پادکست
فیلم آموزش همگانی
خلاصه
جراحی ترمیم فتق: انواع و بهبودی
این مقاله به طور کامل به موضوع جراحی ترمیم فتق میپردازد و آن را به عنوان شایعترین درمان برای این عارضه تعریف میکند. در این متن، سه نوع اصلی جراحی شامل جراحی باز، لاپاروسکوپیک (حداقل تهاجمی)، و جراحی رباتیک معرفی شدهاند و به توضیح نحوه اجرای هر کدام میپردازد. همچنین، این جراحیها معمولاً برای بازگرداندن بافت بیرونزده و تقویت دیوارهی ضعیف با استفاده از بخیه یا مش جراحی انجام میشوند. منبع به فرایند آمادگی قبل از عمل، جزئیات روند جراحی، و دوره نقاهت اشاره کرده و مزایا و خطرات احتمالی مانند عفونت، عود فتق، و درد مزمن را بررسی میکند. در نهایت، برآورد شده است که سالانه بیش از یک میلیون جراحی فتق تنها در ایالات متحده انجام میشود و زمان بهبودی بر اساس پیچیدگی عمل متفاوت است.
جراحی ترمیم فتق (Hernia Repair Surgery)
جراحی شایعترین روش درمان فتق (Hernia) است. سه نوع اصلی از جراحیهای فتق عبارتاند از:
- جراحی باز (Open)
- جراحی لاپاروسکوپیک (Laparoscopic – حداقل تهاجمی)
- جراحی رباتیک (Robotic repair)
نوع جراحی و روند بهبودی شما به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع فتق و میزان پیچیدگی عمل.
جراحی فتق (جراحی ترمیم فتق) چیست؟
جراحی شایعترین درمان برای فتق است. در فتق، اندامی از بدن از میان دیوارهٔ عضله یا بافتی که آن را در جای خود نگه میدارد، بیرون میزند. بیشتر فتقها در شکم یا کشالهٔ ران ایجاد میشوند.
در جراحی فتق، جراح اندام و بافت بیرونزده را به محل طبیعی خود بازمیگرداند و دیوارهٔ ضعیف یا پارهشده را با استفاده از بخیه یا مش جراحی (Surgical mesh) تقویت میکند.
نام دیگر جراحی فتق، هرنیوراافی (Herniorrhaphy) است.
چه کسانی به جراحی ترمیم فتق نیاز دارند؟
همهٔ فتقها نیاز به درمان فوری ندارند، اما بیشتر آنها در نهایت به جراحی نیاز پیدا میکنند زیرا معمولاً با گذر زمان شدیدتر میشوند.
فتق میتواند برآمدگیهایی ایجاد کند که در آن بافتهای داخلی از طریق پارگی یا شکاف در دیوارهٔ عضله یا بافت بیرون میزنند. این وضعیت ممکن است باعث احساس فشار، ناراحتی یا درد شود. بسته به محل فتق، ممکن است اعضای دیگر بدن نیز تحت تأثیر قرار گیرند و عوارضی ایجاد شود.
برای مثال، در افرادی که بیضه دارند، ممکن است فتق از دیوارهٔ عضله عبور کرده و وارد کیسهٔ بیضه (اسکروتوم/Scrotum) شود و موجب تورم، درد هنگام رابطهٔ جنسی یا سایر مشکلات گردد.
اگر فتق باعث بروز علائم شود یا خطر عارضه وجود داشته باشد، جراحی لازم است.
انواع جراحی فتق کداماند؟
انواع اصلی جراحی فتق شامل موارد زیر است:
- جراحی باز (Open hernia repair surgery):
در این روش، جراح یک برش واحد (Incision) ایجاد میکند تا بتواند روی بافت فتقکرده عمل کند. سپس اندام و بافتها را به جای خود بازمیگرداند و با استفاده از ابزارهای جراحی، بافت را بخیه میزند تا دیوارهٔ عضله مقاومتر شود. در بسیاری از موارد، از مش جراحی برای تقویت بیشتر بافت استفاده میشود. - جراحی لاپاروسکوپیک (Laparoscopic hernia repair surgery):
در این روش که به آن جراحی سوراخکلیدی (Keyhole surgery) نیز گفته میشود، جراح از چند برش بسیار کوچک (معمولاً سه یا چهار عدد) استفاده میکند. از طریق یکی از برشها، لولهای باریک با دوربین ویدئویی کوچک (لاپاروسکوپ) وارد بدن میشود و تصاویر داخل بدن روی صفحه نمایش داده میشود. ابزارهای جراحی از طریق برشهای دیگر وارد میشوند تا فتق ترمیم شود. - جراحی رباتیک (Robotic hernia repair surgery):
این نوع جراحی لاپاروسکوپیک از ابزارهای جراحی رباتیک استفاده میکند. جراح در پشت کنسول کنترلکننده قرار میگیرد و از طریق آن، فناوری رباتیک را برای ترمیم بافت ضعیف هدایت میکند.
شیوع جراحی ترمیم فتق چقدر است؟
بر اساس گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، جراحان هر سال بیش از ۱ میلیون مورد جراحی فتق را در ایالات متحده انجام میدهند. در سطح جهانی، این رقم حدود ۲۰ میلیون عمل جراحی فتق در سال است.
بیشتر این جراحیها برای فتق اینگوینال (Inguinal hernia) انجام میشوند که شایعترین نوع فتق هستند.
جزئیات فرایند (Procedure Details)
چگونه باید برای این جراحی آماده شوم؟
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت شما تعیین میکند که آیا کاندیدای مناسبی برای جراحی فتق هستید یا خیر. اگر پاسخ مثبت باشد، نوع مناسب جراحی نیز انتخاب میشود.
مراحل آمادگی برای جراحی شامل موارد زیر است:
- بررسی سوابق پزشکی، از جمله احتمال بارداری.
- مرور داروها، گیاهان دارویی و مکملهایی که مصرف میکنید.
- درخواست آزمایش خون یا تصویربرداری برای اطمینان از سلامت عمومی شما.
- ارائهٔ دستورالعملهای پیش از عمل؛ ممکن است لازم باشد مصرف رقیقکنندههای خون مانند آسپیرین را قطع کنید یا پیش از جراحی ناشتا باشید.
همچنین باید از قبل هماهنگ کنید تا فردی شما را پس از عمل به خانه برساند.
در طول جراحی ترمیم فتق چه اتفاقی میافتد؟
روند دقیق عمل بستگی به نوع جراحی دارد — باز، لاپاروسکوپیک یا رباتیک. بهطور کلی مراحل زیر انجام میشود:
- به شما داروهایی برای جلوگیری از درد داده میشود.
در جراحی لاپاروسکوپیک معمولاً از بیهوشی عمومی (General anesthesia) استفاده میشود.
در جراحی باز ممکن است فقط بیحسی موضعی یا منطقهای (Local or regional anesthesia) لازم باشد، در این حالت بیدار هستید ولی در محل عمل احساس درد نخواهید داشت. - در جراحی باز، یک برش منفرد به طول چند سانتیمتر ایجاد میشود.
در جراحی لاپاروسکوپیک، چند برش کوچک (معمولاً سه یا چهار عدد، هرکدام کمتر از ۲ تا ۳ سانتیمتر) ایجاد میشود. - بافت فتقکرده در جای طبیعی خود قرار میگیرد و بافتهای اطراف ترمیم میشوند. گاهی بافتهای سالم بخیه میشوند تا دیوارهای مستحکمتر ایجاد شود.
همچنین معمولاً از مش جراحی (Surgical mesh) برای تقویت دیواره و پیشگیری از عود فتق (Recurrence) استفاده میشود. - در پایان، جراح برشها را بخیه زده و زخمها را پانسمان میکند.
جراحی فتق چقدر طول میکشد؟
مدت زمان جراحی به نوع فتق و پیچیدگی آن بستگی دارد.
عملهای ساده ممکن است فقط ۳۰ دقیقه طول بکشند، اما در موارد پیچیده ممکن است تا ۵ ساعت زمان ببرد.
بهطور کلی، جراحی رباتیک طولانیتر از جراحی باز یا لاپاروسکوپیک است.
میزان درد در جراحی ترمیم فتق چقدر است؟
در صورت استفاده از بیهوشی عمومی، هیچ دردی احساس نخواهید کرد زیرا در خواب هستید.
اگر از بیحسی موضعی استفاده شود، پزشک در طول عمل از شما میپرسد که آیا احساس ناراحتی دارید یا نه تا در صورت لزوم داروی بیشتری تزریق کند و عمل کاملاً بدون درد باشد.
پس از عمل، تیم درمان برای مدیریت درد دوران نقاهت با شما همکاری میکند.
ممکن است لازم باشد برای چند روز تا چند هفته داروهای مسکن مصرف کنید.
پس از جراحی چه اتفاقی میافتد؟
بیشتر جراحیهای ترمیم فتق بهصورت سرپایی (Outpatient) انجام میشوند، به این معنا که در همان روز عمل به خانه بازمیگردید.
در موارد پیچیدهتر، ممکن است نیاز به اقامت یک یا دو شب در بیمارستان داشته باشید.
پس از جراحی، در اتاق ریکاوری (Recovery room) بیدار میشوید و تیم درمانی علائم حیاتی شما را کنترل میکند.
چند ساعت طول میکشد تا اثر داروی بیهوشی از بین برود.
از قبل هماهنگ کنید تا کسی شما را به خانه برساند و برای ۲۴ ساعت نخست پس از عمل استراحت کامل داشته باشید.
میتوانید فعالیتهای ساده مانند راه رفتن آرام را انجام دهید، اما از خستگی زیاد در روز اول پرهیز کنید.
مزایا و خطرات (Risks / Benefits)
مزایای جراحی فتق چیست؟
جراحی فتق یک روش ایمن و مؤثر است که میتواند فتق را ترمیم کرده و از عود مجدد آن جلوگیری کند.
بر اساس مطالعهای جدید، تنها حدود ۱۶٪ از بیماران طی ۱۰ سال پس از جراحی نخست نیاز به عمل مجدد دارند.
البته میزان عود بستگی به نوع جراحی و محل فتق دارد.
در جراحی لاپاروسکوپیک احتمال بازگشت فتق اندکی بیشتر است، اما این نوع جراحی بههمراه جراحی رباتیک معمولاً باعث جای زخم کوچکتر، درد کمتر، نیاز کمتر به داروهای مسکن و بهبودی سریعتر نسبت به جراحی باز میشود.
پزشک شما مزایا و نتایج احتمالی را بر اساس وضعیت سلامت و نوع فتق توضیح خواهد داد.
خطرات و عوارض احتمالی جراحی فتق چیست؟
همانند همهٔ جراحیها، این عمل نیز خطراتی دارد. برخی در کوتاهمدت بروز میکنند و برخی دیگر در طولانیمدت.
تیم درمان شما برای پیشگیری یا درمان سریع این عوارض آماده خواهد بود.
عوارض کوتاهمدت پس از جراحی:
- عفونت محل برش جراحی
- تجمع مایع (سروما/Seroma)
- تجمع خون (هماتوم/Hematoma)
- آسیب به بافتها، اندامها یا رگهای مجاور
- مشکل موقت در تخلیهٔ مثانه (گاهی نیاز به سوند کوتاهمدت)
عوارض دیررس:
- فرسایش یا تخریب مش جراحی (Mesh erosion)
- عفونت در عمق بافت محل مش جراحی
- عود مجدد فتق (Hernia recurrence) – نادر است
- درد هنگام رابطهٔ جنسی؛ در مردان ممکن است آسیب به اعصاب یا عروق بیضه باعث درد یا ناباروری شود. این عارضه نادر است (حدود ۰٫۳٪ تا ۷٫۲٪).
برخی بیماران ممکن است دچار درد مزمن (Chronic pain) شوند.
اگر درد بیش از سه ماه ادامه یابد، به آن نورالژی پس از هرنیوراافی (Post-herniorrhaphy neuralgia) گفته میشود.
در چنین مواردی ممکن است نیاز به دارو یا جراحی برای کاهش درد وجود داشته باشد.
دورهٔ نقاهت و چشمانداز (Recovery and Outlook)
مدت بهبودی به نوع فتق و پیچیدگی جراحی بستگی دارد.
بیشتر افراد میتوانند در عرض چند روز به کارهای سبک بازگردند.
اگر کار شما فیزیکی است یا شامل بلند کردن اجسام سنگین میشود، باید چند هفته صبر کنید.
میتوانید از روز بعد از عمل فعالیتهای سبک مانند پیادهروی را آغاز کنید، ولی از خستگی بیش از حد خودداری کنید.
فعالیتها باید بهتدریج افزایش یابند.
پزشک بر اساس شرایط شما، زمان بازگشت به کار را مشخص خواهد کرد.
زمان تماس با پزشک (When To Call the Doctor)
اگر پس از جراحی دچار هرگونه علامت غیرطبیعی شدید، فوراً با پزشک تماس بگیرید، از جمله:
- تب و لرز
- یبوست یا ناتوانی در دفع گاز
- خروج ترشحات چرکی از بخیه
- درد، قرمزی، گرما یا تورم در محل جراحی
- نفوذ خون از پانسمان
فوراً به اورژانس مراجعه کنید اگر:
علائم لختهٔ خون در پا (ترومبوز ورید عمقی / DVT) را مشاهده کردید:
- درد در پا یا کشالهٔ ران (بهویژه در ساق، پشت زانو یا ران)
- تورم، گرما یا قرمزی ناگهانی در پا یا کشالهٔ ران
همچنین اگر علائم سپسیس (Sepsis) را مشاهده کردید — که یک اورژانس تهدیدکنندهٔ زندگی است — فوراً به بیمارستان مراجعه کنید.
نشانههای سپسیس شامل موارد زیر است:
- تب
- لرز
- افزایش ضربان قلب
- افزایش یا افت فشار خون
- پوست گرم یا مرطوب/عرقکرده
- تنگی نفس
منابع (References)
Armijo PR, Pokala B, Flores L, Hosein S, Oleynikov D. Current state of robotic use in inguinal hernia repair: a survey of minimally invasive hernia surgeons. Updates Surg. 2020;72(1):179–184. Accessed 9/21/2023.
Haladu N, Alabi A, Brazzelli M, et al. Open versus laparoscopic repair of inguinal hernia: an overview of systematic reviews of randomised controlled trials. Surg Endosc. 2022;36(7):4685–4700. Accessed 9/21/2023.
Howard R, Thumma J, Ehlers A, Englesbe M, Dimick J, Telem D. Reoperation for Recurrence Up to 10 Years After Hernia Repair. JAMA. 2022;327(9):872–874. Accessed 9/21/2023.
Solaini L, Cavaliere D, Avanzolini A, Rocco G, Ercolani G. Robotic versus laparoscopic inguinal hernia repair: an updated systematic review and meta-analysis. J Robot Surg. 2022;16(4):775–781. Accessed 9/21/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
