آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در ترومبوز وریدهای عمقی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
ترومبوز وریدهای عمقی چیست؟
ترومبوفلبیت یک واژه پزشکی است که به التهاب سیاهرگها در نتیجه لختههای خونی اشاره میکند. به‌طور شایع این بیماری در ساق پا رخ می‌دهد. در موارد نادر ممکن است عروق بازو یا گردن را نیز گرفتار کند. این بیماری ممکن است عروق عمقی یا سطحی را درگیر کند.
در مواردی كه لخته و التهاب در یك سیاهرگ نزدیك سطح پوست رخ دهد (فلبیت سطحی)، پزشك بر اساس وجود احساس ناراحتی در منطقه و لمس یا مشاهده یك لخته طناب‌مانند سفت و معمولاً دردناك، به این حالت مشكوك می‌شود. فلبیت سطحی اغلب در سیاهرگهای واریسی دیده می‌شود.
وقتی ترومبوفلبیت در سیاهرگهای عمقی اندام پایینی و به ندرت در اندامهای فوقانی رخ دهد، به این حالت ترومبوز سیاهرگ عمقی میگویند. برای تأیید این تشخیص پزشك ممكن است از یك یا چند آزمایش اختصاصیتر مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و یا ونوگرافی استفاده كند. در ونوگرافی، مادهای رنگی به داخل سیاهرگهای خونی مبتلا تزریق و عكسبرداری با اشعه X انجام می‌شود.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.
آموزش حین بستری
فعالیت:
- در صورت استراحت مطلق به هیچ‌وجه از تخت پایین نیائید.
- در صورت استراحت نسبی و اجازه خروج از تخت توسط پرستار، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و درد قفسه سینه، تنگی نفس و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- از نشستن طولانی و ایستادن خودداری کنید و از نشستن به حالتی که ساق‌ها یا مچ پاها را روی یکدیگر بیندازید خودداری کنید.
مراقبت:
- در مرحله حاد بیماری بایستی 7-5 روز در تخت استراحت کنید.
- در هنگام استراحت، حرکت دادن عضلات پا، خم کردن مچ پا و تکان دادن انگشتان پا را تبدیل به عادت خود کنید.
- به دلیل استفاده از داروهای ضد انعقادی از دستکاری برانول و رابط‌های وریدی خودداری کنید.
- برای به حداقل رساندن خطر آمبولی ریه، در گرفتن آزمون‌های خونی برای پایش غلظت ضد انعقاد همکاری نمائید.
- پس از مصرف داروها در صورت خونریزی، دردهای موضعی به پرستار اطلاع دهید.
- در صورت داشتن درد (شروع، محل انتشار، شدت درد) به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما انجام دهد.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- از خوردن غذاهای چرب و پر نمک خودداری کرده و مایعات زیاد مصرف کنید.
- از مصرف بیش از حد ملین‌ها (خوراکی و یا دارویی) اجتناب کنید، زیرا جذب ویتامین K را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- در طول درمان از مصرف غذاهای حاوی ویتامین K، مثل خانواده کلم، پیاز، ماهی، مارچوبه خودداری کنید.
فعالیت:
- استراحت در بستر تا رفع تمام علائم التهاب لازم است. در هنگام استراحت حرکت دادن عضلات پا، خم کردن مچ و تکان دادن انگشتان پا را تبدیل به عادت کنید و در هنگام نشستن به مدت طولانی پاها را بالاتر از باسن قرار دهید.
- در صورت امکان روزانه پیاده‌روی‌های کوتاه‌مدت داشته باشید.
- در هنگام خواب پاها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید تا بازگشت وریدی تسهیل شود.
- از نشستن (بیش از 2 ساعت) و ایستادن طولانی خودداری کنید و در صورتی که مسافرت طولانی انجام می‌دهید، هر 2 ساعت یکبار قدم بزند و تغییر وضعیت دهید.
- بی‌حرکتی می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال آمبولی ریه‌ها گردد، لذا از بی‌حرکتی مطلق پرهیز کنید.
مراقبت:
- پس از شروع حرکت از جوراب‌های الاستیک فشاری استفاده کنید. شب‌ها جوراب‌ها را خارج کرده و پوست پا را کاملا بررسی کنید.
- از جوراب‌های کشی مناسب یا بانداژهای کشی استفاده کنید، ولی از بند جوراب کشباف بلند استفاده نکنید.
- از کمپرس گرم و مرطوب در ناحیه استفاده می‌شود.
- پس از شروع حرکت از جوراب‌های الاستیک فشاری استفاده کنید. در هنگام شب آنها را خارج کرده و پوست پا را کاملا بررسی کنید.
- در هنگام استراحت پاها را به صورت دوره‌ای بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- از مسواک نرم استفاده کنید. مصرف داروهای ضد انعقادی، آسیب به لثه‌ها، خونریزی و عوارض عفونت و… در پی خواهد داشت.
- از قرار دادن پوست پا در معرض گرما و سرمای شدید اجتناب کنید. هر روز پاها را با آب و صابون شستشو داده و خشک کنید.
- پوست از نظر خشکی و زخم بررسی شود و در صورت زخم به پزشک اطلاع داده شود و از خاراندن و ماساژ پوست اجتناب کنید.
- از استرس و ناراحتی اجتناب کنید. از هیجانات شدید و پر استرس پرهیز کنید. در صورت داشتن وزن بالا، وزن خود را کاهش دهید.
- در صورت مصرف دخانیات (سیگار و قلیان) آن را ترک کنید، زیرا اثر داروها را کاهش می‌دهد.
- قبل از مصرف هر داروی جدید شیمیایی و حتی گیاهی پزشک خود را مطلع کنید، به این دلیل که داروهای زیادی وجود دارند که با عمل داروهای ضد انعقاد تداخل می‌کنند.
- آقایان از ریش‌تراش برقی به جای تیغ استفاده کنند. (به جهت مصرف داروهای رقیق کننده خون و احتمال ایجاد زخم و عوارض آن)
دارو:
- در صورتی که تحت درمان ترومبوز وریدهای عمقی قرار گرفته‌اید، پاهای خود را ماساژ ندهید چون باعث سست شدن لخته می‌شود.
- قبل از انجام هر گونه اقدام پزشکی یا دندانپزشکی، پزشک مربوطه را در جریان مصرف داروهای خود قرار دهید.
- در هنگام مصرف داروها از داروهای آسپرین، ویتامین K، داروهای مسهل استفاده نکنید و از تزریق عضلانی و زیر جلدی خودداری کند.
- در هنگام مصرف داروهای ضد انعقاد مراقب کبودی و خونریزی باشید و خود را در مقابل سقوط بر روی اشیایی که باعث کبودی و خونریزی می‌شود حفظ کنید.
- ضد انعقادهای خوراکی ممکن است به مدت 6 ماه یا بیشتر لازم باشند و هر روز زمان مشخصی مثلا بین 8 تا 9 صبح مصرف کنید.
آموزش سلامت:
- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل بپرهیزید.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید.
- از استرس و اضطراب دوری نمایید.
- تغذیه سالم داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
زمان مراجعه بعدی:
چون خونریزی عارضه داروهای ضد انعقاد است باید طبق برنامه زمان‌بندی شده توسط پزشک، جهت انجام آزمایش انعقاد مراجعه کنید.
علائم هشدار
در صورت بروز تنگی نفس، درد قفسه سینه، سرفه و خلط خونی و در صورت بروز درد پا علی رغم درمان، ادم، تغییرات پوست به صورت ورقه ورقه شدن، پیگمانتاسیون قهوه‌ای و ادرار قرمز یا قهوه‌ای رنگ، خونریزی از لثه و بینی، مدفوع سیاه رنگ و عدم توقف خونریزی از بریدگی‌ها بلافاصله به اورژانس بیمارستان یا پزشک مراجعه کنید.
فهرست منابع
- Text book of Medical Physiology
- Kasper DL, et al. Cecil Essentials of Medicine/9 th edition / W.B.Saunders
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 3 مرداد 1402