دیگوکسین
دیگوکسین دارویی است که میتواند به افراد مبتلا به برخی مشکلات قلبی کمک کند. بااینحال، رسیدن و حفظ سطح طبیعی دیگوکسین در بدن ممکن است چالشبرانگیز باشد. عوامل مختلفی بر میزان جذب و دفع این دارو توسط بدن تأثیر میگذارند. سطح بالای دیگوکسین میتواند تهدیدکنندهٔ حیات باشد.
مرور کلی
دیگوکسین چیست؟
دیگوکسین دارویی است که روزی یکبار برای برخی مشکلات قلبی مصرف میشود، بهویژه زمانیکه داروهای خط اول (first-line drugs) مؤثر نیستند یا نیاز به داروهای کمکی وجود دارد. پزشکان معمولاً ابتدا داروهای دیگری را تجویز میکنند، زیرا مقدار زیاد دیگوکسین میتواند منجر به آریتمیهای خطرناک و گاه کشنده شود. مقدار سمی دیگوکسین تفاوت چندانی با مقدار درمانی آن ندارد.
دیگوکسین که از گیاه فاکسگلاو (Foxglove) استخراج میشود، نوعی گلیکوزید قلبی (Cardiac glycoside) است.
این دارو برای درمان چند بیماری قلبی بهکار میرود، از جمله:
- نارسایی قلبی (Heart failure)
- فلوتر دهلیزی (Atrial flutter)
- فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial fibrillation یا Afib)
جزئیات درمان
دیگوکسین چه کاری انجام میدهد؟
دیگوکسین میتواند:
- به عضلهٔ قلب کمک کند تا با قدرت بیشتری پمپاژ کند.
- ضربان قلب را کندتر کند.
دیگوکسین چگونه عمل میکند؟
دیگوکسین آنزیمی را مهار میکند که کنترل میکند چه مقدار سدیم و پتاسیم وارد یا خارج از سلولهای قلب شود. این امر باعث تجمع سدیم و در نهایت کلسیم در سلولها میشود که به پمپاژ بهتر قلب کمک میکند.
همچنین دیگوکسین باعث میشود سیگنالهای الکتریکی در گره دهلیزی–بطنی (Atrioventricular node یا AV node) کندتر حرکت کنند. گره AV در تنظیم زمان تپش قلب نقش دارد. کند شدن این سیگنالها موجب کاهش ضربان قلب میشود.
خطرات و فواید
فواید احتمالی دیگوکسین چیست؟
دیگوکسین میتواند:
- بستریشدن در بیمارستان را کاهش دهد.
- به بهبود علائم نارسایی قلبی کمک کند.
- کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را بهبود دهد.
- ضربان قلب را در بیماران مبتلا به برخی آریتمیها مانند فیبریلاسیون دهلیزی کاهش دهد.
خطرات یا عوارض دیگوکسین چیست؟
عوارض جانبی دیگوکسین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ناراحتی معده.
- تاری دید یا دید به رنگ زرد و سبز.
- سرگیجه.
- سبکی سر.
- خوابآلودگی.
- سردرد.
- راش پوستی.
- تاکیکاردی دهلیزی (Atrial tachycardia).
- بلوک قلبی (Heart block)، که باعث کندی غیرطبیعی ضربان قلب میشود.
- بزرگ شدن بافت پستان در مردان (ژنیکوماستی – Gynecomastia).
سطوح دیگوکسین
سطح دیگوکسین چه چیزی را نشان میدهد؟
سطح دیگوکسین نشان میدهد که مقدار دارو در بدن شما برای کمک به قلب کافی است اما نه آنقدر زیاد که به بدن آسیب برساند.
برخی غذاها یا داروها میتوانند بر جذب دیگوکسین در بدن تأثیر بگذارند، از جمله:
- مکملهای فیبر یا غذاهای دارای فیبر زیاد،
- داروهای ضدعفونت از گروه ماکرولیدها (Macrolides)،
- متوکلوپرامید (Metoclopramide)، داروی ضدتهوع،
- آنتیاسیدها،
- برخی داروهای کاهندهٔ کلسترول.
اگر از این مواد استفاده میکنید، لازم است بین زمان مصرف آنها و مصرف دیگوکسین فاصله بگذارید. در صورت تردید، از پزشک خود بپرسید چه چیزهایی را میتوانید همزمان با دیگوکسین مصرف کنید.
همچنین عملکرد کلیه بر سطح دیگوکسین تأثیر دارد. اگر دچار بیماری کلیوی هستید، لازم است با پزشک خود دربارهٔ دوز مناسب مشورت کنید.
چه زمانی باید سطح دیگوکسین بررسی شود؟
پزشک حدود یک هفته پس از شروع مصرف دارو، سطح دیگوکسین شما را بررسی میکند. نمونهٔ خون معمولاً ۶ تا ۸ ساعت پس از آخرین نوبت مصرف دارو گرفته میشود. پس از آن، باید بهصورت منظم سطح دیگوکسین خون خود را چک کنید. پزشک زمانبندی این بررسیها را برایتان مشخص خواهد کرد.
سطح طبیعی دیگوکسین چقدر است؟
محدودهٔ طبیعی سطح دیگوکسین بین ۰٫۵ تا ۲ نانوگرم در میلیلیتر (ng/mL) است. (هر نانوگرم برابر با یک میلیاردم گرم است.)
اگر سطح دیگوکسین بالا باشد چه میشود؟
افزایش سطح دیگوکسین میتواند منجر به مسمومیت (Toxicity) و در نهایت آریتمیهای خطرناک شود که ممکن است کشنده باشند. همچنین در اثر مصرف بیشازحد، ممکن است دچار افزایش پتاسیم خون (هایپرکالمی – Hyperkalemia) شوید.
در صورت بروز مسمومیت با دیگوکسین، باید مایعات و الکترولیتها از طریق وریدی (IV) دریافت کنید. پزشک ممکن است از داروی دیگوکسین ایمیون فاب (Digoxin immune fab) برای خنثی کردن اثرات دیگوکسین استفاده کند.
حدود ۴ تا ۵ درصد از مصرفکنندگان دیگوکسین دچار مسمومیت میشوند و ۹ درصد از این موارد میتواند کشنده باشد.
نشانههای مسمومیت با دیگوکسین چیست؟
سطوح بالاتر از ۲٫۰ نانوگرم در میلیلیتر (ng/mL) معمولاً نشاندهندهٔ مقدار بیشازحد دیگوکسین است. همچنین الکتروکاردیوگرام (ECG یا نوار قلب) میتواند تغییراتی را نشان دهد که بیانگر وجود مقدار زیاد دیگوکسین در خون باشد.
چگونگی بروز مسمومیت با دیگوکسین
برخی افراد ممکن است در سطحی پایینتر از ۲٫۰ نانوگرم در میلیلیتر نیز دچار مسمومیت شوند، درصورتیکه:
- عملکرد کلیه ضعیف داشته باشند،
- وزن بدنشان کم باشد،
- دچار کاهش پتاسیم خون (هایپوکالمی – Hypokalemia) باشند.
حتی اگر بیماری کلیوی نداشته باشید، سن شما میتواند بر سرعت دفع دارو تأثیر بگذارد. نرخ فیلتراسیون گلومرولی (Glomerular filtration rate) یا توانایی کلیه در تصفیهٔ خون، بین سنین ۲۰ تا ۹۰ سال حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد کاهش مییابد. به همین دلیل، سالمندان نمیتوانند دارو را بهسرعت جوانترها از بدن دفع کنند.
برخی داروهای قلبی و آنتیبیوتیکها نیز میتوانند در دفع دیگوکسین اختلال ایجاد کنند و باعث تجمع بیشتر آن در بدن شوند. در این حالت، ممکن است پزشک دوز دیگوکسین را تا ۵۰٪ کاهش دهد.
بهبودی و چشمانداز
چه مدت طول میکشد تا احساس بهبودی کنم؟
بهبود علائم نارسایی قلبی با مصرف دیگوکسین ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.
در موارد مسمومیت شدید که نیاز به بستری دارد، علائم پس از درمان میتوانند بهسرعت بهبود یابند.
چگونه میتوانم مصرف دیگوکسین را برای خود آسانتر کنم؟
عوامل متعددی مانند سن، عملکرد کلیه و مصرف سایر داروها میتوانند باعث افزایش سطح دیگوکسین در بدن شوند. بنابراین لازم است موارد قابلکنترل را مدیریت کنید تا سطح دارو طبیعی بماند.
- دقیقاً طبق دستور پزشک، میزان و زمان مصرف دیگوکسین را رعایت کنید.
- بهطور منظم برای بررسی سطح دارو به پزشک مراجعه کنید.
- پیش از مصرف هر داروی دیگر، حتی داروهای بدون نسخه (OTC)، با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
در صورت بروز هر یک از علائم زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- تنگی نفس،
- بیاشتهایی،
- تهوع یا استفراغ یا اسهال،
- ورم دستها یا پاها،
- تغییر در بینایی.
منابع
American Academy of Family Physicians. Digoxin: A Medicine for Heart Problems. Accessed 4/14/2023.
David MNV, Shetty M. Digoxin. StatPearls Publishing; 2023.
Harper MW, Goldberger ZD. Digoxin Use in Heart Failure. In: Color Atlas and Synopsis of Heart Failure. McGraw Hill; 2018.
Noviasky J, Darko W, Akajabor D, Makaron A, Miller C, Pierce Dp, Seabury R, Whalen K. Digoxin. In: Casebook in Clinical Pharmacokinetics and Drug Dosing. McGraw Hill; 2015.
U.K. National Health Service. Common questions about digoxin. Accessed 4/14/2023.
U.S. National Library of Medicine. Digoxin. Accessed 4/14/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
