کوردوسنتز چیست؟
کوردوسنتز یک روش تهاجمیِ پیش از تولد است. این روش میتواند نمونهای از خونِ بند نافِ جنین را برای تشخیصِ اختلالاتِ خونی، عفونتها و جهشهای ژنتیکی بهدست آورد. همچنین میتوان از آن برای رساندنِ داروها یا انتقالِ خون به جنین استفاده کرد. این فرایند میتواند عوارضی ایجاد کند، مانند زایمانِ زودرس بهوسیلهٔ سزارینِ اورژانسی یا سقطِ جنین.
مرور کلی
کوردوسنتز چیست؟
کوردوسنتز یک آزمونِ پیش از تولد است که نمونهای از خونِ بند نافِ جنین را برای یافتنِ ناهنجاریها میگیرد. این آزمون میتواند برخی مشکلات را پیش از تولدِ نوزاد تشخیص دهد، مانند جهشهای ژنتیکی (تغییرات)، بیماریهای خونی و عفونتها. افزون بر این، از این روش میتوان برای رساندنِ داروها یا انتقالِ خون به جنین از طریق بند ناف استفاده کرد.
به این روش «نمونهگیری خون بند ناف از راه پوست» یا «پابز» نیز گفته میشود.
کوردوسنتز برای چه انجام میشود؟
آزمونهای روتینِ پیش از تولد شامل سونوگرافیِ دوران بارداری و آزمایشهای خون است. اگر آزمونهای غیرتهاجمیِ پیش از تولد به وجودِ مشکلی احتمالی اشاره کنند، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است آزمونهای تهاجمی مانند آمنیوسنتز (Amniocentesis) یا نمونهبرداری از پرزهای کوریونی (Chorionic villus sampling) را توصیه کند.
اگر نتایج همچنان روشن و قطعی نباشد، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است کوردوسنتز را پیشنهاد کند.
کوردوسنتز چه مواردی را میسنجد؟
این آزمون میتواند به تشخیصِ برخی وضعیتها در جنین کمک کند:
- کمخونی (Anemia)، یعنی تعدادِ پایینِ گلبولهای قرمزِ سالم.
- ترومبوسیتوپنی (Thrombocytopenia)، یعنی کاهشِ تعدادِ پلاکتها (ذراتِ خونیِ کمککننده به لختهشدن).
- اختلالاتِ خونی مانند بیماری همولیتیکِ جنین (Fetal hemolytic disease) که در آن گلبولهای قرمز بهسرعت تخریب میشوند.
- ناهنجاریهای کروموزومی (جهشهای ژنتیکیِ ارثی یا تصادفی)، مانند سندرمِ داون.
- عفونت، مانند توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) یا سرخجه (Rubella).
- ایزوایمونیزاسیون (Isoimmunization)، یعنی زمانیکه خونِ زنِ باردار با خونِ جنین سازگار نیست.
کوردوسنتز چه زمانی انجام میشود؟
ارائهدهندگانِ خدمات سلامت، کوردوسنتز را در هر زمان پس از هفتهٔ هفدهمِ بارداری انجام میدهند.
چه کسی فرایندِ کوردوسنتز را انجام میدهد؟
این فرایند در مطب یا بیمارستان انجام میشود و معمولاً توسطِ متخصصِ زنان و زایمان، یعنی متخصصِ بارداری و زایمان، صورت میگیرد.
آیا کوردوسنتز تهاجمی است؟
کوردوسنتز یک روشِ تهاجمی است. از آن فقط زمانی استفاده میشود که سایرِ انواعِ آزمونها اطلاعاتِ کافی بهدست ندهند.
جزئیاتِ آزمون
چگونه برای کوردوسنتز آماده شوم؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت دستورالعملهای مشخصی برای آمادهشدن به شما میدهد. ممکن است لازم باشد برای چند ساعت ناشتا باشید (اجتناب از خوردن و نوشیدن بهجز آب) تا اگر کوردوسنتز به سزارینِ اورژانسی انجامید، آمادگی لازم وجود داشته باشد.
ممکن است ارائهدهنده پیش از فرایند، آنتیبیوتیکِ وریدی به شما بدهد تا از عفونت پیشگیری شود. همچنین ممکن است نمونهای از خونِ شما بردارند تا بتوانند آن را با خونِ جنین مقایسه کنند.
میتوانید از یکی از عزیزان بخواهید همراهتان بیاید. او میتواند حمایتِ عاطفی فراهم کند و پس از آن شما را به خانه برساند.
در طولِ کوردوسنتز چه انتظاری داشته باشم؟
برای انجامِ کوردوسنتز، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت:
- از شما میخواهد روی تختِ معاینه دراز بکشید و بیحرکت بمانید.
- شکمِ شما را تمیز میکند.
- ممکن است برای پیشگیری از درد، بیحسی را به ناحیهای از پوستِ شکمتان بزند.
- ژل را روی شکمتان میگذارد و از فناوریِ سونوگرافی برای دیدنِ درون استفاده میکند. این کار به تعیینِ وضعیتِ قرارگیریِ نوزاد و محلِ بندِ ناف کمک میکند تا فرایند با ایمنی هدایت شود.
- سوزنی را از میانِ شکم به درونِ یک رگِ خونی در بندِ ناف وارد میکند. ممکن است این کار باعث سوزش یا احساسِ فشار یا گرفتگی شود.
- با سوزن، نمونهٔ کوچکی از خون میگیرد.
- سوزن را خارج میکند.
- نمونه را برای آزمایش به آزمایشگاه میفرستد.
کوردوسنتز همچنین میتواند برای رساندنِ داروها یا درمانها بهکار رود. برای نمونه، اگر جنین دچار کمخونی باشد، با این روش میتوان انتقالِ خون انجام داد.
پس از کوردوسنتز چه انتظاری داشته باشم؟
پس از کوردوسنتز، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است برای مدتِ کوتاهی ضربانِ قلبِ جنین را پایش کند.
ممکن است پس از آزمون دچار گرفتگی شوید یا اندکی ناراحت باشید. بهتر است بقیهٔ روز را استراحت کنید.
خطراتِ کوردوسنتز چیست؟
نمونهگیریِ خونِ بندِ ناف از راه پوست، روشی تهاجمی با خطرِ قابلِ توجه است. این روش در حدودِ ۱ تا ۲ مورد از هر ۱۰۰ فرایند میتواند باعثِ سقطِ جنین شود. این آزمون گاهی به زایمانِ زودرس بهوسیلهٔ سزارینِ اورژانسی نیز میانجامد.
- از دست رفتنِ خون در جنین یا مادر.
- هماتومِ بندِ ناف، یعنی تجمعِ خون در بندِ ناف.
- کند شدنِ ضربانِ قلبِ جنین.
- عفونت در جنین یا رحم.
- پارگیِ زودرسِ کیسهٔ آب که ممکن است به زایمانِ زودرس بینجامد.
- جداشدنِ جفت از رحم.
نتایج و پیگیری
نتایجِ کوردوسنتز را چه زمانی میدانم؟
نتایجِ کوردوسنتز معمولاً طی چند روز آماده میشود.
نتایجِ کوردوسنتز چه معنایی دارد؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت، و شاید مشاورِ ژنتیک، به شما کمک میکنند تا نتایجِ کوردوسنتز را درک کنید.
اگر نتایج طبیعی باشد، ممکن است همچنان به چندین نوبتِ پیگیری برای پایشِ سلامتِ خودتان و سلامتِ جنین نیاز داشته باشید.
اگر کوردوسنتز مشکلی را نشان دهد، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت دربارهٔ گزینههای درمانی با شما گفتوگو خواهد کرد که دامنهٔ گستردهای دارند، مانند:
- دارو برای درمانِ عفونت (آنتیبیوتیکها یا داروهای ضد ویروس).
- انتقالِ خون به جنین.
- خاتمهٔ بارداری اگر درمان ممکن نباشد.
چه زمانی پس از کوردوسنتز با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرم؟
پس از کوردوسنتز، اگر هر یک از مواردِ زیر را تجربه کردید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرید:
- لرز.
- گرفتگیهایی که تا پایانِ روز بهتر نمیشوند.
- کاهشِ حرکتِ جنین.
- تب.
- نشتِ مایعِ آمنیوتیک.
- خونریزیِ واژینال.
References/منابع
American Pregnancy Association. Cordocentesis: Percutaneous Umbilical Blood Sampling (PUBS). Accessed 10/31/2022.
Merck Manual [Consumer Version]. Prenatal Diagnostic Testing. Accessed 10/31/2022.
Moise K. Percutaneous Umbilical Blood Sampling. Fetal Research and Applications: A Conference Summary. Washington (DC): National Academies Press (US); 1994. Accessed 10/31/2022.
Peddi NC, Avanthika C, Vuppalapati S, Balasubramanian R, Kaur J, N CD. A Review of Cordocentesis: Percutaneous Umbilical Cord Blood Sampling. Cureus. 2021 Jul 16;13(7):e16423. Accessed 10/31/2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
