آﻣﻮزش خودمراقبتی با پای دیابتی
بیماران مبتلا به دیابت با رعایت برخی توصیه‌ها می‌توانند از این عارضه پیشگیری نمایند، لذا توصیه‌های زیر را بخاطر بسپارید.
پای دیابتی چیست؟
پای دیابتی به هر گونه آسیب و پاتولوژی که نتیجه مستقیم دیابت یا عوارض دراز مدت (و یا مزمن) دیابت در پای بیمار است گفته می‌شود. حضور آسیب‌های دیابتی مختلف در پا، سندرم پای دیابتی نامیده می‌شود.
اصول پیشگیری از پای دیابتی
کنترل روزانه پاها:
- بیماران دیابتی درد را کمتر احساس می‌کنند، بنابراین توصیه می‌شود روزانه پاهای خود را از نظر زخم، برش و التهاب بین انگشتان کنترل کنید و این کار را جزو عادات روزانه قرار دهید.
- کف پاها را روزانه بررسی کنید و در صورت لزوم از یک آینه جهت بهتر دیدن استفاده کنید.
- اگر به دلیل پیری و یا ناتوانی نمی‌توانید این کار را انجام دهید، از اعضای خانواده کمک بگیرید.
شستن روزانه پاها:
- همیشه پاهای خود را با آب ولرم بشوئید.
- قبل از دوش گرفتن باید آب را امتحان کنید تا خیلی داغ نباشد.
- در صورت لزوم و جهت احتیاط بهتر است فرد دیگری هم دمای آب را کنترل نماید.
- بعد از دوش گرفتن بهتر است پاها خشک شوند. مطمئن شوید که بین انگشتان خشک است و محیطی برای رشد قارچ‌ها وجود ندارد.
- پاها را مدت طولانی در آب قرار ندهید.
- از محلول‌های ضد عفونی برای شستشوی پا استفاده نکنید.
محافظت پا از سرما و گرما:
- پاهای خود را از تماس با بخاری، اجاق گاز، رادیاتور و آتش دور نگه دارید.
- برای جلوگیری از آفتاب سوختگی در ساحل دریا از پماد ضد آفتاب استفاده کنید.
- به هنگام حمام و سونا از کفش یا دمپایی مناسب استفاده کنید.
- هرگز پاهای سردتان را مستقیماً جلوی بخاری و وسایل گرم کننده قرار ندهید. (این حس سرما ناشی از اختلال حس است و نه سرمای هوا).
- بهترین اقدام برای گرم شدن پاهایتان پوشیدن جوراب گرم است.
- هنگام خواب از یک جوراب شل استفاده کنید.
- مواظب باشید در هنگام برف و باران پای شما در کفش خیس نشود.
- در زمستان جوراب و کفش گرم بپوشید.
- از کیسه آب گرم برای گرم کردن پاها استفاده نکنید.
- بر روی سطوح داغ مانند شن‌های ساحل یا سیمان کنار استخر شنا راه نروید.
جلوگیری از خشکی پوست پا:
- برای نرم نگه داشتن پوست پا از ژل، کرم و یا محلول مناسب استفاده کنید.
- از مالیدن کرم و یا ژل بین انگشتان اجتناب کنید، زیرا ممکن است باعث رشد قارچ بین انگشتان گردد.
- هر گونه خراشیدگی یا زخم در پوست را به پزشکتان گزارش دهید.
کوتاه کردن ناخن‌ها:
- در کوتاه کردن ناخن‌ها دقت کنید گوشه‌های ناخن کوتاه نشود، این کار می‌تواند منجر به فرو رفتن تدریجی ناخن در گوشت شود.
- اگر ناخن زخمی شده و یا زیر پوست رفته باشد، باید با پزشک معالج مشورت کنید.
پوشیدن کفش و جوراب مناسب:
- همواره از کفش و جوراب مناسب استفاده کنید، زیرا ممکن است به هنگام راه رفتن پای شما آسیب ببیند.
- قبل از پوشیدن کفش همواره داخل آن را از نظر وجود برآمدگی، اجسام خارجی و شئ تیز و آزاردهنده بررسی کنید.
- جهت خرید کفش نو عصرها اقدام کنید. به یاد داشته باشید پاهای شما در ساعات بعدازظهر کمی متورم می‌شوند، به طوری که احتمال دارد کفشی را که صبح خریده‌اید، در ساعات عصر کمی تنگ به نظر برسد.
- موقع خرید کفش جدید حتماً هر دو پا را در حالت ایستاده امتحان کنید.
- کفش راحت بخرید. کفش‌های نوک تیز یا پنجه تیز یا پاشنه بلند نخرید.
- کفش‌های نو را در روزهای اول که ممکن است کمی راحت نباشند، فقط روزی 2 ساعت بپوشید.
- خارج از منزل از کفش‌های روباز یا تابستانی استفاده نکنید، چون پنجه پای شما به قدر کافی حفاظت نشده و در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرد.
- به مدت طولانی راه نروید. اگر مجبور به راهپیمایی طولانی هستید هر چند وقت یکبار جوراب و کفش را درآورده و پا را برای دیدن علائم فشار مثل قرمزی معاینه کنید.
- هر 4 تا 6 ساعت کفش‌ها را برای استراحت از پا در آورید.
- از پوشیدن جوراب‌هایی که کش محکم دارند، خیلی گشاد و یا خیلی تنگ هستند خودداری کنید.
حفظ جریان خون پا:
- دو یا سه بار در روز انگشتان پا را به مدت پنج دقیقه حرکت دهید و مفصل زانو را به سمت بالا و پایین ببرید. این کار موجب جریان خون در پاها و جلوگیری از رکود آن می‌شود.
- وقتی روی صندلی می‌نشینید زیر پاهای خود چیزی بگذارید تا بالاتر از سطح زمین قرار گیرد.
- از آویزان کردن پاها به مدت طولانی پرهیز کنید.
- حین سفر با اتومبیل، هواپیما، قطار و… سعی کنید در هر ساعت به مدت 10 دقیقه قدم بزنید و یا با حرکات انقباضی، عضلات ساق‌هایتان را حرکت دهید. پاها را روی هم نیندازید.
کنترل عوامل خطرساز
- قند خون، کلسترول و فشار خون همواره باید کنترل شوند تا از بروز مشکلات بعدی پیشگیری شود.
- برنامه مراقبت از پاها جزو مهمترین برنامه‌های شما است و باید در اجرای آن دقیق و کوشا باشید.
فهرست منابع
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
- سایت انجمن دیابت ایران
- Braunwald Eugene, et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine/19 th edition/McGrawHill
تاریخ آخرین ویرایش: 3 مرداد 1402