تعویض آرنج
جراحی تعویض آرنج (Elbow arthroplasty) جراحیای برای جایگزینیِ تمام یا بخشی از مفصل آرنج شماست. این روش نسبت به سایر انواع تعویض مفصل کمتر شایع است. میتواند تسکینِ پایدارِ درد و سفتیِ شدید را که حرکتدادن یا استفاده از بازو را دشوار میکند فراهم کند.
جراحی تعویض آرنج چیست؟
تعویض آرنج جراحیای برای جایگزینیِ مفصل آرنج شماست. این روش نوعی آرتروپلاستی (Arthroplasty؛ تعویض مفصل) است.
جراح بخشهای آسیبدیدهٔ مفصل آرنج طبیعی شما را برمیدارد و آنها را با یک مفصل مصنوعی (پروتز (Prosthesis)) از جنس فلز و پلاستیک جایگزین میکند.
انواع تعویض آرنج
چند نوع جراحی تعویض آرنج وجود دارد. «تعویض کامل» در برابر «تعویض جزئی» به مقدارِ بخشی از مفصل آرنج که نیاز به جایگزینی دارد اشاره میکند. «متصل» و «غیرمتصل» دو تکنیکی هستند که جراحان برای کارگذاریِ پروتزها بهکار میبرند.
جراح شما یکی از دو موردِ زیر ــ تعویض کامل یا جزئیِ آرنج ــ را توصیه خواهد کرد:
- تعویض کامل آرنج: تعویض کامل آرنج شایعترین نوع تعویض آرنج است. جراحان گاهی آن را «آرتروپلاستی کامل آرنج» مینامند. جراح شما بخشهای آسیبدیدهٔ استخوانِ بازو (هومروس (Humerus)) و استخوانهای ساعد (اُلنا (Ulna) و رادیوس (Radius)) را جایگزین خواهد کرد.
- تعویض جزئی آرنج: تعویض جزئی آرنج همان چیزی است که از نامش برمیآید. جراح شما فقط برخی از نواحیِ مفصل آرنج را جایگزین خواهد کرد. تعویضهای جزئی بسیار کمتر شایعاند. جراحان معمولاً تعویض جزئی را فقط در افرادی انجام میدهند که دچار آسیب یا تروما شدهاند.
جراح شما یکی از دو روشِ «متصل» یا «غیرمتصل» را انجام خواهد داد:
- متصل (Linked): جراح پایههای فلزی را در هومروس و اولنا قرار میدهد تا مفصلِ مصنوعی را حمایت کند. تعویضهای متصل بسیار شایعترند.
- غیرمتصل (Unlinked): جراح مفصل مصنوعی را به رباطها و بافت همبندِ طبیعیِ موجودِ شما متصل میکند. این روش کمتر شایع است زیرا بهندرت رباطهای افراد بهاندازهٔ کافی قوی هستند که پروتز را حمایت کنند. معمولاً اگر آرنج شما آنقدر آسیبدیده یا ساییده شده باشد که به آرتروپلاستی نیاز داشته باشد، رباطهای شما نیز درگیر میشوند.
تعویض آرنج چه چیزی را درمان میکند؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است تعویض آرنج را در صورت وجود علائمِ شدیدی که پس از امتحانِ درمانهای غیرجراحی بهتر نشدهاند توصیه کند، از جمله:
- دردِ مفصل
- سفتی
- محدودیتِ حرکت (مشکل در حرکتدادنِ آرنج)
- تورم
شایعترین وضعیتِ زمینهای که باعث نیاز به جراحی تعویض آرنج میشود آرتریت (Arthritis) است، از جمله:
- استئوآرتریت (Osteoarthritis)
- آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis)
- آرتریت پساتروما (Post-traumatic arthritis؛ آرتریتی که سالها پس از شکستگی یا دررفتگیِ آرنج ایجاد میشود)
بهندرت، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است در صورتِ تجربهٔ شکستگیِ شدیدِ آرنج (آرنجِ شکسته) تعویض آرنج را پیشنهاد کند.
جزئیات اقدام
چگونه باید برای تعویض آرنج آماده شوم؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت و جراح به شما خواهند گفت برای آمادگیِ جراحی چه کارهایی لازم است. بهطور کلی شما به موارد زیر نیاز خواهید داشت:
- معاینهٔ فیزیکی برای اطمینان از کافیبودنِ وضعیت سلامت برای جراحی
- آزمایشهای خون
- نوار قلب (الکتروکاردیوگرام (EKG)) برای بررسی سلامت قلب
- معاینهٔ دندانپزشکی برای کاهشِ خطر ابتلا به عفونت پس از جراحی
- تصویربرداری، شامل رادیوگرافیِ آرنج و احتمالاً امآرآی (MRI؛ تصویربرداریِ تشدید مغناطیسی) یا سیتیاسکن (CT scan؛ توموگرافیِ رایانهای)
به ارائهدهنده و جراح خود بگویید چه داروها و مکملهای بدون نسخه (OTC) مصرف میکنید. ممکن است لازم باشد مصرف برخی داروها یا مکملها را پیش از جراحی متوقف کنید.
چند هفته پس از جراحیِ تعویض آرنج نمیتوانید از آرنج خود استفاده کنید یا آن را حرکت دهید. شاید بخواهید از قبل برنامهریزی کنید و اقلام ضروریای را که زیاد استفاده میکنید به قفسههای پایینتر یا مکانی موقت و آساندسترس در منزل منتقل کنید.
جراح به شما خواهد گفت روزِ قبل از جراحی چه زمانی باید خوردن و آشامیدن را متوقف کنید. بیشترِ افراد باید ۱۲ ساعت پیش از جراحی از خوردن و آشامیدن پرهیز کنند.
در طولِ تعویض آرنج چه اتفاقی میافتد؟
در روزِ جراحی به شما بیحسی (Anesthesia) داده میشود تا بازویتان بیحس شود و مطمئن شویم دردی احساس نمیکنید. متخصص بیهوشی (Anesthesiologist) همچنین برای خواباندن شما در طولِ جراحی بیهوشی عمومی خواهد داد.
در طولِ تعویض آرنج، جراح شما:
- برشی (Incision) روی پوستِ پشتِ بازوی نزدیکِ آرنج ایجاد میکند،
- غضروف و استخوانِ آسیبدیده را از داخلِ مفصل برمیدارد،
- انتهای هومروس و اولنا را «شکلدهیِ مجدد» میکند،
- مفصلِ مصنوعی را کارگذاری میکند.
تعویض آرنج چقدر طول میکشد؟
جراحی تعویض آرنج معمولاً از آغاز تا پایان حدود دو ساعت زمان میبرد.
پس از جراحی چه اتفاقی میافتد؟
پس از جراحی به اتاقِ ریکاوری منتقل خواهید شد. تیم جراحی شما چند ساعت شما را زیر نظر میگیرد تا مطمئن شود بدونِ عارضه از بیهوشی بیدار میشوید. همچنین علائم حیاتی و شدت درد شما را پایش خواهند کرد.
تعویض آرنج معمولاً اقدامی بستری (Inpatient) است؛ یعنی لازم است یک یا دو روز در بیمارستان بمانید.
خطرات / فواید
فوایدِ جراحی تعویض آرنج چیست؟
آرتروپلاستیِ آرنج روشی ایمن و اثربخش است که به افراد کمک میکند تحرک خود را باز یابند و دردِ طولانیمدتشان کاهش یابد. بیشترِ افرادی که تعویض آرنج انجام میدهند کاهش درد، افزایش توانایی در حرکتدادن و استفاده از بازو و بهبود کیفیت زندگی را گزارش میکنند.
مفصلهای مصنوعیِ آرنج چه مدت دوام میآورند؟
تعویضهای آرنج میتوانند مدتِ طولانی دوام بیاورند. مطالعات نشان دادهاند حدود ۸۰٪ از افرادی که جراحی تعویض آرنج انجام دادهاند دستکم ۱۰ سال با پروتزِ خود زندگی میکنند. تعویضهای متصل حتی موفقترند — حدود ۹۰٪ از افراد پس از ۱۰ سال همچنان آنها را دارند.
عوارضِ احتمالیِ تعویض آرنج کداماند؟
پس از هر جراحی امکان بروز عارضه وجود دارد. حدود ۱۵٪ از افرادی که تعویض آرنج انجام میدهند در آینده به جراحیِ دیگری روی همان آرنج نیاز خواهند داشت. هرچه در سنِ پایینتری تعویض آرنج انجام دهید، احتمالِ نیاز به جراحیِ مجدد بیشتر است.
شایعترین عوارضِ تعویض آرنج عبارتاند از:
- شکستگی در اطرافِ ایمپلنت
- عفونت در داخلِ آرنج یا در محلِ جراحی
- آسیبِ عصبی
- آسیبِ عروقی
- مشکلاتِ مرتبط با ایمپلنتِ پروتزی، از جمله ساییدگیِ زودهنگامِ وسیله یا شُلشدنِ آن
- بافت اسکار در داخلِ آرنج که دامنهٔ حرکتی (Range of motion) آرنج را محدود میکند
برخی وضعیتهای سلامت میتوانند بهبودی پس از تعویض آرنج را دشوارتر کنند. دربارهٔ سابقهٔ سلامت خود با جراحتان صحبت کنید. اگر دچارِ موارد زیر هستید به آنها اطلاع دهید:
- هموفیلی (Hemophilia)
- دیابت (Diabetes)
- پوکیِ استخوان (Osteoporosis)
- سایر بیماریهای خودایمنی (Autoimmune diseases) مانند لوپوس (Lupus)
جراح به شما خواهد گفت پس از جراحی چه انتظاری داشته باشید و چگونه میتوانید شانسِ بروز عوارض را کاهش دهید.
محدودیتهای بلندکردنِ وزنه پس از تعویض آرنج
برخلافِ سایر انواعِ تعویض مفصل، پروتزهای آرنج میتوانند بسیار ظریف/آسیبپذیر باشند. علت این است که استخوانهای بازو و ساعد شما کوچکتر و نازکتر از استخوانهای اطرافِ سایر مفاصلی هستند که معمولاً تعویض میشوند.
بیشترِ افرادی که تعویض آرنج انجام دادهاند نمیتوانند وزنههای سنگین بلند کنند. ممکن است لازم باشد از ورزشهای برخوردی و فعالیتهای بدنیِ شدیدی که به آرنج فشار میآورند نیز پرهیز کنید.
ممکن است تا پایانِ عمر نتوانید با آن بازو بیش از ۵ پوند بلند کنید. این محدودیت برای پیشگیری از شُلشدن یا شکستنِ پروتز است. اگر تعویض جزئی انجام داده باشید شاید بتوانید وزنِ بیشتری بلند کنید. جراح شما بهطور دقیق خواهد گفت چه انتظاری داشته باشید.
دورهٔ نقاهت و چشمانداز
بهبودی پس از تعویض آرنج چقدر طول میکشد؟
حدود یک سال طول میکشد تا پس از جراحی تعویض آرنج بهبود یابید.
بلافاصله پس از جراحی و دستکم چند هفته نمیتوانید آرنج خود را حرکت دهید یا از آن استفاده کنید. ممکن است جراح برای ثابتنگهداشتنِ آرنج و برداشتنِ فشار از آن، اسپلینت یا بریس برایتان قرار دهد.
چند ماه پس از جراحی (معمولاً حدود ۱۲ هفته) فیزیوتراپی را آغاز خواهید کرد. فیزیوتراپیست تمرینهایی به شما میدهد که عضلاتِ بازویتان را تقویت میکند و به بازگشتِ دامنهٔ حرکتیتان کمک میکند.
حتی پس از بهبودیِ کامل، ممکن است تا پایانِ عمر، برای آن آرنج محدودیتِ وزنی داشته باشید.
دردِ تعویض آرنج چقدر است؟
پس از جراحی درد خواهید داشت، بهویژه در چند هفتهٔ نخستِ دورهٔ نقاهت. هم از خودِ جراحی درد احساس میکنید و هم با شروعِ فرایندِ بهبودیِ بدن درد خواهید داشت.
جراح برای تسکینِ درد ترکیبی از داروهای مُسکنِ نسخهای، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بدون نسخه (اگر مصرف آنها برای شما بیخطر باشد) و استامینوفن (Acetaminophen) را پیشنهاد خواهد کرد. جراح به شما خواهد گفت از هر نوع دارو چه مقدار در هر روز یا در بازهٔ زمانیِ مشخص میتوانید مصرف کنید.
اگر احساس میکنید دردِ بیشازحد دارید یا دربارهٔ هرگونه عارضهٔ احتمالی از مصرف مسکنها نگران هستید، با جراح خود صحبت کنید.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
اگر هر یک از علائمِ زیر را تجربه کردید فوراً با جراح یا ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرید:
- دردِ قفسهٔ سینه
- تنگینفس (Dyspnea)
- تبِ بالاتر از ۳۹°سانتیگراد (۱۰۱°فارنهایت)
- خونریزی
- علائمِ عفونت در محلِ جراحی — از جمله نشت/ترشح، تورم، تغییر رنگ، بو یا احساسِ گرما
- دردِ شدید که پس از مصرف مسکن بهتر نمیشود
References/منابع
American Academy of Orthopaedic Surgeons. Total Elbow Replacement. Last reviewed 4/2022. Accessed 11/1/2024.
Arthritis Foundation. Elbow Surgery Options. Accessed 11/1/2024.
Evans JP, Evans JT, Mohammad HR, et al. How long does an elbow replacement last? A systematic review and meta-analysis of case-series and national registry reports with more than 10 years of follow-up. Acta Orthop. 2022;93:495-502. Published 2022 May 31. Accessed 11/1/2024.
National Library of Medicine (U.S.). Elbow replacement. Last reviewed 9/20/2022. Accessed 11/1/2024.
Pooley J. Total elbow replacement – patient selection and perspectives. Orthop Res Rev. 2019 Jan 25;11:23-40. Accessed 11/1/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
