تغذیه بیماران دیابتی
دیابت یا بیماری قند چیست؟
دیابت یا بیماری قند، یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین که نقش آن پایین آوردن قند خون است، در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم می‌شود، بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد.
در بیماری دیابت، انسولین در بدن به مقدار کافی ساخته نمی‌شود یا ممکن است انسولین نتواند کار خود را به خوبی انجام دهد، در نتیجه قند خون از میزان طبیعی آن بالاتر می‌رود.
اهميت رژيم غذايی در كنترل ديابت
يكی ا زمهمترين عوامل برای پیشگیری از دیابت، داشتن رژیم لاغری و غذایی ديابت درست و انجام ورزش مناسب است.
توصيه‌های تغذيه‌ای برای پيشگيری از ديابت:
- سعی کنید برنامه غذایی منظمی داشته باشید و سر ساعت معینی غذا بخورید.
- روزانه بین 4 تا 6 وعده غذا بخورید.
- در هر وعده مقادیر متناسبی از کربوهیدارت‌ها را مصرف کنید تا دچار نوسانات قند خون نشوید.
- چربی کمتری مصرف کنید.
- مصرف فیبر (سبزی و میوه) را افزایش دهید.
- گروه سبزی‌ها: سبزیجات حاوی مقدار کمی کربوهیدرات و کالری هستند و به دلیل اینکه چربی ندارند انتخاب مناسبی برای وعده‌ها و میان‌وعده‌هاست. توصیه می‌شود حداقل روزانه 0 تا 5 سهم از سبزیجات مصرف کنید. سبزیجات مانند: اسفناج، کاهو، انواع کلم، گوجه‌فرنگی، سبزی‌های سبز برگ، کدو سبز، بادمجان، پیاز، فلفل و… (به غیر از هویج که باید مصرف آن محدود باشد)
- گروه میوه‌ها: این گروه شامل میوه‌های تازه، یخ زده، کنسرو شده، میوه‌های خشک و آبمیوه می‌باشند. از این گروه 2 تا 4 سهم در روز می‌توان استفاده کرد.
- گروه لبنیات: این گروه شامل شیر و ماست می‌باشد. انواع پنیر شامل این لیست نمی‌باشد. از این گروه به شرط استفاده از نوع کم‌چرب یا بدون چربی، می‌توان 2 تا 0 سهم در طول روز استفاده کرد.
- گروه گوشت و جانشین‌های آن: شامل گوشت قرمز (گاو، گوسفند و…) و گوشت سفید (مرغ، ماهی و…)، پنیر، سویا و تخم‌مرغ می‌باشد. مقدار مصرف مجاز 4 تا 6 سهم در روز می‌باشد.
گروه چربی: حاوی مقدار زیادی کالری هستند. محدود کردن این گروه به کاهش وزن و کنترل قند خون کمک زیادی می‌کند. تا حد ممکن از این مواد غذایی کمتر استفاده کنید.
سایر توصیه‌های غذایی:
- بر خلاف عقیده عموم خرید یا تهیه غذاهای مخصوص بیماران دیابتی لازم و ضروری نیست. بیمار دیابتی می‌تواند از انواع غذاهایی که سایر اعضای خانواده استفاده می‌کنند مصرف نمایند، البته قند و شكر و تمام مواد غذائی حاوی این مواد، مستثنی هستند.
- مواد غذائی که به اسم غذای دیابتی رواج پیدا کرده است مثل بیسكوییت و شیرینی دیابتی در حقیقت برای این بیماران خوب نیست، زیرا این غذاها قند کم ولی چربی زیاد دارند (خصوصاً در صورت داشتن اضافه وزن).
- غذا خوردن منظم در تنظیم میزان قند خون و ثابت ماندن فشار خون اثر زیادی دارد. سعی کنید ساعات مشخصی برای وعده‌های غذائی‌تان در روز مشخص کنید و هر روز حتماً در آن ساعت غذایتان را میل کنید.
- به منظور کنترل قند خون مواد غذایی را روزانه در سه وعده اصلی (صبحانه، ناهار وشام) و سه میان‌وعده میل کنید. فاصله بین وعده‌ها بیشتر از 0 ساعت نشود.
- همراه هر وعده غذائی از سبزیجات استفاده کنید.
- مصرف غذاهای چرب مثل کباب کوبیده، سوسیس، کالباس و غذاهای سرخ شده را محدود کنید.
- لبنیات کم چربی مصرف کنید.
- غذا را به صورت کم نمک مصرف کنید.
- از حبوبات و پروتئین سویا بیشتر استفاده کنید.
- در هفته بیش از 2 عدد زرده تخم‌مرغ مصرف نكنید.
- ترجیحاً از روغن مایع (به خصوص زیتون) استفاده کنید و برای سرخ کردن مواد غذایی، از روغن‌های مخصوص سرخ کردن استفاده کنید. به یاد داشته باشید که مصرف غذاهای سرخ کردنی را باید محدود کنید و توجه شود به هنگام مصرف روغن هیچگاه روغن را در ظرف سرازیر نكنید و حتماً از پیمانه برای مصرف روغن استفاده کنید.
- نان باگت و سیب‌زمینی که نمایه قندی بالا دارند، قند خون را به سرعت افزایش می‌دهند ولی نان‌های سبوس‌دار و نان سنگک جزء بهترین مواد نشاسته‌ای برای افراد دیابتی هستند. نان سنگک و یا بربری از نان لواش و ساندویچی بهتر است.
- مصرف روزانه 8-6 لیوان مایعات غیر شیرین توصیه می‌شود.
- سعی شود وزن مطلوب خود را حفظ کنید.
- تنوع غذائی را در رژیم غذاییتان رعایت کنید. لیستی از غذاهایی که مجاز به استفاده از آنها هستید تهیه کرده و هر بار جای آنها را با یكدیگر عوض کنید.
- صرف یک وعده کوچک قبل از خواب، مثل یک لیوان شیر یا 2 عدد بیسكویت سبوس‌دار یا 6 عدد مغز آجیل، از افت قند در طول شب جلوگیری می‌کند.
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 22 مرداد 1402