آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با آنسفالیت
فهرست مطالب
Toggleبیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیهها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
آنسفالیت (التهاب مغز) چیست؟
آنسفالیت نوعی بیماری نادر امّا شدیداً التهابی است که معمولاً علت آن یک عفونت ویروسی است. آنسفالیت گاهی اوقات به دلیل تهاجم مستقیم ویروس به سیستم عصبی مرکزی اتفاق میافتد.
شکل دیگر این عفونت، آنسفالیت ثانویه (یا پس از عفونت) است، که بهدنبال یا همراه یک بیماری ویروسی مثل سرخک، آبلهمرغان، سرخجه، یا اوریون ایجاد میشود. ممکن است علت آنسفالیت ثانویه نوعی واکنش افراطی از سوی سیستم ایمنی به یک ماده بیگانه باشد.
آنسفالیت ثانویه از داخل بدن شما نشأت میگیرد، امّا نوع ویروسی اولیه از محیط دو رو بر به شما منتقل میشود. آنسفالیت ویروسی میتواند بهصورت تکگیر در هر موقعی از سال یا بهصورت یک همهگیری اتفاق بیفتد. شایعترین شکل اسپورادیک (تکگیر)، آنسفالیت ناشی از هرپس سیمپلکس است، که ممکن است بهصورت یک بیماری جزئی با سردرد و تب آغاز شود. بهدنبال این مرحله فرد دچار علائم و نشانههای عصبی میشود که ممکن است شامل مشکل تکلم، ضعف عضلانی، گیجی، بیهوشی یا تشنجهای مکرر باشند.
سیر آنسفالیت ویروسی متغیر است، ممکن است کوتاهمدت بوده و هیچگونه اثرات درازمدتی هم در فرد بر جا نگذارد، یا میتواند بسیار شدید بوده و اختلالات عصبی قابل ملاحظهای را در فرد به یادگار بگذارد. این عوارض میتوانند شامل اختلال حافظه، ناتوانی در تکلم منسجم، عدم هماهنگی عضلانی، فلج یا نقایص شنوایی یا بینایی باشند.
شدیدترین فاز (حاد) بیماری میتواند از چند روز تا یک هفته طول بکشد. طول مدت تب ممکن است بین 4 تا 14 روز باشد. رفع علائم و نشانهها گاهی تدریجی و گاهی فوری است. نقایص عصبی حاصل از بیماری ممکن است با تأخیر چند هفتهای یا چند ماهه برطرف شوند. حتی افرادی که شدیداً بیمار هستند هم ممکن است به بهبودی کامل دست یابند.

آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما میباشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دستهای خود را مرتب بشویید.
- زبالههای عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب میشود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نردههای کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.

آموزش حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه:
- در وضعیت کاملاً نشسته غذا بخورید.
- اگر مشکل بلع، تهوع یا استفراغ داشتید از خوردن مواد غذایی اجتناب کنید و به پرستار اطلاع دهید.
فعالیت:
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- در صورت لزوم از وسایل کمک حرکتی مثل واکر، عصا، چرخ استفاده کنید.
- هرگز بدون اطلاع پرستار از تخت خارج نشوید.

مراقبت:
- اگر عدم تعادل در ایستادن دارید، هنگام قدم زدن پاهایتان را با فاصله بازتری از یکدیگر بگذارید تا پایداری بیشتر داشته باشید.
- در صورت عدم تعادل بدون اجازه پرستار و بدون کمک از بستر خارج نشوید.
- در صورت داشتن سوند ادراری از کشیدگی آن و قرار دادن آن روی تخت اجتناب کنید.
- در صورت سونداژ، کیسه ادرار را بالاتر از سطح بدن قرار ندهید، زیرا ادرار آلوده وارد مثانه میشود و باعث عفونت مثانه میشود.
- قبل از تخلیه کیسه ادراری، به پرستار جهت ثبت میزان ادرار اطلاع دهید.
- جهت پیشگیری از عفونتهای تنفسی تنفس عمیق و سرفه انجام دهید. (فیزیوتراپی قفسه سینه به خروج ترشحات کمک میکند)
- از استرسهای جسمی و روحی در حد امکان اجتناب نمائید.
دارو:
دستورات دارویی طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار اجرا میشود.

آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- شما میتوانید رژیم غذایی معمولی داشته باشید ولی از مصرف غذاهایی که باعث تحریک ناحیه گلو میشود و منجر به سرفه و عطسه میشوند بپرهیزید.
- قبل از مصرف غذاهایی مانند گوشت، میوه، سبزی و… حتماً آنها را ضدعفونی کرده یا خوب پخت دهید.
- در صورت تحمل مایعات فراوان میل کنید.
- با نظر پزشک از رژیم حاوی قند و مواد شیرین زیاد، پرهیز شود ولی از مایعات فراوان استفاده کنید.
- بهتر است از غذاهای پرانرژی و پر پروتئین استفاده کنید.
فعالیت:
- در صورت نداشتن عوارضی مانند فلج شدن، سرگیجه شدید میتوانید با کمک یکی از اعضای خانواده یا همراهتان پیادهروی آرام داشته باشید.
- هنگام سرگیجه داشتن هرگز راه نروید و برای رفتن به سرویس بهداشتی یا هر جای دیگری از فرد دیگری کمک بگیرید.
- در طول روز تمرینات کششی آرام و ملایمی را انجام دهید ولی خود را خسته نکنید.
- سعی کنید ورزشی را انتخاب کنید که نشاطآور باشد و از آن لذت ببرید. ورزشهایی مانند یوگا، تایچی، شنا و ورزشهای آبی.
- هر وقت احساس ناراحتی، اذیت شدن یا ناخوشی داشتید ورزش را متوقف کنید.

مراقبت:
- جهت پیشگیری از عفونتهای تنفسی، تنفس عمیق و سرفه انجام دهید. فیزیوتراپی قفسه سینه، ورزشهای هوازی مانند پیادهروی انجام دهید و تحرک داشته باشید.
- در نظر گرفتن دورههای استراحت مکرر بین فعالیتهای بدنی مهم است.
- تا بهبودی کامل از رانندگی پرهیز کنید.
- به طور معمول 2-1 هفته بهبودی طول میکشد.
- تب و علائم به تدریج یا به طور ناگهانی ناپدید میشوند.
- در صورت بروز مشکلات گفتاری و شناختی با گفتار درمان و کاردرمان مشاوره کنید.
- برای کنترل تب، از تببر طبق دستور پزشک و بدنشویه استفاده کنید.
- برای سردرد از مُسکنهای خفیف استفاده کنید و در اتاقی با نور کم و بدون سر و صدا و آرام استراحت کنید.
- شستن دستها قبل و بعد از قرار گرفتن در معرض افراد آلوده و استفاده از دستشویی الزامی است.
- از تماس با افراد مبتلا به بیماری عفونی و سرما خورده اجتناب کنید.
دارو:
داروها را طبق دستور پزشک و در فواصل منظم مصرف کنید. دوره درمان را کامل کنید و از قطع داروها بدون اجازه پزشک خودداری کنید.

زمان مراجعه بعدی:
در زمان تعیین شده توسط پزشک حتماً به بیمارستان یا پزشک معالج مراجعه کنید.
علائم هشدار
سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی:
از دست دادن هوشیاری، پاسخ ضعیف به سوالات، بیحسی، کما، ضعف عضلات و یا فلج و تشنج، سردرد شدید، تغییر ناگهانی در عملکرد ذهنی (خلق و خو) و از دست دادن حافظه کوتاهمدت و بلندمدت و وجود هر گونه عفونت در بدن، تب و لرز و دردهای بدنی شدید، خونریزی، خستگی، گرفتگی و بیحالی، خارش شدید بدن.
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری- انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 31 تیر 1402