ارزیابی اثربخشی آموزش بیمار در بیمارستان؛ از «گفتن» تا «فهمیدن و انجام دادن» با روش بازگویی (Teach-back)
ارزیابی اثربخشی آموزش بیمار در بیمارستان؛ از «گفتن» تا «فهمیدن و انجام دادن» با روش بازگویی (Teach-back)
آموزش غیرحضوری برای پرسنل بیمارستان
🎯 موضوع دوره: ارزیابی اثربخشی آموزش به بیمار (مثلاً با روش بازگویی توسط خود بیمار)
👥 گروه هدف: پرستاران و کمکپرستاران، پزشکان و رزیدنتها، داروسازان و کارکنان داروخانه، کارشناسان تغذیه، فیزیوتراپی و کاردرمانی، کارکنان پذیرش/ترخیص، واحد آموزش و پیگیری بیمار، مدیران/سوپروایزرهای بالینی
🏥 محل استفاده: وبسایت بیمارستان، سامانه آموزش پرسنل، بستههای آموزشی دیجیتال
خلاصه
آموزش اثربخش بیمار به روش بازگویی (Teach-back)
این بسته یک دوره آموزشی جامع برای کادر درمان را ارائه میدهند که بر ارتقای ایمنی بیمار از طریق روش «بازگویی» (Teach-back) تمرکز دارد. هدف اصلی این محتوا، تغییر رویکرد بیمارستانها از صرفاً «بیان اطلاعات» به اطمینان از «درک و توانایی اجرای» توصیهها توسط بیماران است. در این نوشتار، تکنیکهایی برای سنجش فهم بیمار بدون ایجاد فضای امتحان، اولویتبندی آموزش در شرایط ضیق وقت و مستندسازی دقیق نتایج یادگیری تشریح شده است. مخاطبان این دوره تمامی ارکان بیمارستان از پزشکان تا تیم ترخیص هستند تا با استفاده از ابزارهای چندرسانهای، خطاهای دارویی و مراجعات مجدد را کاهش دهند. در نهایت، این متون بر این اصل تأکید دارند که آموزش موثر تنها زمانی محقق میشود که بیمار بتواند دستورالعملهای مراقبتی را با زبان خود بازگو یا بهصورت عملی اجرا کند.
۱. مشخصات کلی دوره
موضوع دوره: «ارزیابی اثربخشی آموزش به بیمار (مثلاً با روش بازگویی توسط خود بیمار)»
چرا مهم است؟
در بیمارستان، آموزش بیمار زمانی ارزش واقعی پیدا میکند که مطمئن شویم «فهمیده» و «میتواند اجرا کند». بسیاری از خطاهای قابل پیشگیری (مثل مصرف اشتباه دارو، مراقبت نادرست از زخم، نادیدهگرفتن علائم هشدار، یا پیگیرینکردن ویزیت و آزمایش) از جایی شروع میشود که بیمار یا همراه، پیام را کامل یا درست دریافت نکردهاند—اما ما تصور کردهایم که آموزش انجام شده است. ارزیابی اثربخشی آموزش کمک میکند قبل از ترخیص یا پایان ملاقات، سوءبرداشتها را پیدا کنیم و همانجا اصلاح کنیم؛ نتیجهاش افزایش ایمنی بیمار، کاهش مراجعات مجدد و دوبارهکاری تیم درمان و بهبود کیفیت مراقبت است.
از طرف دیگر، ارزیابی آموزش بخشی از مراقبت استاندارد و بیمارمحور است: احترام به بیمار یعنی پیام را به زبان قابلفهم منتقل کنیم و مطمئن شویم «خروجی» آموزش، فقط گفتنِ ما نبوده، بلکه «یادگیریِ بیمار» بوده است. این رویکرد به ترخیص ایمن، مدیریت ریسک، افزایش رضایت بیمار و همسو شدن تیم درمان با اهداف اعتباربخشی و حقوق گیرندگان خدمت هم کمک میکند.
گروه هدف:
این دوره برای همهٔ کارکنانی که به هر شکل به بیمار/همراه آموزش میدهند کاربردی است، بهویژه: پرستاران و کمکپرستاران، پزشکان و رزیدنتها، داروسازان و کارکنان داروخانه، کارشناسان تغذیه، فیزیوتراپی و کاردرمانی، کارکنان پذیرش/ترخیص، واحد آموزش و پیگیری بیمار، و مدیران/سوپروایزرهای بالینی که استانداردسازی آموزش و ترخیص ایمن را دنبال میکنند.
۲. محتوای چندرسانهای دوره
اینفوگرافیک یکصفحهای دوره «ارزیابی اثربخشی آموزش به بیمار (مثلاً با روش بازگویی توسط خود بیمار)»
فیلم آموزشی کوتاه دوره «ارزیابی اثربخشی آموزش به بیمار (مثلاً با روش بازگویی توسط خود بیمار)»
پادکست صوتی دوره «ارزیابی اثربخشی آموزش به بیمار (مثلاً با روش بازگویی توسط خود بیمار)»
مجموعه اسلاید یا کتابچهٔ دیجیتال دوره «ارزیابی اثربخشی آموزش به بیمار (مثلاً با روش بازگویی توسط خود بیمار)»
۳. مقالهٔ آموزشی برای وبسایت
۳.۱. عنوان مقاله
ارزیابی اثربخشی آموزش بیمار در بیمارستان؛ از «گفتن» تا «فهمیدن و انجام دادن» با روش بازگویی (Teach-back)
۳.۲. مقدمه
آموزش بیمار یکی از پایههای مراقبت ایمن و باکیفیت است؛ اما یک نکتهٔ کلیدی دارد: آموزش وقتی موفق است که «در ذهن و رفتار بیمار» اثر بگذارد، نه فقط در برنامهٔ کاری ما ثبت شود. در محیط بیمارستان—با اضطراب، درد، خستگی، شلوغی، و حجم بالای اطلاعات—حتی یک توصیهٔ ساده ممکن است ناقص یا اشتباه فهمیده شود. اگر ما فقط بپرسیم «متوجه شدید؟»، اغلب بیمار از روی رودربایستی یا خجالت میگوید «بله»، در حالی که هنوز ابهام دارد.
ارزیابی اثربخشی آموزش یعنی بررسی کنیم بیمار واقعاً چه چیزی را یاد گرفته و آیا میتواند آن را درست اجرا کند یا نه. یکی از روشهای عملی و بسیار قابل اجرا در بخشها، روش «بازگویی توسط خود بیمار» (Teach-back) است: ما از بیمار میخواهیم با زبان خودش توضیح دهد چه کاری باید انجام دهد یا حتی در صورت نیاز «نشان دهد» چگونه انجام میدهد. این کار نه آزمونِ بیمار، بلکه سنجشِ وضوحِ توضیح ماست.
وقتی این روش به شکل درست و محترمانه اجرا شود، خطاهای دارویی کمتر میشود، ترخیص ایمنتر میشود، تماسهای مکرر بعد از ترخیص کاهش مییابد و تیم درمان با اطمینان بیشتری میداند که بیمار برای مراقبت در منزل آماده است. این دقیقاً همان نقطهای است که آموزش، به ایمنی بیمار و کیفیت مراقبت گره میخورد.
۳.۳. گروه هدف
این آموزش برای تمام افرادی طراحی شده است که در بیمارستان پیامهای آموزشی یا دستورهای مراقبتی را به بیمار/همراه منتقل میکنند: پرستاری و پزشکی، داروسازی و پاراکلینیک، تیم ترخیص، واحد آموزش و پیگیری بیمار، و همچنین کارکنان اداری یا خدماتی که در مسیرهای آموزشی-عملی (مثل راهنمایی ترخیص، پیگیری مراجعه، یا هدایت بیمار) نقش حمایتی دارند.
۳.۴. اهداف آموزشی (Learning Objectives)
پس از مطالعهٔ این متن، شرکتکننده بتواند:
- تفاوت «آموزش دادن» با «یادگیری بیمار» را توضیح دهد و اهمیت ارزیابی اثربخشی آموزش را بیان کند.
- روش بازگویی توسط بیمار (Teach-back) را بهعنوان ابزار اصلی ارزیابی فهم بیمار بهکار ببرد.
- سؤالهای مناسب برای بازگویی را طراحی کند (بدون حالت امتحانگرفتن یا شرمندهکردن بیمار).
- آموزش را به بخشهای کوچک تقسیم کند و با الگوی «توضیح کوتاه–بازگویی–اصلاح–بازگویی دوباره» پیش ببرد.
- در موقعیتهای پرتکرار بیمارستانی (دارو، زخم، علائم هشدار، پیگیری پس از ترخیص) اجرای Teach-back را انجام دهد.
- حداقل اصول مستندسازی ارزیابی آموزش و نتایج آن را در پرونده یا فرمهای آموزشی رعایت کند.
۳.۵. محتوای اصلی آموزشی
الف) ارزیابی اثربخشی آموزش یعنی چه و چرا باید جدی گرفته شود؟
ارزیابی اثربخشی آموزش یعنی بررسی کنیم بیمار/همراه:
- پیام کلیدی را درست فهمیده است یا نه،
- میتواند آن را درست اجرا کند یا نه،
- اگر جایی را اشتباه فهمیده، همانجا اصلاح شود.
در بیمارستان، «فهمیدن» فقط دانستنِ تعریف نیست؛ فهمیدن یعنی بیمار بتواند تصمیم درست بگیرد و کار درست را انجام دهد. مثلاً بیمار بداند:
- دارو را دقیقاً چه زمانی و با چه مقدار مصرف کند،
- اگر علامت هشدار دید چه اقدامی انجام دهد،
- مراقبت از پانسمان یا سوند را چگونه انجام دهد،
- و چه زمانی برای پیگیری مراجعه کند.
اگر این موارد بررسی نشود، آموزش ممکن است ظاهراً انجام شده باشد، اما در عمل منجر به خطا، عود علائم، مراجعهٔ مجدد و حتی آسیب جدی شود.
💡 نکتهٔ کلیدی: ارزیابی آموزش باید «بخشی از روال مراقبت» باشد، نه یک کار اضافه و جدا. یعنی در همان زمان آموزش، چند سؤال درست بپرسیم و مطمئن شویم پیام جا افتاده است.
ب) روش بازگویی توسط بیمار (Teach-back)؛ یک الگوی ساده و قابل اجرا
Teach-back یعنی بعد از توضیح کوتاه و روشن، از بیمار بخواهیم با زبان خودش بگوید چه چیزی فهمیده و قرار است چه کاری انجام دهد. اگر درست نگفت، ما دوباره توضیح میدهیم (سادهتر یا با مثال)، و دوباره بازگویی میگیریم تا مطمئن شویم درست شده است.
جملات پیشنهادی (با لحن غیرقضاوتگر):
- «میخوام مطمئن بشم خوب توضیح دادم. لطفاً با زبان خودتون بگید وقتی رفتید خانه چه کارهایی باید انجام بدید.»
- «برای اینکه مطمئن بشیم چیزی جا نمونده، میشه بگید داروهاتون رو چطور و چه زمانی مصرف میکنید؟»
- «اگر امشب این علامتها پیش اومد، اولین کاری که انجام میدید چیه؟»
⚠️ اشتباه رایج: پرسیدنِ «فهمیدی؟» یا «سؤال داری؟» بهتنهایی کافی نیست، چون پاسخ «بله» لزوماً به معنی فهم واقعی نیست.
الگوی عملی کوتاه (قابل اجرا در شیفت):
- پیام را کوتاه و مرحلهای بگو (نه یکجا و طولانی).
- همانجا بازگویی بگیر.
- اگر اشتباه بود، دوباره توضیح بده (با کلمات سادهتر یا مثال).
- دوباره بازگویی بگیر.
- در صورت نیاز، از روش «نشان بده» هم استفاده کن (مثلاً اسپری تنفسی، پانسمان، تزریق).
پ) گامهای عملی در بخشها؛ چطور Teach-back را سریع و مؤثر اجرا کنیم؟
در شلوغی بخش، Teach-back باید «کوتاه، هدفمند و اولویتبندیشده» باشد. لازم نیست همهچیز را با یک بازگویی طولانی بسنجیم. بهتر است روی موارد پرخطر تمرکز کنیم.
۱) اولویتبندی پیامها (چه چیزهایی را حتماً بسنجیم؟)
- داروهای جدید یا تغییر دوز داروها (بهخصوص داروهای پرخطر)
- علائم هشدار و زمان مراجعهٔ فوری
- مراقبتهای پس از عمل/پانسمان/سوند
- برنامهٔ پیگیری (ویزیت، آزمایش، توانبخشی)
- محدودیتها و باید/نبایدهای کلیدی (مثل رژیم، فعالیت، مراقبت از زخم)
۲) «تکهتکه کردن» آموزش
بهجای توضیح ۱۰ دقیقهای، آموزش را به ۲ تا ۴ پیام کوتاه تبدیل کنید. بعد از هر پیام، یک سؤال Teach-back بپرسید.
۳) استفاده از ابزار کمکآموزشی
اگر برگه یا بروشور دارید، میتوانید بهعنوان کمک استفاده کنید؛ اما بازگویی باید با «کلمات خود بیمار» باشد، نه روخوانی.
۴) اگر بیمار کمسواد است یا اضطراب دارد
- پیامها را کوتاهتر کنید.
- از مثالهای روزمره استفاده کنید.
- از همراهِ قابل اعتماد کمک بگیرید.
- از بیمار بخواهید «قدمبهقدم» توضیح دهد، نه یکجا.
۵) وقتی زمان خیلی کم است
از «سه سؤال کلیدی» استفاده کنید:
- «الان مهمترین کاری که باید انجام بدید چیه؟»
- «چه علامتی دیدید باید سریع تماس بگیرید یا مراجعه کنید؟»
- «داروها رو چطور و چه زمانی مصرف میکنید؟»
ت) موقعیتهای شایع در بیمارستان و نمونهٔ سؤالهای Teach-back
۱) دارو و ترخیص
- «لطفاً بگید هر کدوم از داروهاتون رو چه زمانی و چه مقدار مصرف میکنید.»
- «اگر یک نوبت دارو یادتون رفت، چه کار میکنید؟»
- «کدوم علائم یا عوارض باعث میشه دارو رو قطع کنید یا سریع تماس بگیرید؟»
۲) علائم هشدار
- «سه علامتی که گفتیم اگر دیدید باید سریع مراجعه کنید چی بود؟»
- «اگر این علامتها شب اتفاق افتاد، برنامهٔ شما برای اقدام چیه؟»
۳) مهارت عملی (روش “نشان بده”)
- «میشه همینجا نشون بدید چطور از اسپری/دستگاه/پانسمان استفاده میکنید؟»
- «لطفاً مرحلهها رو یکییکی انجام بدید تا مطمئن بشیم درست متوجه شدید.»
۴) پیگیری بعد از ترخیص
- «بگید چه زمانی باید مراجعهٔ بعدی داشته باشید و کجا باید پیگیری کنید؟»
- «اگر نتونستید در تاریخ تعیینشده مراجعه کنید، چه کار جایگزینی انجام میدید؟»
ث) نقش هر گروه از کارکنان در ارزیابی اثربخشی آموزش
برای اینکه Teach-back در بیمارستان جا بیفتد، باید نقشها روشن باشد:
- پرستاری: اجرای Teach-back برای داروهای ترخیص، مراقبت از زخم/سوند، علائم هشدار، آموزشهای روزانه در بخش.
- پزشکی: اطمینان از فهم بیمار دربارهٔ تشخیص، هدف درمان، محدودیتها، و برنامهٔ پیگیری.
- داروسازی/داروخانه: Teach-back دربارهٔ نحوهٔ مصرف دارو، تداخلهای مهم، عوارض مهم و اقدامات لازم.
- توانبخشی/تغذیه: ارزیابی فهم بیمار دربارهٔ تمرینها، فعالیت مجاز، رژیم غذایی و نکات اجرایی.
- پذیرش/ترخیص/واحد آموزش و پیگیری بیمار: هماهنگی پیامها، استانداردسازی فرمها، پیگیری بعد از ترخیص و اطمینان از انتقال پیامهای کلیدی.
- مدیریت و سوپروایزرها: حمایت از فرهنگ «آموزش قابل سنجش»، فراهمکردن چکلیستها و پایش اجرا.
۳.۶. نکات کلیدی برای عمل
- Teach-back «امتحان بیمار» نیست؛ «سنجش وضوح توضیح ما»ست.
- بهجای «فهمیدی؟»، بپرس «لطفاً با زبان خودتون بگید…».
- آموزش را کوتاه و مرحلهای بده؛ بعد از هر بخش، بازگویی بگیر.
- روی موارد پرخطر تمرکز کن: دارو، علائم هشدار، مراقبتهای پس از ترخیص.
- اگر بیمار اشتباه گفت، با لحن حمایتی دوباره توضیح بده و دوباره بازگویی بگیر.
- از روش «نشان بده» برای مهارتهای عملی استفاده کن.
- همراهِ بیمار را هم وارد Teach-back کن، مخصوصاً در ترخیص.
- نتیجهٔ ارزیابی (موفق/نیاز به تکرار/نیاز به آموزش تکمیلی) را مستند کن.
۳.۷. پیامهای کوتاه مناسب پوستر و آموزش حضوری
- «فهمیدن را بسنجیم، نه فقط گفتن را.»
- «بازگویی بیمار = ترخیص ایمنتر.»
- «بهجای “متوجه شدی؟” بپرس: “با زبان خودت بگو…”»
- «آموزش کوتاه، بازگویی سریع، اصلاح بهموقع.»
- «یک دقیقه Teach-back، جلوی یک خطای بزرگ را میگیرد.»
۴. جمعبندی و خودارزیابی
۴.۱. از آموزش تا یادگیری واقعی
مرور کوتاه:
- آموزش موفق یعنی بیمار بتواند پیام را درست توضیح دهد و اجرا کند.
- پرسشهای بله/خیر برای سنجش فهم کافی نیستند.
- ارزیابی آموزش، بخش جداییناپذیر مراقبت ایمن است.
📌 سناریوی نمونه:
در بخش داخلی، بیمار پس از تغییر داروی فشار خون آمادهٔ ترخیص است. پرستار توضیح میدهد «هر روز صبح یک عدد مصرف کن». بیمار میگوید «باشه». در Teach-back مشخص میشود بیمار فکر کرده باید «هر وقت سردرد داشت» دارو را بخورد. با توضیح دوباره و بازگویی دوم، برنامهٔ مصرف درست میشود.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- در تجربهٔ شما، بیمار معمولاً در کدام نوع آموزشها بیشتر دچار سوءبرداشت میشود؟ چرا؟
- اگر بیمار از پاسخدادن خجالت بکشد، شما چه جملههایی میگویید تا فضا امن و محترمانه بماند؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
-
هدف اصلی ارزیابی اثربخشی آموزش بیمار چیست؟
- الف) ثبت اینکه آموزش انجام شده است
- ب) اطمینان از اینکه بیمار واقعاً فهمیده و میتواند اجرا کند
- ج) سنجش میزان معلومات پزشکی بیمار
- د) کوتاهکردن زمان ترخیص
– پاسخ صحیح: ب
-
کدام پرسش برای سنجش فهم بیمار مناسبتر است؟
- الف) «متوجه شدی؟»
- ب) «سؤال داری؟»
- ج) «لطفاً با زبان خودت بگو در خانه چه کار میکنی.»
- د) «این را حفظ کن.»
– پاسخ صحیح: ج
-
اگر بیمار پاسخ اشتباه داد، اقدام درست چیست؟
- الف) تذکر تند برای دقت بیشتر
- ب) تکرار همان جمله با صدای بلندتر
- ج) توضیح دوباره با سادهسازی و گرفتن بازگویی مجدد
- د) رد کردن موضوع چون وقت کم است
– پاسخ صحیح: ج
۴.۲. اجرای عملی Teach-back در بخشهای شلوغ
مرور کوتاه:
- Teach-back باید کوتاه، اولویتبندیشده و مرحلهای باشد.
- تمرکز روی پیامهای پرخطر، بهرهوری را بالا میبرد.
- روش «نشان بده» برای مهارتهای عملی بسیار مؤثر است.
📌 سناریوی نمونه:
در اورژانس، بیمار با آسم داروی استنشاقی جدید دریافت کرده است. توضیح سریع داده میشود. با یک درخواست «نشان بده»، مشخص میشود بیمار ترتیب درست استفاده را نمیداند. با آموزش دوباره و یک بار نمایش عملی، اشتباه اصلاح میشود.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- اگر فقط ۹۰ ثانیه زمان داشته باشید، کدام سه پیام کلیدی را Teach-back میکنید؟
- چه راههایی برای واردکردن همراه بیمار در Teach-back سراغ دارید؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
-
بهترین راه برای Teach-back در شرایط کمبود زمان چیست؟
- الف) توضیح طولانی یکباره
- ب) اولویتبندی و Teach-back روی نکات پرخطر
- ج) حذف Teach-back
- د) انتقال کامل آموزش به بروشور
– پاسخ صحیح: ب
-
روش «نشان بده» بیشتر برای کدام مورد مناسب است؟
- الف) توضیح تشخیص
- ب) مصرف یک داروی ساده خوراکی
- ج) استفاده از دستگاه/مهارت عملی مثل اسپری تنفسی یا پانسمان
- د) گرفتن رضایتنامه
– پاسخ صحیح: ج
-
Teach-back معمولاً با چه نوع سؤالهایی بهتر انجام میشود؟
- الف) سؤالهای بله/خیر
- ب) سؤالهای باز و عملی (چه کار میکنید؟ چگونه انجام میدهید؟)
- ج) سؤالهای تخصصی پزشکی
- د) سؤالهای چندگزینهای
– پاسخ صحیح: ب
۴.۳. مستندسازی و بهبود مستمر آموزش
مرور کوتاه:
- ارزیابی اثربخشی آموزش بدون ثبتِ نتیجه، قابل پیگیری و بهبود نیست.
- مستندسازی باید ساده، استاندارد و قابل اجرا در شیفت باشد.
- ثبتِ «نتیجهٔ Teach-back» کمک میکند آموزشهای ناقص در شیفتهای بعدی تکمیل شود.
📌 سناریوی نمونه:
بیمار پس از عمل جراحی ترخیص میشود. در پرونده نوشته شده «آموزش پانسمان داده شد». اما نتیجهٔ ارزیابی ثبت نشده است. روز بعد، تماس پیگیری نشان میدهد بیمار پانسمان را اشتباه انجام داده و زخم تحریک شده است. اگر نتیجهٔ Teach-back ثبت میشد (مثلاً «نیاز به تکرار آموزش + آموزش همراه»)، شیفت بعدی قبل از ترخیص مجدد اصلاح میکرد.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- در محل کار شما، چه چیزی باعث میشود مستندسازی آموزش ناقص انجام شود؟ چه راهحل سادهای پیشنهاد میدهید؟
- اگر بین تیمها پیامهای آموزشی متفاوت منتقل شود، چه خطراتی ایجاد میشود و چطور میتوان آن را کم کرد؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
-
کدام مورد برای ثبت ارزیابی آموزش مناسبتر است؟
- الف) «آموزش داده شد»
- ب) «بیمار گفت فهمید»
- ج) «Teach-back انجام شد؛ بیمار برنامهٔ مصرف دارو را درست بازگویی کرد / موارد نیاز به تکرار مشخص شد»
- د) «پرستار توضیح داد»
– پاسخ صحیح: ج
-
چرا مستندسازی نتیجهٔ Teach-back مهم است؟
- الف) فقط برای آمار ماهانه
- ب) برای اینکه آموزش به شیفتهای بعدی منتقل و تکمیل شود
- ج) برای افزایش حجم پرونده
- د) چون بیمار از آن خوشش میآید
– پاسخ صحیح: ب
-
اگر بیمار در Teach-back اشتباه کند، ثبت باید چه چیزی را نشان دهد؟
- الف) «بیمار همکاری نکرد»
- ب) «بیمار کمسواد است»
- ج) «نکات نیازمند تکرار آموزش و اقدام اصلاحی انجامشده»
- د) «زمان کافی نبود»
– پاسخ صحیح: ج
۴.۵. آزمون نهایی دوره (نمونه، ۵–۶ سؤال)
-
Teach-back بهترین توصیفش کدام است؟
- الف) آزمون دانش بیمار
- ب) روشی برای اطمینان از فهم بیمار با بازگویی به زبان خودش
- ج) فرم کتبی رضایت
- د) آموزش صرفاً با بروشور
– پاسخ صحیح: ب
-
کدام جمله، لحن مناسبتری برای Teach-back دارد؟
- الف) «حالا تکرار کن ببینم درست فهمیدی یا نه.»
- ب) «اگر نفهمیدی مشکل از خودته.»
- ج) «میخوام مطمئن بشم خوب توضیح دادم؛ لطفاً با زبان خودتون بگید…»
- د) «فقط امضا کن که آموزش گرفتی.»
– پاسخ صحیح: ج
-
در Teach-back، اگر بیمار پاسخ اشتباه بدهد، بهترین اقدام چیست؟
- الف) سریع رد شدن از موضوع
- ب) توضیح دوباره با سادهسازی و درخواست بازگویی مجدد
- ج) ارجاع به بروشور و پایان
- د) تذکر تند برای جدی گرفتن
– پاسخ صحیح: ب
-
در شرایط کمبود زمان، کدام اولویت برای Teach-back منطقیتر است؟
- الف) توضیح کامل بیماری با جزئیات
- ب) تمرکز روی دارو، علائم هشدار و برنامهٔ پیگیری
- ج) ارائهٔ تاریخچهٔ علمی درمان
- د) گفتوگو دربارهٔ موضوعات غیرمرتبط
– پاسخ صحیح: ب
-
کدام گزینه نمونهٔ مناسب مستندسازی ارزیابی آموزش است؟
- الف) «آموزش داده شد»
- ب) «بیمار متوجه شد»
- ج) «Teach-back انجام شد؛ بیمار زمانبندی دارو و علائم هشدار را درست بیان کرد؛ همراه نیز آموزش دید»
- د) «پرستار توضیح داد»
– پاسخ صحیح: ج
-
روش «نشان بده» بیشتر در کدام مورد کاربرد دارد؟
- الف) تعریف کلی بیماری
- ب) مهارت عملی مثل استفاده از اسپری، تزریق یا پانسمان
- ج) گرفتن شرح حال
- د) تعیین اتاق بیمار
– پاسخ صحیح: ب
۵. منابع
- Brega AG, Barnard J, Mabachi NM, Weiss BD, DeWalt DA, Brach C, et al. AHRQ Health Literacy Universal Precautions Toolkit, Second Edition. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality; 2015. Available from: https://www.ahrq.gov/sites/default/files/publications/files/healthlittoolkit2_3.pdf
- Agency for Healthcare Research and Quality. Teach-Back: Intervention (Patient and Family Engagement in Primary Care). AHRQ [Internet]. Available from: https://www.ahrq.gov/patient-safety/reports/engage/interventions/teachback.html
- Agency for Healthcare Research and Quality. TeamSTEPPS Tool: Teach-Back. AHRQ [Internet]. Available from: https://www.ahrq.gov/teamstepps-program/curriculum/communication/tools/teachback.html
- Institute for Healthcare Improvement. Always Use Teach-Back! [Internet]. Available from: https://www.ihi.org/library/tools/always-use-teach-back
- Talevski J, Beauchamp A, Wong Shee A, Rasmussen B, Hilbers J. The Teach-Back Toolkit: A Guide to the Use and Implementation of the Teach-Back Method. September 2021 [Internet]. Available from: https://teachback.org/wp-content/uploads/2022/02/Teach-Back-Toolkit_for-website_Sept-2021.pdf
- Yen PH, Leasure AR. Use and Effectiveness of the Teach-Back Method in Patient Education and Health Outcomes. Fed Pract. 2019;36(6):284-289. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31258322/
- Talevski J, Wong Shee A, Rasmussen B, Kemp G, Beauchamp A. Teach-back: A systematic review of implementation and impacts. PLoS One. 2020;15(4):e0231350. doi:10.1371/journal.pone.0231350. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32287296/
- Dinh TTH, Bonner A, Clark R, Ramsbotham J, Hines S. The effectiveness of the teach-back method on adherence and self-management in health education for people with chronic disease: a systematic review. JBI Database System Rev Implement Rep. 2016;14(1):210-247. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26878928/
- Shersher V, Haines TP, Sturgiss L, Weller C, Williams C. Definitions and use of the teach-back method in healthcare consultations with patients: A systematic review and thematic synthesis. Patient Educ Couns. 2021;104(1):118-129. doi:10.1016/j.pec.2020.07.026. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32798080/
- Joint Commission International. Communicating Clearly and Effectively to Patients: How to Overcome Common Communication Challenges in Health Care. 2018 [Internet]. Available from: https://store.jointcommissioninternational.org/assets/3/7/jci-wp-communicating-clearly-final_%281%29.pdf
این دورهٔ آموزشی با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی و استاد دانشگاه علوم پزشکی، برای توانمندسازی حرفهای کارکنان نظام سلامت و استفاده در وبسایت بیمارستان و سامانههای آموزش الکترونیک تهیه شده است.
مطالب این بسته بر اساس منابع علمی معتبر و اصول آموزش مداوم تدوین شده است؛ با این حال، بهکارگیری آنها در عمل باید همواره با رعایت قوانین و مقررات جاری، پروتکلهای مصوب هر مرکز و نظر مسئولان ذیربط (مدیران، سرپرستان، کمیتههای تخصصی و مسئول فنی) انجام شود.
سلب مسئولیت: این مجموعه صرفاً جنبهٔ آموزشی و توانمندسازی دارد و جایگزین دستورالعملهای رسمی وزارت بهداشت، آییننامهها و سیاستهای داخلی بیمارستان، قراردادهای شغلی یا قضاوت حرفهای تیم درمان و مدیریت سازمان نیست. مسئولیت نهایی تصمیمها و اقدامات حرفهای بر عهدهٔ افراد و واحدهای مسئول است.
بهروزرسانی دورههای آموزشی متناسب با تغییر شواهد علمی و دستورالعملهای جدید ضروری است. مشارکت فعال شما در مطالعه، بحث گروهی، خودارزیابی و انتقال بازخوردها، نقش مهمی در ارتقای سلامت کارکنان و بهبود کیفیت مراقبت از بیماران دارد.
همچنین بخوانید
