ازوفاژکتومی
ازوفاژکتومی (Esophagectomy) جراحیای برای برداشتنِ تمام یا بخشی از مریِ شماست؛ لولهای که غذا از طریق آن از گلو به معده میرود. جراحان معمولاً این روش را برای درمانِ سرطانِ مری (Esophageal cancer) انجام میدهند. این جراحی گسترده شامل برداشتنِ بافتِ آسیبدیده و بازسازیِ دستگاه گوارش بدونِ آن است تا بتوانید غذا بخورید.
ازوفاژکتومی چیست؟
ازوفاژکتومی (Esophagectomy) جراحیای برای برداشتنِ تمام یا بخشی از مریِ شماست. مری لولهای است که غذا و مایعات را از گلو به معده میبرد. اگر سرطانِ مری (Esophageal cancer) داشته باشید یا مری شما آنگونه که باید برای کمک به بلع کار نکند، ممکن است به این جراحی نیاز داشته باشید.
در طولِ فرایند، جراح بخشِ آسیبدیدهٔ مری و برخی از گرههای لنفاوی (Lymph nodes) را ــ اگر سرطان داشته باشید ــ برای بررسی برمیدارد. سپس بافتِ باقیمانده را به هم بخیه میزند تا دستگاه گوارش شما بازسازی شود و بتوانید غذا بخورید.
انواع ازوفاژکتومی
در همهٔ ازوفاژکتومیها، مریِ شما برداشته میشود. اما تکنیکِ دقیقِ جراح بسته به عواملِ زیادی فرق میکند؛ از جمله محلِ تومور (یا آسیب) و روشی که بیشترین سود را برای شما دارد.
جراحی باز در برابر ازوفاژکتومی کمتهاجمی
جراحِ شما ممکن است جراحیِ بازِ سنتی انجام دهد که شامل ایجادِ یک برشِ واحد در پوست یا بافت برای دسترسی به مری است.
او ممکن است تمام یا بخشی از جراحی را با استفاده از تکنیکِ کمتهاجمیِ لاپاروسکوپی (Laparoscopic surgery) برای دسترسی به اندامهای شکم انجام دهد. لاپاروسکوپی (Laparoscopy) شامل دسترسی به مری و عمل از طریق چند برشِ حدوداً ۱ اینچی است. جراحتان همچنین ممکن است از جراحیِ توراکوسکوپی (Thoracoscopic surgery) استفاده کند؛ روشی کمتهاجمی و مشابه برای دسترسی به اندامهای قفسهٔ سینه.
تکنیکهای ازوفاژکتومی
تکنیکهای رایج شامل موارد زیر است:
- ازوفاژکتومی ترانسهِیاتال (Transhiatal esophagectomy): جراح در گردن و شکم شما برشهایی ایجاد میکند.
- ازوفاژکتومی آیور لوئیس (Ivor Lewis esophagectomy): یک برش در سمتِ راستِ قفسهٔ سینه و برشی دیگر در شکم ایجاد میشود.
- ازوفاژکتومی مکیون (McKeown esophagectomy): برشهایی در گردن، قفسهٔ سینه و شکم ایجاد میشود.
- ازوفاژکتومی توراکوابرومینال (Thoracoabdominal esophagectomy): یک برشِ واحد از قفسهٔ سینه تا شکم در سمتِ چپ و یک برش دیگر در گردن ایجاد میشود.
از جراح خود بخواهید رویکردش را توضیح دهد و اینکه چرا بهترین گزینه برای شماست. آنها به شما کمک میکنند بفهمید این روش چگونه بر تجربه و زمانِ بهبودی شما تأثیر میگذارد.
چرا ممکن است کسی به ازوفاژکتومی نیاز داشته باشد؟
ازوفاژکتومی شایعترین جراحی برای درمانِ سرطانِ مری (Esophageal cancer) است. همچنین شرایطی را درمان میکند که خطرِ سرطان را افزایش میدهند، مانند مریِ بارت (Barrett’s esophagus)، و وضعیتهای خوشخیم (Benign) که مانع کارکردِ مناسبِ مری میشوند.
جزئیاتِ فرایند
چگونه باید برای ازوفاژکتومی آماده شوم؟
ازوفاژکتومی جراحیِ بزرگی با دورهٔ نقاهتِ طولانی است. پیش از انجامِ این روش، ممکن است به آزمایشهای زیادی نیاز داشته باشید تا اطمینان حاصل شود کاندیدِ مناسبی برای جراحی هستید. شاید لازم باشد بخشهایی از روالِ روزانهٔ خود را تغییر دهید تا احتمالِ موفقیتِ جراحی افزایش یابد.
ممکن است نیاز باشد:
- انجامِ تصویربرداری: ممکن است به روشهای تصویربرداری از جمله سیتیاسکنِ قفسهٔ سینه و شکم (Computed tomography, CT scan)، سونوگرافیِ آندوسکوپیک (Endoscopic ultrasound, EUS) یا اسکنِ پت (PET scan؛ Positron emission tomography scan) نیاز داشته باشید. این روشها به ارائهدهندهٔ شما کمک میکنند محلِ بافتِ نیازمندِ برداشت را بیابند تا برای جراحی برنامهریزی کنند.
- دریافتِ درمانهای مقدماتی: اگر سرطانِ مری دارید، ممکن است پیش از جراحی به درمانهای سرطان مانند شیمیدرمانی (Chemotherapy) و پرتودرمانی (Radiation therapy) نیاز داشته باشید. مطالعات نشان میدهد دریافتِ این درمانها از پیش، برای برخی افراد نتایجِ بلندمدتِ بهتری بههمراه دارد.
- اطمینان از آمادگیِ جسمی برای جراحی: کنترلِ وضعیتهایی مانند دیابت (Diabetes) و فشارِ خونِ بالا (High blood pressure) پیش از جراحی میتواند خطرِ عوارضِ پس از آن را کاهش دهد. اگر از فرآوردههای تنباکو و نیکوتین (Tobacco and nicotine products) استفاده میکنید، ارائهدهندهٔ شما به ترکِ آنها کمک میکند. سیگار کشیدن روندِ ترمیم را کند میکند.
- اقداماتی برای آمادگیِ دورانِ نقاهت: ممکن است با یک کارشناسِ تغذیه (Dietitian) برای آمادگی نسبت به تغییراتِ خوردن و نوشیدن پس از برداشتنِ مری همکاری کنید. همچنین ممکن است با آسیبشناسِ گفتار و زبان (Speech-language pathologist, SLP) کار کنید تا تمرینهایی را بیاموزید که عضلاتِ تنفسی را تقویت کرده و از عوارضِ تنفسی (Respiratory) پس از جراحی پیشگیری کند.
- برنامهریزی برای بستری در بیمارستان: برنامهریزی کنید که یک تا دو هفته در بیمارستان بمانید. اقلامِ ضروری را بردارید، از جمله مواردِ عملی (مانند داروها). وسایلِ راحتی مانند بالشِ محبوبتان و یک کتابِ خوب همراه داشته باشید.
- برنامهریزی برای نقاهت در خانه: لازم است کسی شما را از بیمارستان به خانه برساند و در طولِ نقاهت کمکتان کند. وسایلِ خانه را طوری جابهجا کنید که بدونِ کشش یا بلندکردنِ زیاد، به اقلامِ ضروری دسترسی داشته باشید.
در روزهای منتهی به جراحی، راهنماییِ ارائهدهندهٔ خود را دربارهٔ موارد زیر دنبال کنید:
- کدام داروها را مصرف کنید: برای نمونه، ممکن است لازم باشد پیش از جراحی از مصرفِ رقیقکنندههای خون (از جمله آسپیرین) پرهیز کنید.
- چه زمانی ناشتا شوید: ممکن است لازم باشد پیش از جراحی، خوردن و نوشیدن را محدود کنید. برای مثال، شاید لازم باشد پیش از ازوفاژکتومی از غذایِ جامد به رژیمِ مایع تغییر دهید.
در ازوفاژکتومی چه اتفاقی میافتد؟
پیش از جراحی، بیهوشی (Anesthesia) دریافت میکنید تا بخوابید و هیچ دردی احساس نکنید. جراح ممکن است یک کاتترِ اپیدورال (Epidural catheter) را برای کنترلِ دردِ پس از جراحی در کمر شما قرار دهد.
- بسته به نوعِ روش، جراح یک یا چند برش در گردن، قفسهٔ سینه یا شکم ایجاد میکند تا به مری دسترسی یابد.
- جراح بخشِ بیمار یا آسیبدیدهٔ مری را برمیدارد. اغلب، بخشی کوچک از معده نیز برداشته میشود. در مواردِ شدید، ممکن است نیاز باشد تمامِ معده برداشته شود.
- جراح معده (یا رودهٔ باریک) را به سمتِ قفسهٔ سینه یا ناحیهٔ گردن (بسته به نوعِ جراحی) بالا میکشد و آن را به مریِ باقیمانده متصل میکند.
- اگر سرطانِ مری دارید، جراح گرههای لنفاوی (Lymph nodes) را نیز برای بررسیِ وجودِ سلولهای سرطانی در آزمایشگاه برمیدارد. گرههای لنفاوی غددی هستند که مایع یا لنف را پالایش میکنند. وجودِ سلولهای سرطانی در گرههای لنفاوی یعنی سرطان فراتر از مری گسترش یافته است.
صرفنظر از نوعِ ازوفاژکتومی، در دورانِ بازیابیِ تواناییِ بلع، به لولهٔ تغذیه (Feeding tube) برای تأمینِ تغذیه نیاز دارید. جراح این لوله را در معده یا رودهٔ باریک شما کار میگذارد.
همچنین لولهٔ بینیـمعدهای (Nasogastric tube) خواهید داشت؛ درِناژی که از بینی وارد میشود. این لوله هوای اضافیِ معده را ساکشن میکند و به ترمیم کمک میکند. ممکن است به درنهای قفسهٔ سینه نیز برای تخلیهٔ مایعاتِ تجمعیافته در حفرهٔ قفسهٔ سینه نیاز داشته باشید. این هم به ترمیم کمک میکند.
ازوفاژکتومی چقدر طول میکشد؟
ازوفاژکتومی جراحیِ پیچیدهای است. بیشترِ جراحیها حدود سه تا شش ساعت زمان میبرند.
پس از ازوفاژکتومی چه اتفاقی میافتد؟
پس از ازوفاژکتومی، تیم درمان شما را برای یک یا دو روز به بخش مراقبتهای ویژه (Intensive care unit, ICU) منتقل میکند. دریافتِ تغذیه از طریقِ لولهٔ تغذیه آغاز میشود و تیمِ شما اپیدورال را برای کنترلِ درد تنظیم میکند. ممکن است تا دو هفته پس از جراحی در بیمارستان بمانید.
هنگامِ بستری در بیمارستان، به مصرفِ داروهای مُسکنِ مایع از طریقِ لولهٔ تغذیه تغییر میدهید. تیم درمان لولهٔ بینیـمعدهای و درنها را زمانی که دیگر به آنها نیاز ندارید خارج میکند. برای کمک به ترمیم:
- جورابهای فشاری میپوشید و شروع به راهرفتن میکنید تا از لختهٔ خون پیشگیری شود.
- تمرینهای تنفسی انجام میدهید، مانند نفسِ عمیق و سرفه، تا ریهها پاکسازی شود.
- یاد میگیرید چگونه از لولهٔ تغذیه مراقبت کنید و برشِ جراحی را تمیز کنید.
در این مرحلهٔ مراقبتی، با ارائهدهندگانِ بسیاری دیدار میکنید؛ از جمله تیمِ جراحی، درمانگرانِ تنفسی، فیزیوتراپیستها و مددکارانِ اجتماعی. آنها به آمادهسازیِ شما برای بازگشت به خانه کمک میکنند.
خطرات / فواید
عوارض و خطراتِ ازوفاژکتومی چیست؟
تجربهٔ عوارض پس از جراحی شایع است. تیم درمان سلامتِ شما را پایش میکند و به کنترلِ علائم کمک خواهد کرد. عوارض شامل موارد زیر است:
- خستگی.
- کاهشِ اشتها.
- درد هنگامِ بلع.
- علائمِ سوءهاضمه (سوزشِ معده، نفخ و گاز).
- تهوع و استفراغ.
- اسهال.
این علائم معمولاً با ترمیم بهبود مییابند، اما برخی (مانند مشکلاتِ سوءهاضمه) ممکن است باقی بمانند.
خطراتِ اصلیِ ازوفاژکتومی شامل موارد زیر است:
- مشکلاتِ تنفسی، از جمله ذاتالریه (Pneumonia؛ شایعترین).
- نشت در محلِ اتصالِ معده و مری (نشتِ آناستوموز، Anastomotic leak).
- ضربانِ نامنظمِ قلب که میتواند جریانِ خون را کند کند (فیبریلاسیونِ دهلیزی، Atrial fibrillation).
- مشکل در صحبتکردن یا بلع (دشواریِ بلع، Dysphagia).
- تهوع و استفراغ.
- خونریزی در محلِ جراحی.
- ریفلاکسِ اسید (Acid reflux).
- لختهٔ خون.
- عفونت.
اگر هر نشانهای از عارضه را مشاهده کردید، به ارائهدهندهٔ خود اطلاع دهید.
نقاهت و چشمانداز
پس از ازوفاژکتومی چه انتظاری داشته باشم؟
زندگی پس از ازوفاژکتومی به سازگاریِ زیادی نیاز دارد. بسته به وضعیتِ شما و نوعِ جراحیِ انجامشده، ممکن است به ویزیتهای یک پرستارِ مراقبت در منزل نیاز داشته باشید تا در فرایندِ نقاهت در خانه راهنماییتان کند.
خوردن و نوشیدن
احتمالاً تا حدود دو ماه به خوردن و نوشیدن از طریقِ لولهٔ تغذیه ادامه میدهید. در نهایت به رژیمِ مایع و سپس غذاهای نرم تغییر خواهید کرد. پس از ترمیم و زمانی که تیمِ درمان اجازه دهد، میتوانید به برنامهٔ غذایی با بیشترِ غذاهایی که پیش از جراحی میخورْدید بازگردید.
ممکن است لازم باشد تعداد دفعاتِ غذا خوردن و اندازهٔ وعدههای خود را تغییر دهید. باید در نظر بگیرید که دستگاه گوارشِ کوتاهتری دارید که برای هضمِ غذا به زمانِ بیشتری نیاز دارد. برای مثال، شاید لازم باشد بهجای سه وعدهٔ بزرگ، چندین وعدهٔ کوچک در روز بخورید. ممکن است لازم باشد غذای خود را به قطعاتِ کوچک ببُرید و آرام بجوید. رعایتِ این موارد میتواند از علائمِ سوءهاضمه مانند سوزشِ معده پیشگیری کند.
با خود صبور باشید تا بدنتان با این تغییرات سازگار شود.
بهداشت و مراقبت از زخم
ممکن است در ابتدا فقط به حمامِ اسفنجی محدود شوید. ارائهدهندهٔ شما به شما خواهد گفت چه زمانی میتوانید به دوش یا حمامِ وان برگردید.
بخشی از نظافت، شامل تمیزکردنِ اطرافِ لولهٔ تغذیه و شستوشوی آن است. تیمِ بیمارستانی یا یک پرستارِ مراقبت در منزل به شما این کار را آموزش خواهد داد.
همچنین لازم است بیاموزید چگونه زخمِ خود را تمیز و پانسمان کنید و علائمِ عفونت را بررسی کنید. اگر مواردِ زیر را مشاهده کردید، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید:
- خونریزی یا ترشّح پیرامونِ برشها.
- زخمی که قرمز است یا با لمسْ گرم احساس میشود.
ورزش
احتمالاً در دورانِ نقاهت احساسِ ورزشکردن نخواهید داشت، اما حرکتکردن برای پیشگیری از لختهٔ خون مهم است. در ابتدا، ارائهدهندهٔ شما ممکن است توصیه کند هر چند ساعت پیادهرویهای کوتاه داشته باشید تا در حرکت بمانید.
پیروی از دستورهای ارائهدهنده دربارهٔ اینکه کدام فعالیتها ایمن هستند و کدام نیستند ضروری است. برای مثال، حتی بلندکردنِ چیزی سبک (۱۰ پوند) میتواند در دورانِ نقاهت بیشازحد باشد. حرکت برای بهبود مفید است، اما فشارِ بیشازحد مفید نیست.
زمانِ نقاهت پس از ازوفاژکتومی چقدر است؟
ممکن است یک تا دو سال طول بکشد تا احساس کنید ترمیم شدهاید و با زندگی پس از جراحی سازگار شدهاید. بااینحال، وضعیتِ هرکس متفاوت است. وضعیتِ شما پیش از جراحی، زمانِ نقاهت را بهشدت تحتتأثیر قرار میدهد.
بهجای اینکه نقاهت را یک بازهٔ زمانیِ واحد بدانید، کمککننده است آن را به صورتِ «نقاطِ عطف» ببینید؛ از جمله روزی که غذاهای موردِ علاقهتان را میخورید و روزی که دیگر محدودیتِ ورزشی ندارید. هر نقطهٔ عطفْ اهمیت دارد.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم
چه زمانی پس از ازوفاژکتومی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرم؟
اگر دربارهٔ مراقبت از خود، برشها یا لولهٔ تغذیهٔ خود پرسشی دارید، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید. اگر مواردِ زیر را داشتید، با تیمِ درمان تماس بگیرید:
- دردِ روبهبدترشدن یا تب.
- احساسِ گرمی یا قرمزی پیرامونِ برشها.
- احساسِ ضعف.
- تنگیِ نفس.
- تپشِ قلب یا احساسِ تند زدنِ قلب.
- اسهال یا مدفوعِ سیاه.
- احساسِ سوزش در گلو.
- سرفهای که برطرف نمیشود.
- بروزِ یرقان (Jaundice؛ زردیِ سفیدیِ چشمها یا پوست).
- دشواری در بلع.
- کاهشِ وزنِ مداوم.
اگر مواردِ زیر را دارید فوراً به اورژانس مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید:
- نمیتوانید ببلعید یا نفس بکشید.
- استفراغِ خونی دارید.
- دردِ شدید، از جمله دردِ قفسهٔ سینه.
References/منابع
Bograd AJ, Molena D. Minimally invasive esophagectomy. Curr Probl Surg. 2021 Oct;58(10):100984. Accessed 10/26/2023.
National Cancer Institute (U.S.). Esophageal Cancer Treatment (PDQ®)-Patient Version. Updated 11/18/2021. Accessed 10/26/2023.
Palmieri L, De Giacomo T, Quaresima S, et al. Minimally Invasive Esophagectomy for Esophageal Cancer. In: Morgado-Diaz JA, ed. Gastrointestinal Cancers [Internet]. Brisbane (AU): Exon Publications; 2022 Sep 30. Chapter 9. Accessed 10/26/2023.
Tukanova KH, Chidambaram S, Guidozzi N, Hanna GB, McGregor AH, Markar SR. Physiotherapy Regimens in Esophagectomy and Gastrectomy: a Systematic Review and Meta-Analysis. Ann Surg Oncol. 2022 May;29(5):3148-3167. Accessed 10/26/2023.
Watkins AA, Kent MS, Wilson JL. Surgical Adjuncts During Esophagectomy. Thorac Surg Clin. 2020;30(3):315-320. Accessed 10/26/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
