فورامینوتومی
فورامینوتومی جراحیای است برای پهنتر کردن «فورامن (Foramen)»، یعنی دهانهای در ستون فقرات شما که ریشههای عصب از آن خارج میشوند. این روش، فشردگی عصب و وضعیتهایی مانند تنگیِ کانال نخاعی را درمان میکند. این جراحیِ ایمن و مؤثر، درد را تسکین میدهد.
فورامینوتومی چیست؟
فورامینوتومی جراحیای است برای کاهش فشار روی ریشههای عصب در ستون فقرات شما. این اقدام، «فورامن (Foramen)» ــ دهانهای در استخوان مهره که ریشههای عصب از «کانال نخاعی (Spinal canal)» شما خارج میشوند ــ را بازتر میکند. «کانال نخاعی (Spinal canal)» لولهای است که «طناب نخاعی (Spinal cord)» شما را در بر میگیرد. عصبهایی که از کانال نخاعی از طریق فورامن خارج میشوند، «دستگاه عصبی محیطی (Peripheral nervous system)» شما را میسازند.
اگر فورامن شما تنگ باشد، دچار درد عصبی و علائم دیگری میشوید که بر حرکت شما اثر میگذارد. فورامینوتومی میتواند این فشار را برطرف کند و درد شما را کاهش دهد.
انواع فورامینوتومی کداماند؟
ممکن است جراح، محل انجام فورامینوتومی را مشخص کند. اینها از نظر ماهیت یکساناند، فقط در بخشهای مختلفی از ستون فقرات شما انجام میشوند:
- فورامینوتومی گردنی: بالای ستون فقرات (گردن)
- فورامینوتومی سینهای: بخش بالایی یا میانیِ ستون فقرات
- فورامینوتومی کمری: بخش پایینیِ ستون فقرات (پایین کمر)
- فورامینوتومی خاجی: لگن یا انتهایِ پایینِ ستون فقرات
- فورامینوتومی دنبالچهای: دنبالچه
فورامینوتومی چه مشکلاتی را درمان یا مدیریت میکند؟
فورامینوتومی «تنگیِ کانال نخاعی (Spinal stenosis)» را درمان میکند؛ یعنی باریکشدنِ فضا در کانال نخاعی شما. در «تنگیِ سوراخی (Foraminal stenosis)»، «فورامن عصبی (Neural foramen)» ــ دهانهای در ستون فقرات که ریشههای عصب از آن کانال نخاعی را ترک میکنند ــ بیش از حد کوچک است. وقتی ریشههای عصب فضای کافی نداشته باشند، علائم زیر ایجاد میشود که میتواند در کارهای روزمرهٔ شما اختلال ایجاد کند:
- درد
- دشواری در حرکت، راهرفتن یا نگهداشتنِ اشیا
- بیحسی و گزگز در بازوها و پاها
- ضعف عضلانی
- بیاختیاری
آیا فورامینوتومی جراحیِ بزرگ محسوب میشود؟
بله، فورامینوتومی یک جراحیِ بزرگِ شایع است. جراح باید به ستون فقرات شما دسترسی پیدا کند و در مجاورت طناب نخاعی کار کند. گزینههای کمتهاجمی برای فورامینوتومی گردنی وجود دارد، اما با توجه به محل آن هنوز جراحیِ بزرگ بهحساب میآید. جراحان ستون فقرات که در این روش تخصص دارند، آموزش بسیار دیدهاند تا این جراحی را تا حد امکان ایمن انجام دهند، عوارض را کاهش دهند و به بهبود شما کمک کنند.
جزئیاتِ اقدام
چگونه باید برای فورامینوتومی آماده شوم؟
پیش از فورامینوتومی با جراح ملاقات خواهید کرد. او معاینه انجام میدهد و سابقهٔ پزشکی شما را مرور میکند. همچنین برای برنامهریزیِ اقدام، «امآرآی (MRI)» یا «سیتیاسکن (CT scan)» درخواست میکند.
به جراح خود بگویید اکنون چه داروها یا مکملهایی مصرف میکنید، بهویژه اگر «رقیقکنندهٔ خون (Blood thinners)» میخورید. ممکن است برای پیشگیری از عوارضِ جراحی، دوز را تغییر دهند یا داروی تازهای اضافه کنند. بدون تأییدِ ارائهدهندهٔ خدمات سلامت، تغییری در داروهایتان ایجاد نکنید.
همچنین بهتر است به متخصصانی که بهطور منظم مراجعه میکنید سر بزنید تا مطمئن شوید برای جراحی بهاندازهٔ کافی در وضعیت مناسبی هستید؛ برای مثال اگر بیماری قلبی یا دیابت دارید.
جراح ممکن است پیشنهاد کند مصرف محصولات دخانی را متوقف یا کاهش دهید و از نوشیدنیهای حاوی الکل خودداری کنید، زیرا میتوانند در روند بهبودِ بدن شما پس از جراحی اختلال ایجاد کنند. الکل مصرف نکنید.
همچنین جراح، دستورالعملهای مشخصی برای روز جراحی به شما میدهد. اینها میتواند شامل پرهیز از خوردن و آشامیدن تا ۱۲ ساعت پیش از اقدام و زمان و مکان مراجعه برای جراحی باشد.
در طول فورامینوتومی چه اتفاقی میافتد؟
در روز جراحی، «بیهوشیِ عمومی (General anesthesia)» از سوی «متخصص بیهوشی (Anesthesiologist)» دریافت میکنید. این کار شما را به خواب میبرد تا دردی احساس نکنید.
جراح شما:
- برشی در پوستِ نزدیکِ بخشِ درگیرِ ستون فقرات ایجاد میکند که قرار است روی آن کار کند،
- پوست، عضلات و رباطها را کنار میزند تا استخوانها را بهتر ببیند،
- بخشِ فورامنِ استخوان را برش میدهد تا دهانهٔ خروجِ ریشهٔ عصب را گسترش دهد،
- در صورت نیاز، اقداماتِ تکمیلی برای گسترشِ کانال نخاعی انجام میدهد، مانند «لامینوتومی (Laminotomy)» یا «لامینکتومی (Laminectomy)» ــ ممکن است با «فیوژنِ ستون فقرات (Spinal fusion)» از طریق اتصالِ استخوانها، ستون فقرات را پایدار کند ــ،
- رباطها، عضلات و پوست را به جای خود برمیگرداند،
- محلِ برش را میبندد.
فورامینوتومی چقدر طول میکشد؟
بهطور میانگین، انجامِ فورامینوتومی حدود دو ساعت زمان میبرد.
پس از فورامینوتومی چه میشود؟
پس از فورامینوتومی، احتمالاً یک شب برای پایش در بیمارستان میمانید. وقتی بیدار شوید، تیم درمان داروهایی برای کاهش ناراحتی به شما میدهد. حدود دو ساعت پس از جراحی باید بتوانید بنشینید.
نمیتوانید خودتان رانندگیکنان از بیمارستان به خانه بروید؛ بنابراین باید از کسی کمک بخواهید. معمولاً طی یک تا دو هفته پس از اقدام میتوانید رانندگی کنید.
پس از جراحی باید در حرکات خود بسیار محتاط باشید، مخصوصاً حرکتِ گردن اگر فورامینوتومی گردنی داشتهاید. تیم درمان توضیح میدهد چه حرکاتی ایمن است و چگونه باید از محلِ جراحی در خانه مراقبت کنید. همچنین دربارهٔ مراقبت از خود و اینکه اگر سؤال یا نگرانی داشتید با چه کسی تماس بگیرید، به شما دستورالعمل میدهند.
چند هفته پس از اقدام، جراح زمانی را برای ویزیت تعیین میکند تا ببیند بدن شما چگونه در حال ترمیم است. ممکن است لازم باشد برای تمرین و تقویتِ عضلات به «فیزیوتراپیست (Physical therapist)» مراجعه کنید.
خطرات / فواید
فوایدِ فورامینوتومی چیست؟
فورامینوتومی فشار روی عصب را کاهش میدهد. این امر میتواند علائمی مانند دردِ عصبی، بیحسی و دشواریِ حرکت را بهبود بخشد. همچنین میتواند از عوارضِ تنگی مانند دردِ مزمن پیشگیری کند.
میزان موفقیتِ فورامینوتومی چقدر است؟
یک مطالعه گزارش کرده است که در فورامینوتومیِ گردنیِ باز و کمتهاجمی، میزانِ موفقیت ۹۲٪ تا ۹۴٪ بوده است. مطالعهای دیگر میزان موفقیت را ۸۴٪ تا ۸۶٪ یافته است. «میزان موفقیت» اندازه میگیرد که جراحی تا چه حد دردِ ناشی از فشردگیِ عصب را در دو سال پس از اقدام تسکین داده است.
خطراتِ فورامینوتومی کداماند؟
خطراتِ فورامینوتومی شایع نیستند، اما میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- خونریزی
- عفونت
- لختهٔ خون
- آسیبِ عصبی (ضعف، درد، از دستدادنِ حس)
- ناپایداریِ ستون فقرات
- کاهشِ اندک یا نبودِ تسکینِ علائم، یا بازگشتِ علائم در آینده
- محدودشدنِ حرکتِ گردن و کمر
جراح پیش از اقدام این خطرات را با شما در میان میگذارد تا بتوانید دربارهٔ سلامت خود تصمیمی آگاهانه بگیرید.
بهبودی و آیندهنگری
دورهٔ بهبودیِ فورامینوتومی چقدر است؟
تا یک سال زمان میبرد تا پس از فورامینوتومی بهطور کامل بهبود یابید. چهار تا هشت هفته پس از جراحی میتوانید فعالیتهای سبک انجام دهید. بیشترِ افراد طی چهار تا شش هفته به کار برمیگردند. بدنِ هر کسی متفاوت ترمیم میشود؛ بنابراین جراح به شما خواهد گفت چه زمانی برای انجام کارهایی مانند رانندگی، بازگشت به کار یا مدرسه و ورزش ایمن است.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر پس از جراحی هرگونه عارضه یا علائمِ نگرانکننده داشتید، با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرید، از جمله:
- تغییر رنگِ پوست
- تورم
- دردِ شدید
- تب
- دشواریِ تنفس یا بلع
- سرگیجه
- مشکلاتِ روده یا مثانه
References/منابع
American Academy of Orthopaedic Surgeons. Preparing for Low Back Surgery. Last reviewed 4/2022. Accessed 9/18/2023.
McAnAny SJ, Qureshi SA. Minimally Invasive Cervical Foraminotomy. JBJS Essent Surg Tech. 2016;6(2):e23. Accessed 9/18/2023.
National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (U.S.). Spinal Stenosis. Last reviewed 11/2023. Accessed 9/18/2023.
National Library of Medicine (U.S.). Foraminotomy. Last reviewed 12/12/2022. Accessed 9/18/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
