پادکست آموزش همگانی
فیلم آموزش همگانی
خلاصه
راهنمای تزریق هپارین
این مقاله یک راهنما دربارهٔ داروی تزریقی هپارین ارائه میدهد که یک رقیقکنندهٔ خون برای درمان و پیشگیری از لختههای خونی است. راهنما توضیح میدهد که این دارو چگونه استفاده میشود، از جمله تزریق توسط ارائهدهندهٔ خدمات سلامت یا در منزل، و همچنین اقدامات احتیاطی مهم پیش از مصرف آن برای بیماران دارای سوابق پزشکی خاص را شرح میدهد. بخشهای حیاتی دیگر شامل تداخلهای دارویی بالقوه با هپارین، نکاتی در مورد نحوهٔ مدیریت و تزریق این دارو، و فهرستی از عوارض جانبی که باید فوراً به تیم درمان گزارش شوند، است. در نهایت، راهنما دستورالعملهایی در مورد نگهداری صحیح و دفع ایمن سرنگهای استفادهشده را بیان میکند.
تزریق هپارین
تزریق هپارین برای درمان یا پیشگیری از لختههای خون در وریدها، شریانها، ریهها یا قلب شما بهکار میرود. لختههای خون تجمعهایی از خون هستند که وقتی خون از حالت مایع به حالت نیمهجامد تغییر میکند تشکیل میشوند. یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت معمولاً این دارو را بهصورت انفوزیون داخلوریدی یا تزریق، در بیمارستان یا کلینیک به شما میدهد.
این دارو چیست؟
تزریق هپارین از لختهشدن خون پیشگیری میکند و لختههای خون را درمان میکند. این دارو به گروهی از داروها به نام رقیقکنندههای خون تعلق دارد.
این دارو ممکن است برای اهداف دیگری هم بهکار رود؛ اگر پرسشی دارید از ارائهدهندهٔ خدمات سلامت یا داروساز خود بپرسید.
پیش از مصرف این دارو چه موضوعاتی را باید به تیم درمان خود بگویم؟
لازم است به آنها اطلاع دهید اگر هر یک از شرایط زیر را دارید:
- اختلالات خونریزیدهنده مانند هموفیلی (Hemophilia) یا کاهش پلاکت خون (Thrombocytopenia)
- بیماری التهابی روده (Inflammatory bowel disease) یا دیورتیکولیت (Diverticulitis)
- اندوکاردیت (Endocarditis)
- فشار خون بالا (Hypertension)
- بیماری کبد (Liver disease)
- جراحی اخیر
- زخم معده (Peptic ulcer)
- واکنش غیرمعمول یا حساسیت (Allergy) به هپارین، داروهای دیگر، خوراکیها، رنگها یا نگهدارندهها
- باردار هستید، قصد بارداری دارید یا بهتازگی باردار بودهاید
- شیردهی
این دارو را چگونه باید استفاده کنم؟
این دارو داخلورید یا زیرِ پوست تزریق میشود. معمولاً تیم درمان شما آن را در بیمارستان یا کلینیک تزریق میکند.
اگر این دارو را در منزل دریافت میکنید، به شما آموزش داده میشود چگونه آن را آماده و تزریق کنید. برای اینکه درمان شما تاحدممکن اثربخش باشد، هر نوبت را دقیقاً طبق نسخهٔ درجشده روی برچسب مصرف کنید. نوبتها را از دست ندهید. از دست دادن نوبتها یا قطع این دارو میتواند خطر لختهٔ خون (Blood clot) را افزایش دهد. این دارو را ادامه دهید مگر اینکه تیم درمان به شما بگوید آن را قطع کنید.
مهم است که سوزنها و سرنگهای استفادهشده را در ظرفِ مخصوص پسماند تیز (Sharps container) بیندازید. آنها را در سطل زباله نیندازید. اگر ظرف پسماند تیز ندارید، با داروساز یا تیم درمان خود تماس بگیرید تا یکی تهیه کنید.
در مورد مصرف این دارو در کودکان با تیم درمان خود صحبت کنید. اگرچه ممکن است این دارو برای برخی شرایط در کودکان تجویز شود، اما احتیاطهایی لازم است.
اُوردوز/مصرفِ بیشازحد: اگر فکر میکنید بیشازحد از این دارو مصرف کردهاید، فوراً با مرکز کنترل مسمومیت یا اورژانس تماس بگیرید.
نکته: این دارو فقط برای شماست. آن را با دیگران بهاشتراک نگذارید.
اگر یک نوبت را فراموش کنم چه کار کنم؟
اگر یک نوبت را فراموش کردید، بهمحض یادآوری مصرفش کنید. اگر زمان نوبت بعدی نزدیک است، فقط همان نوبت را مصرف کنید. دو نوبت را باهم یا نوبت اضافه مصرف نکنید.
چه چیزهایی ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند؟
این دارو را با هیچیک از موارد زیر مصرف نکنید:
- دفیبروتاید (Defibrotide)
- میفپریستون (Mifepristone)
- اُریتَوَنسین (Oritavancin)
- پروتامین (Protamine)
- تلاوَنسین (Telavancin)
این دارو همچنین ممکن است با موارد زیر تداخل داشته باشد:
- آسپرین (Aspirin) و داروهای شبیه آسپرین
- داروهای ضدالتهابِ غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Ibuprofen) یا ناپروکسن (Naproxen)
- سایر داروهای درمان یا پیشگیری از لختهٔ خون مانند وارفارین (Warfarin) یا انوکساپارین (Enoxaparin)
این فهرست ممکن است همهٔ تداخلهای ممکن را شرح ندهد. فهرستی از تمام داروها، گیاهان دارویی، داروهای بدون نسخه یا مکملهای غذاییِ مصرفی خود را به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت بدهید. همچنین به آنها بگویید اگر سیگار میکشید، الکل مصرف نکنید، یا از مواد غیرقانونی استفاده میکنید. برخی موارد ممکن است با داروی شما تداخل داشته باشند.
هنگام مصرف این دارو باید مراقب چه چیزهایی باشم؟
در حین دریافت این دارو وضعیت شما با دقت پایش خواهد شد. اگر علائم شما شروع به بهبود نکرد یا بدتر شد، به تیم درمان اطلاع دهید.
ممکن است در زمان مصرف این دارو به انجام آزمایش خون نیاز داشته باشید.
در موارد نادر، سیستم ایمنی بدن ممکن است در پاسخ به هپارین باعث تجمع پلاکتها و ایجاد لخته (Heparin-induced thrombocytopenia) شود. این حالت میتواند حتی چند هفته پس از قطع هپارین رخ دهد. اگر درد، تورم یا گرمی در ساق پا، تنگی نفس یا درد قفسهٔ سینه داشتید، فوراً با تیم درمان خود تماس بگیرید.
در طول مصرف این دارو از ورزشها و فعالیتهایی که ممکن است سبب آسیب شوند پرهیز کنید. زمینخوردن یا آسیبهای شدید میتوانند باعث خونریزیهای پنهان شوند. هنگام استفاده از ابزار یا چاقوهای تیز احتیاط کنید. بهفکر استفاده از ریشتراش برقی باشید. هنگام مسواکزدن یا نخدندان کشیدن، مراقبت ویژه داشته باشید. هرگونه آسیب، کبودی یا لکههای قرمز روی پوست را به تیم درمان گزارش کنید.
اگر قرار است جراحی یا اقدامی انجام دهید، به تیم درمان خود بگویید که این دارو را مصرف میکنید.
به دندانپزشک و جراح دندان خود اطلاع دهید که این دارو را مصرف میکنید.
دستبند یا گردنبند هشدار پزشکی استفاده کنید. کارتی همراه داشته باشید که وضعیت شما را شرح دهد. نام داروها و دوزهای مصرفی خود را روی کارت فهرست کنید.
عوارض جانبی این دارو چیست؟
عوارضی که باید در اسرع وقت به تیم درمان گزارش کنید:
- واکنشهای آلرژیک — راش پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لبها، زبان یا گلو
- خونریزی — مدفوع خونی یا سیاه و قیری، استفراغِ خون یا مواد قهوهای شبیهِ تفالهٔ قهوه، ادرار قرمز یا قهوهای تیره، نقطههای قرمز یا بنفشِ کوچک روی پوست، کبودی یا خونریزی غیرمعمول
- لختهٔ خون — درد، تورم یا گرمی در ساق پا، تنگی نفس، درد قفسهٔ سینه
- پتاسیمِ بالا (Hyperkalemia) — ضعف عضلانی، ضربانِ تند یا نامنظم قلب
عوارضی که معمولاً نیاز به مراقبت پزشکی فوری ندارند (اگر ادامه یافتند یا آزاردهنده بودند به تیم درمان اطلاع دهید):
- درد، قرمزی یا تحریک در محل تزریق
این فهرست ممکن است همهٔ عوارض جانبی ممکن را دربر نگیرد. برای توصیهٔ پزشکی دربارهٔ عوارض جانبی با پزشک خود تماس بگیرید. میتوانید عوارض جانبی را به FDA با شمارهٔ ۱-۸۰۰-FDA-۱۰۸۸ گزارش کنید.
داروی خود را کجا نگه دارم؟
دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید.
در دمای اتاق بین ۲۰°سانتیگراد (۶۸°فارنهایت) و ۲۵°سانتیگراد (۷۷°فارنهایت) نگهداری شود. یخ نکنید. هر مقدارِ استفادهنشده را پس از تاریخ انقضا دور بیندازید.
برای دور انداختن داروهایی که دیگر موردنیاز نیستند یا تاریخ انقضای آنها گذشته است:
- دارو را به برنامههای جمعآوری (take-back) تحویل دهید. برای یافتن محل، با داروخانه یا پلیس مشورت کنید.
- اگر امکان بازگرداندن دارو را ندارید، از داروساز یا تیم درمان بپرسید چگونه آن را بهصورت ایمن دور بیندازید.
نکته: این نوشته یک خلاصه است. ممکن است همهٔ اطلاعات ممکن را پوشش ندهد. اگر دربارهٔ این دارو پرسشی دارید، با پزشک، داروساز یا ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود صحبت کنید.
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
