آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در سرطان مثانه
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
جراحی برداشتن مثانه چیست؟
در این روش مثانه و گرههای لنفاوی اطراف برداشته می‌شود. برداشتن مثانه خطراتی همچون عفونت و خونریزی، تولید لخته و انسداد روده را در بر دارد. جراحی برداشت کل مثانه (سیستکتومی ریشه‌ای) یک جراحی پیچیده است که ممکن است به‌صورت باز و با ایجاد یک برش بزرگ انجام شده و یا به‌وسیله ربات‌ها و با ایجاد چندین برش کوچک‌تر صورت پذیرد.
بلافاصله پس از برداشتن مثانه، جراح یک مسیر جدید برای خروج ادرار درست می‌کند. روشهای متعددی وجود دارد که بهترین آنها بستگی به نوع بیماری، وضعیت سلامت و ارجحیت شما دارد. جراح یک لوله (لوله ادراری) را با کمک قسمتی از روده درست می‌کند. لوله به حالب متصل شده و ادرار را به خارج بدن میفرستد. در این محل، ادرار به داخل یک کیسه (کیسه اوروستومی) که روی شکم است، انتقال مییابد.
در روش دیگر جراح با استفاده از قسمتی از روده مخزنی کوچک برای ادرار داخل بدن تعبیه می‌کند (تغییر مسیر ادرار به پوست با قابلیت کنترل). شما با یک سوراخ روی شکم با استفاده از سوند چند بار در روز می‌توانید ادرار موجود در مخزن را به خارج بدن تخلیه کنید.
در بعضی موارد جراح یک مخزن شبیه مثانه را از روده درست می‌کند. این مخزن داخل بدن قرار گرفته و به حالب متصل می‌شود. در این صورت شما می‌توانید به‌طور طبیعی ادرار کنید. با استفاده از یک کاتتر تمام ادرار از مثانه جدید تخلیه می‌شود. بیاختیاری در طول شب در این روش شایع است.
آموزش بدو ورود
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار، از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هر گونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه:
- پس از عمل تا زمانیکه پزشک اجازه نداده چیزی مصرف نکنید و پس از دستور پزشک و در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات خنک را شروع كنید.
- در صورتی كه حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
فعالیت:
- در مرحله حاد استراحت كافی داشته باشید.
- در بستر انگشتان و مچ پاها را حركت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با كمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
مراقبت:
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسكین درد شما را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستاران بخش اطلاع دهید.
- از دستكاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری كنید.
- بیمار در بخش دارای سوند مثانه می‌باشد از دستکاری و خارج کردن آن بپرهیزید.
- كیسه سوند ادراری را پایین‌تر از سطح بدن قرار دهید.
- داروها در فواصل منظم توسط پرستار به شما داده می‌شود.
- بدون اجازه پزشک و پرستار از دارو استفاده نكنید.
- در صورتی كه سوند ادراری ندارید، ادرار را طولانی‌مدت نگه ندارید، زمانی كه حس تخلیه دارید حتماً این كار را انجام دهید.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- پس از شروع تغذيه هيچ ممنوعيت غذايی نداريد مگر در موارد داشتن بيماری‌های زمينه‌ای (ديابت، فشار خون و…)
- مواد غذایی را در حجم کم و دفعات زیاد مصرف کنید.
- مایعات فراوان بنوشید.
فعالیت:
- در مرحله حاد و روزهای اول استراحت کافی داشته باشید.
- به مدت شش هفته پس از جراحی از انجام فعالیت‌های شدید (دویدن، ورزش، سوارکاری، موتورسیکلت، دوچرخه‌سواری و…) خودداری کنید.
- در حد امکان، از بالا رفتن از پله‌ها خودداری کنید.
- از نشستن بیش از حد طولانی در یک وضعیت (بیش از 45 دقیقه) خودداری کنید.
- در صورت وجود خون در ادرار، می‌بایستی راه رفتن را محدود نمایید.
- مدت 6-3 هفته از بلند کردن اجسام سنگین (بیشتر از 4 کیلوگرم) و انجام فعالیت‌های بدنی شدید، خودداری کنید.
- از بیمار خواسته می‌شود تا هر روز راه برود، راه رفتن روند التیام را تسریع می‌بخشد، افسردگی پس از عمل را کاهش می‌دهد و توان عضلانی را افزایش می‌دهد.
مراقبت:
- بلافاصله پس از جراحی، شکم شما کمی نفخ خواهد کرد. بهتر است لباس آزاد و گشاد بپوشید.
- تا زمانی که سوند دارید از غوطه‌ور شدن در آب به هر شکلی (استخر، وان و…) خودداری کنید.
- 9-14 روز پس از عمل احتمال خونریزی مختصر و دفع کمی ضایعات بافتی از مجرا، وجود دارد که طبیعی است. در این مدت از انجام فعالیت بدنی غیرضروری خودداری کنید.
- اگر روی شکم دهانه‌ای برای خروج ادرار ایجاد شده باشد، باید این دهانه را تمیز و ضدعفونی شده نگه داشت و فقط از سوندهای استریل برای تخلیه آن استفاده کرد.
مراقبت از سوند مثانه:
در صورتی که با سوند مثانه مرخص شدید، جهت مراقبت موارد زیر را رعایت کنید:
- از کشیده شدن ناگهانی سوند جلوگیری کنید.
- از باز بودن مسیر سوند و تخلیه ادرار به درون کیسه ادراری اطمینان حاصل کنید.
- با آب و صابون اطراف سوند ادراری را 2 بار در روز بشویید و سپس با حوله‌ای تمیز خشک کنید.
- می‌توانید با وجود سوند مجرا و کیسه ادراری دوش بگیرید. (مگر نظر پزشک معالج غیر از این باشد)
- از مالیدن لوسیون‌ها، کرم و پودر به اطراف مجرای ادراری در محل ورود سوند خودداری کنید.
- خارج کردن سوند در تاریخ مشخص شده توسط پزشک، می‌بایستی فقط در مراکز درمانی صورت گیرد.
- کیسه ادراری را همیشه پایین‌تر از سطح مثانه نگه دارید تا ادرار به راحتی تخلیه شود. (به ویژه هنگام خواب)
- محل ورود سوند به مجرا را از نظر التهاب یا سایر نشانه‌های عفونت مثل ترشح زرد و چرکی تورم، قرمزی و… کنترل کنید.
دارو:
- اکثر بیمارانی که تحت جراحی پروستات قرار گرفته‌اند برای تسکین درد خود کافی است ایبوپروفن یا استامینوفن مصرف کنند.
- جهت تسکین درد، از داروی مُسکن تجویز شده طبق دستور پزشک استفاده نمائید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک مانند آنتی‌بیوتیک را یک دوره کامل در فواصل معین مصرف کنید.
آموزش سلامت:
- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل بپرهیزید.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید.
- از استرس و اضطراب دوری نمایید.
- تغذیه سالم داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
زمان مراجعه بعدی:
جهت کشیدن بخیه‌ها در زمان مقرری که به شما توصیه شده به پزشک مراجعه کنید.
علائم هشدار
در صورت داشتن علائم زیر هر چه سریعتر به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید.
- درد گرفتن یا ورم کردن پاها، درد ناگهانی قفسه سینه، یا تنگی نفس
- قرمزی، التهاب، حرارت یا تورم منتشر شونده در ناحیه برش
- تب کردن
- حالت تهوع شدید یا استفراغ
- مسدود شدن سوند
- داشتن هرگونه سوال یا نگرانی
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 20 تیر 1402