جلوگیری از صدمه و فشار به گردن حمایت نمایید.
- به دليل رشد كودك بايد به طور مرتب شنت عوض شود و اين احتمال عفونت را افزايش می‌دهد. پس علائم عفونت شنت را از پرستار و یا پزشک سوال نمایید.
زمان مراجعه بعدی:
در زمان‌های تعیین شده توسط پزشک جهت بررسی شنت به پزشک مراجعه نمایید.
علائم هشدار
در صورت داشتن هر کدام از علائم زیر سریعاً به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید:
- عفونت و تورم قرمزی
- حساسيت در سر شنت
- اختلال در جريان مایع
- اشكال در تغذيه
- استفراغ
- تغيير رفتار و یا منگی
- لوچی
- بالا بودن مداوم حرارت بدن یا تب
- چنانچه در اثر حادثه‌ای مانند تصادف «شنت» از کار افتاد و علائمی مانند تحریک‌پذیری و استفراغ‌های مکرر، اختلال در هوشیاری و بینایی ایجاد شد، باید بیمار را به سرعت به مرکز درمانی منتقل کرد.
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- Aminoff Michael J, et al. Clinical Neurology/ 8th edition/ McgrawHil
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 28 تیر 1402