ذخیرهٔ جریان کرونری
آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری به شما میگوید در شرایط استرس چهقدر جریان خون بیشتری نسبتبه استراحت دارید. ارائهدهنده میتواند این آزمون را با روشهای تهاجمی یا غیرتهاجمی انجام دهد. نتایج میتواند به ارائهدهنده در تشخیص یا پیشآگهی کمک کند. برای نمونه، نتایجِ آزمون شما میتواند پیشبینی کند که آیا دچار بیماری عروق کرونر خواهید شد یا نه.
مرور کلی
ذخیرهٔ جریان کرونری چیست؟
ذخیرهٔ جریان کرونری (CFR) میزانی است که جریان خون به عروق کرونر شما میتواند تحت استرس (فعالیت بدنی) افزایش یابد. این شاخص به ارائهدهنده نشان میدهد قلب شما چهقدر میتواند وقتی نیازش به اکسیژن بالا میرود، جریان خون را افزایش دهد. برای نمونه، هنگام ورزش به اکسیژن بیشتری نیاز دارید.
ذخیرهٔ جریان کرونری را با نام «ذخیرهٔ جریان خون میوکارد» نیز میشناسند. خونی که از دو شریان کرونری شما عبور میکند به میوکارد (عضلهٔ قلب) میرسد.
با استفاده از یک روش تهاجمی یا غیرتهاجمی، ارائهدهنده میتواند بیماری عروق کرونر را شناسایی کند و افرادی را که در آینده در معرض رویدادهای قلبی (مانند حملهٔ قلبی) هستند، تعیین نماید. ارائهدهنده میتواند از ذخیرهٔ جریان کرونری برای تشخیص و/یا پیشآگهی در افرادی که دچار بیماری عروق کرونر هستند (یا احتمال ابتلا دارند) استفاده کند.
ذخیرهٔ جریان کرونری چگونه محاسبه میشود؟
برای محاسبهٔ ذخیرهٔ جریان کرونری، حداکثر جریان خونِ شریان کرونری خود را بر جریان خونِ در حالت استراحت تقسیم کنید.
ذخیرهٔ جریان کرونری چه زمانی انجام میشود؟
ارائهدهنده میتواند از ذخیرهٔ جریان کرونری برای تعیین وجود و/یا شدتِ بیماری عروق کرونر استفاده کند. ممکن است از آزمون ذخیرهٔ جریان کرونری برای پیشبینی خطرِ بروز مشکل قلبی در آینده بهره ببرند.
ذخیرهٔ جریان کرونریِ طبیعی چیست؟
مقدار طبیعیِ ذخیرهٔ جریان کرونری بیش از ۲ تا ۲٫۵ است. این یعنی در حالت استرس (فعالیت)، جریان خونی که به قلب شما میرسد دستکم دو برابرِ حالت استراحت است. یک فرد سالم میتواند ذخیرهٔ جریان کرونریِ ۳ داشته باشد، یعنی سه برابرِ جریانِ خونِ حالت استراحت.
یک مطالعه نشان داد افرادی که ذخیرهٔ جریان کرونریِ بالاتر از ۲ داشتند، شش ماه پس از حملهٔ قلبی بهبودی بهتری داشتند. ذخیرهٔ جریان کرونریِ کمتر از ۲ به معنای خطرِ بالاتر برای مشکل قلبی است.
جزئیاتِ آزمون
آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری چگونه کار میکند؟
دو روشِ رایج برای اندازهگیری ذخیرهٔ جریان کرونری وجود دارد. یکی روشِ تهاجمی است که به کاتتریزاسیون قلبی شریان کرونری شما نیاز دارد. دیگری روشِ غیرتهاجمی است که از نوعِ خاصی تستِ استرس هستهای ــ توموگرافیِ گسیلِ پوزیترون با روبیدیوم-۸۲ استفاده میکند.
بهندرت، ارائهدهنده ممکن است از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) برای اندازهگیری ذخیرهٔ جریان کرونری استفاده کند.
ارائهدهنده با یکی از این روشها جریان خون را در هر شریان کرونری بررسی میکند. آنها تفاوت میان حداکثر جریان خون و جریان خونِ در حالت استراحت شما را مقایسه میکنند.
چگونه برای آزمون ذخیرهٔ جریان کرونری آماده شوم؟
ارائهدهنده میخواهد بداند چه داروهایی مصرف میکنید. این شامل هر داروی بدون نسخهای است که ممکن است بر جریان خون تأثیر بگذارد. همچنین میخواهد دربارهٔ هرگونه آلرژی به داروها، رنگها یا لاتکس آگاه شود.
اگر قرار است آزمون شما با کاتتریزاسیون قلبی یا توموگرافیِ گسیلِ پوزیترون (PET) انجام شود، بپرسید چه زمانی باید خوردن و نوشیدن را متوقف کنید. در بیشتر موارد، نباید از شش تا هشت ساعت پیش از فرایند چیزی بخورید یا بنوشید.
در روز آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری چه انتظاری داشته باشم؟
اگر قرار است MRI انجام دهید، باید مطمئن شوید هیچ فلزی روی بدن یا در بدن شما وجود ندارد. برخی دستگاههای پزشکی ممکن است مشکلی نداشته باشند. با ارائهدهنده بررسی کنید که دستگاه شما برای MRI ایمن است.
برای روشهایی که از کاتتریزاسیون قلبی استفاده میکنند، ارائهدهنده یک کاتتر (لولهٔ بسیار باریک) در گردن، کشالهٔ ران یا بازوی شما قرار میدهد. آن را از درون رگها عبور میدهد تا به شریان کرونری برسد. برای کمک به آرامش، یک آرامبخشِ خفیف دریافت خواهید کرد.
صرفنظر از نوعِ فرایندی که انجام میدهید، به یک خط وریدی (IV) نیاز دارید. ارائهدهنده دارویی از راهِ IV به شما میدهد تا حداکثر جریان خون ایجاد شود. در برخی موارد، یک مادهٔ حاجب از راهِ IV تزریق میشود تا تصاویرِ شریان کرونری واضحتر شوند. برای PET، یک مادهٔ رادیوتریسر (Radiotracer) از راهِ IV دریافت میکنید.
ذخیرهٔ جریان کرونری چگونه اندازهگیری میشود؟
ارائهدهنده میتواند با روشهای تصویربرداری حداکثر و نیز جریان خونِ در حالت استراحت را در شریان کرونری اندازه بگیرد. این روشها شامل موارد زیرند:
- PET
- MRI قلبی (کمتر رایج)
باید در طولِ اسکنها بیحرکت بمانید تا تصاویر تار نشوند.
راه دیگر انجام این آزمون، روشِ تهاجمی با استفاده از کاتتریزاسیون قلبی است. ارائهدهنده یک کاتترِ راهنما در شریان کرونری قرار میدهد و از سیمِ تشخیصیِ دارای مبدلِ اولتراسوند استفاده میکند. این مبدل سرعتِ جریان خونِ کرونری را در شریانهای کرونری اندازه میگیرد. در طولِ این فرایند به هپارین از راهِ IV برای پیشگیری از لختهٔ خون نیاز دارید.
نوع دیگری از سیم از دو حسگرِ دما و تزریقِ سرمِ نمکی برای اندازهگیریِ جریان خون استفاده میکند.
در طولِ آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری چه انتظاری داشته باشم؟
در طول آزمون، ارائهدهنده:
- جریان خونِ شریان کرونریِ شما را در حالت استراحت اندازه میگیرد.
- یک گشادکنندهٔ عروقی مانند آدنوزین از راهِ IV میدهد تا جریان کرونری شما را به چهار تا پنج برابرِ حالت استراحت افزایش دهد.
- جریان خونِ شریان کرونریِ شما را دوباره بررسی میکند.
- حداکثر جریان خون شما را با جریان خونِ در حالت استراحت (پیش از دریافتِ گشادکنندهٔ عروقی) مقایسه میکند.
پس از آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری چه انتظاری داشته باشم؟
اگر کاتتر داشتهاید، باید برای یک ساعت یا بیشتر دست یا پایی را که برش در آن ایجاد شده است صاف نگه دارید تا از خونریزی پیشگیری شود.
ممکن است ارائهدهنده نوشیدنِ مایعات را برای پاکسازیِ مادهٔ حاجب از بدن توصیه کند.
اگر آرامبخش دریافت کردهاید، لازم است کسی شما را تا خانه براند.
خطرها و عوارض جانبیِ آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری چیست؟
آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری یک فرایند ایمن است. با این حال، کاتترها و سیمها در شریان کرونری خطرِ لختهٔ خون، اسپاسم و خونریزی دارند. همچنین خطرِ آسیب به رگها وجود دارد که در موارد بسیار نادر به جراحی برای ترمیم نیاز پیدا میکند.
آدنوزین میتواند عوارض جانبیای ایجاد کند که چند ثانیه طول میکشند. اینها شامل موارد زیرند:
- ضربانِ نامنظمِ قلب.
- افتِ فشار خون.
- تنگیِ نفس.
- احساس ناراحتی در قفسهٔ سینه.
افرادِ مبتلا به آسم نباید این آزمون را انجام دهند، زیرا آدنوزین میتواند برونکواسپاسم ایجاد کند. در برخی موارد، ارائهدهنده میتواند از داروی وریدیِ جایگزین مانند دوبوتامین استفاده کند.
نتایج و پیگیری
چه نوع نتایجی دریافت میکنم و نتایج چه معنایی دارند؟
ذخیرهٔ جریان کرونری شما عددی است که نشان میدهد جریان خونِ کرونری چهقدر میتواند تحتِ فعالیت افزایش یابد.
این عدد با افزایش سن کاهش مییابد. ذخیرهٔ جریان کرونریِ ۵ یا ۶ برای یک فردِ جوانِ سالم طبیعی است. با این حال، فردِ سالمِ دههٔ هشتادِ زندگی میتواند ذخیرهٔ جریان کرونریِ کمتر از ۲ داشته باشد.
بسته به فرد، کاهش جریان خون میتواند در زیرِ بازهای از ذخیرهٔ جریان کرونری، از حدود ۱٫۶ تا ۳٫۳ رخ دهد. چیزی که برای یک فرد طبیعی است ممکن است برای فردِ دیگر طبیعی نباشد.
چه زمانی باید از نتایجِ آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری خود باخبر شوم؟
ممکن است ارائهدهنده به چند روز زمان نیاز داشته باشد تا نتایجِ آزمونِ ذخیرهٔ جریان خونِ کرونری شما را بازبینی کند. اگر نتایجِ شما مرزی باشد، ممکن است بخواهد با همکارانش گفتوگو کند. اگر نتایج نشاندهندهٔ خطرِ مشکلات قلبی باشد، ممکن است برنامهای برای کاهشِ خطر به شما ارائه کند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
پیش از شروعِ آزمونِ ذخیرهٔ جریان کرونری، هر پرسشی دربارهٔ آن دارید از ارائهدهنده بپرسید. همچنین اگر پس از آزمون دچار واکنش یا عوارض جانبی شدید، با او تماس بگیرید.
References/منابع
Al Badarin F, Aljizeeri A, Almasoudi F, et al. Assessment of myocardial blood flow and coronary flow reserve with positron emission tomography in ischemic heart disease: current state and future directions. Heart Fail Rev. 2017 Jul;22(4):441-453. Accessed 8/11/2022.
Coronary Artery Disease. In: Shindler DM, Shindler OI, Wright A. eds. Practical Echocardiography for Cardiac Sonographers. McGraw Hill; 2020.
De Maria GL, Fahrni G, Banning AP. The temporal recovery of fractional flow reserve, coronary flow reserve and index of microcirculatory resistance following myocardial infarction. Curr Opin Cardiol. 2015 Nov;30(6):663-70. Accessed 8/11/2022.
Díez-Delhoyo F, Gutiérrez-Ibañes E, Loughlin G, et al. Coronary physiology assessment in the catheterization laboratory. World J Cardiol. 2015 Sep 26;7(9):525-38. Accessed 8/11/2022.
Pesonen E, Liuba P, Aburawi EH. Review findings included diminished coronary flow reserve after surgery in children with congenital heart disease and inflammation. Acta Paediatr. 2019 Feb;108(2):218-223. Accessed 8/11/2022.
Taqueti VR, Di Carli MF. Clinical significance of noninvasive coronary flow reserve assessment in patients with ischemic heart disease. Curr Opin Cardiol. 2016 Nov;31(6):662-669. Accessed 8/11/2022.
Zimmermann FM, Pijls NJ, van Nunen LX, Tonino PL. The Coronary Circulation. In: Samady H, Fearon WF, Yeung AC, King III SB. eds. Interventional Cardiology, 2e. McGraw Hill; 2017.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
