درن هموواک
درن هموواک (Hemovac drain) مایعی را که ممکن است در ناحیهٔ بدنِ محل جراحی تجمع پیدا کند، خارج میکند. ممکن است ارائهدهندگان خدمات سلامت پس از جراحی شکم (Abdominal surgery) یا دیگر انواع جراحیهای بزرگ، این درن را کار بگذارند. این وسیله از یک لوله تشکیل شده است که از محل جراحی به یک محفظه میرسد. درن با استفاده از «فشار منفی (Negative pressure)» مایع را بیرون میکشد. شما باید این درن را روزی دو بار تخلیه کنید.
درن هموواک چیست؟
درن هموواک (Hemovac drain) وسیلهای است که مایع را از زخمهای جراحی خارج میکند. این وسیله از یک لولهٔ نازک تشکیل شده که از ناحیهٔ زخمِ جراحی به یک محفظهٔ کوچک میرسد. محفظه مکشی ایجاد میکند که مایع را از ناحیهٔ زخم بیرون میکشد.
خارج کردن مایع از ناحیهٔ زخمِ جراحی خطر «عفونت محل جراحی (Surgical site infection)» را کاهش میدهد. این درن پس از ترخیص از بیمارستان هم در جای خود باقی میماند. شما درن را زیر لباس خود میپوشید. ممکن است لازم باشد درن را برای چند روز تا دو هفته پس از جراحی در جای خود نگه دارید.
جراح شما یا یکی از اعضای تیم درمان بهعنوان بخشی از مراقبتهای پیگیری (Follow-up care) درن را خارج خواهد کرد. تا زمانی که جراح یا عضو تیم درمان درن را بردارد، لازم است از آن مراقبت کنید.
ممکن است دربارهٔ اینکه چگونه درن را همانطور که باید کار کند نگه دارید، احساس اضطراب داشته باشید. تیم درمان به شما توضیح میدهد چگونه از درن، برش جراحی (Incision) و زخم جراحی مراقبت کنید.
چه زمانی به درن هموواک نیاز دارم؟
جراحان اغلب برای حمایت از دورهٔ بهبودی پس از این اقدامات، از درنهای هموواک استفاده میکنند:
- جراحی شکم، مانند لاپاراتومی (Laparotomy) یا جراحی ترمیم فتق (Hernia repair surgery)
- جراحی پستان، مانند جراحی سرطان پستان (Breast cancer surgery)، یا جراحی زیبایی پستان مانند بزرگکردن پستان (Breast augmentation)
- اعمال ارتوپدی (Orthopedic procedures)، مانند تعویض کامل زانو (Total knee replacement) یا جااندازی/فیکس کردن شکستگی استخوان
- جراحی برای درمان افیوژن پلور (Pleural effusion)
درن هموواک چگونه کار میکند؟
درن هموواک نوعی «درن بسته (Closed drain)» است. یعنی با استفاده از «فشار منفی (Negative pressure)» مایع را از زخم جراحی بیرون میکشد. فشار منفی با ایجاد اختلاف فشار هوا عمل میکند. این اختلاف است که باعث میشود لوله، مایع را از زخم جراحی بیرون بکشد.
محفظههای درن هموواک دیوارههای انعطافپذیر و فنرهای داخلی دارند. وقتی دیوارههای محفظه را فشار میدهید تا به هم نزدیک شوند، فشار منفی ایجاد میکنید. این کار اختلاف فشار هوا ایجاد میکند تا لولهٔ داخل زخم جراحی بتواند مایع را به داخل محفظه بکشد.
چگونه از درن هموواک مراقبت کنم؟
تیم درمان به شما نشان میدهد چگونه از درن هموواک و ناحیهٔ اطراف لولهٔ درن مراقبت کنید. همچنین دستورالعملهای مکتوبی به شما میدهند. اگر هر بخش از فرایند را متوجه نشدید، در پرسیدن سؤال تردید نکنید.
لازم است روزی دو بار مایع را از درن جمعآوری کنید. اگر ممکن است، تلاش کنید هر روز درن هموواک را در زمانهای ثابتی تخلیه کنید.
گام نخست گردآوری وسایل موردنیاز است، از جمله:
- یک پیمانهٔ مدرج (Measuring cup)
- صابون ملایم و آب برای تمیز کردن ناحیهٔ اطراف لولهٔ درن
- گاز استریل یا یک پارچهٔ تمیز و نرم
- یک برگهٔ ثبت برای نوشتن اطلاعات مربوط به مایع
گام بعدی ساده اما بسیار مهم است: دستهایتان را بشویید. میتوانید از محلول ضدعفونیکنندهٔ الکلی دست (Alcohol-based hand sanitizer) استفاده کنید. دستهای تمیز خطر عفونت را کاهش میدهند.
برای تخلیهٔ محفظه:
- درپوشِ درن را از محفظه بیرون بکشید. درپوش در کنار لولهای است که مایع را از زخم جراحی میآورد.
- مایع داخل محفظه را در پیمانهٔ مدرج خالی کنید.
- مقدار مایع داخل پیمانه را یادداشت کنید.
- رنگ مایع را یادداشت کنید. مایع در ابتدا قرمز است و با شروع فرایند بهبود به زرد روشن تغییر میکند.
- مایع تخلیهشده را در توالت یا داخل سینک بریزید.
- روی محفظه فشار دهید تا کاملاً تخت شود. با این کار دوباره مکش برقرار میشود تا درن به بیرون کشیدن مایع ادامه دهد.
- درپوشِ درن را سرِ جای خود بگذارید.
- فشار دادن محفظه را متوقف کنید.
- دوباره دستهایتان را بشویید.
چگونه از پانسمان هموواک و پوست خود مراقبت کنم؟
تیم درمان ممکن است روی محل ورود لوله به پوست، پانسمان گازی (Gauze dressing) را با چسب ثابت کند. باید این پانسمان را دستکم روزی یکبار یا هر زمان که خیس شد، تعویض کنید. لازم است پس از تخلیهٔ محفظه، پانسمان را بردارید و ناحیهٔ اطراف لولهٔ درن را تمیز کنید. برای این کار:
- بهآرامی پانسمان گازی را بردارید.
- با صابون ملایم و آب، پوست را تا حدود ۱۰ سانتیمتر (۴ اینچ) اطراف لولهٔ درن تمیز کنید.
- همیشه با حرکت دایرهای و رو به بیرون از لوله تمیز کنید. این کار خطر ورود باکتریهای روی پوست به محل خروج لوله از بدن را کاهش میدهد.
- با آب تمیز صابون را بشویید.
- بگذارید ناحیه خشک شود.
- روی محل خروج لوله، گاز استریلِ تمیز بگذارید.
- با نوار چسب جراحی (Surgical adhesive tape) گاز را در جای خود ثابت کنید.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرم؟
با تیم درمان یا جراح خود تماس بگیرید اگر:
- مایع بهطور ناگهانی از تخلیه شدن به داخل محفظه متوقف شد.
- رنگ آن ناگهان تغییر کرد، مثلاً دوباره قرمز شد یا شیری/سفیدکدر شد.
- در محل خروج لوله از پوست، قرمزی یا تورم وجود دارد (این علائم همراه با تغییر رنگ مایع به سفیدِ شیری میتواند نشانهٔ عفونت باشد).
- لولهٔ داخل پوست شل شد یا از جای خود بیرون آمد.
پرسشهای رایجِ بیشتر
تفاوت درن جکسونـپرات با درن هموواک چیست؟
هر دو درن با استفاده از فشار منفی مایع را از زخمهای جراحی بیرون میکشند. تفاوت اصلی این است که درن هموواک میتواند مایع بیشتری نسبت به درن جکسونـپرات (Jackson-Pratt) نگه دارد. ظرفیت درن هموواک حدود ۵۰۰ میلیلیتر (mL) است. ظرفیت درن جکسونـپرات حدود ۲۵ تا ۵۰ میلیلیتر است.
References/منابع
Columbus AM. Havens JB. Peetz A. Surgical Tubes and Drains. In: McKean SC, Ross JJ, Dressler DD, Scheurer DB, eds. Principles and Practice of Hospital Medicine. 2nd ed. McGraw-Hill Education; 2017.
Kogan H, Garber TD. Lines and Tubes: What Are All of Those Things Sticking Out of the Patient’s Body? In: Cochran A, Braga R, eds. Introduction to the Operating Room. McGraw-Hill Education; 2016.
Ramesh BA, Evans JT, BK J. Suction Drains. 2025 Feb 23. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 10/15/2025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
