آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریوی (COPD)
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.
آموزش حین بستری
فعالیت:
- استراحت نسبی داشته باشید و هنگام استراحت، در فواصل منظم در تخت چرخیده و وضعیت جدیدی به خود بگیرید.
- فعالیت‌هایی مثل حمام کردن و لباس پوشیدن و قدم زدن به مدت کوتاه را به تدریج شروع کرده و برای جلوگیری از خستگی زیاد در فواصل لازم استراحت کنید.
مراقبت:
- برای بهبود وضعیت تنفسی خود، دم آهسته همراه با بازدم طولانی در وضعیت خم شده به جلو و با لب‌های غنچه‌ای انجام دهید.
- جهت تسهیل تنفس، به صورت نیمه نشسته در بستر استراحت نمائید.
- جهت تسهیل تنفس و برطرف شدن تنگی نفس (به خصوص شب)، برای شما اکسیژن کار گذاشته می‌شود. در صورت بروز و یا تغییر علائم، پرستار را مطلع نموده و از ایجاد تغییر در روند اکسیژن‌رسانی خودداری نمائید.
- جهت رقیق کردن ترشحات، مایعات فراوان استفاده کنید.
- برای پاك کردن راه هوائی آرام و به صورت کنترل شده سرفه کنید.
- برای حفظ رطوبت از بخور استفاده کنید.
- جهت خروج خلط در فیزیوتراپی قفسه سینه و گرفتن نمونه جهت آزمایش همکاری نمائید.
- پس از استفاده از داروی استنشاقی جهت کاهش خطر عفونت‌های قارچی دهان، دهان را شستشو دهید.
- ساعات خواب و استراحت روزانه خود را تنظیم نمائید.
- در طول اکسیژن‌تراپی هرگز سیگار نکشید.
دارو:
داروها طبق دستور پزشک توسط پرستار در فواصل و زمان‌های مشخص شده به شما داده می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- بهتر است از رژیم غذایی سرشار از پروتئین، ویتامین و پُر فیبر (سبزیجات، میوه و…) استفاده نمائید.
- از خوردن غذاهای حاوی کافئین مثل قهوه، چای، کولا و شکلات خودداری کنید.
- از خوردن غذاهای نفاخ، ادویه‌دار و خیلی داغ یا خیلی سرد اجتناب کنید.
- رژیم غذایی سرشار از ویتامین‌های B (شامل ماهی، غلات و…)، ویتامین K (اسفناج، گوجه‌فرنگی و…)، ویتامین C و ویتامین A توصیه می‌شود.
- در طول روز به مقدار فراوان آب بنوشید.
فعالیت:
- با نظر پزشک برای خود برنامه ورزشی مناسب تنظیم کنید و آن را به طور منظم انجام دهید.
- فعالیت‌هایی مثل حمام کردن و لباس پوشیدن و قدم زدن به مدت کوتاه را به تدریج شروع کرده و برای جلوگیری از خستگی زیاد در فواصل لازم استراحت کنید.
- در مورد مسافرت‌های هوایی با پزشک معالج خود مشورت کنید.
مراقبت:
- از قرار گرفتن در گرما و سرمای زیاد خودداری کنید، زیرا باعث افزایش خلط و تنگی نفس خواهد شد.
- در صورت قرار گرفتن در محیط سرد از ماسک و شال گردن استفاده کنید.
- از قرار گرفتن در محیط شلوغ و با ترافیک سنگین و دود خودداری کنید.
- فشار روانی و کلیه موارد استرس‌زا را از خود دور کنید.
- سعی کنید اتاق دارای تهویه مناسب باشد.
- برای حفظ رطوبت محیط (و رقیق شدن ترشحات ریه) از بخور استفاده کنید. همچنین می‌توانید قرقره کردن را امتحان نمایید.
- ساعات استراعت و خواب خود را تنظیم کنید.
- پس از استفاده از داروی استنشاقی جهت کاهش خطر عفونت‌های قارچی دهان، دهان را شستشو دهید.
- از مواد محرك تنفسی مثل سیگار (قلیان و پیپ) پرهیز کرده و در محیط‌هایی که دود سیگار وجود دارد وارد نشوید.
- از افراد سرماخورده و مبتلا به عفونت‌های تنفسی دوری کنید.
- به علت تنگی نفس در این بیماران توصیه می‌شود اکسیژن به خصوص در شب در دسترس باشد. (در صورت صلاحدید پزشک)
- کاهش وزن در این بیماری شایع است پس باید روزانه وزن خود را چک کنید.
- تنفس‌های ورزشی به بهبود تنفس شما کمک می‌کند.
دو نوع ورزش توانبخشی برای شما وجود دارد که باعث بهبود تنفس می‌گردد:
تنفس با لب های کمی بسته: برخی از بیماران هنگام بیرون دادن نفس (بازدم) دچار مشکل هستند در نتیجه هوای داخل ریه زیاد شده و ریه نمی‌تواند به خوبی منبسط شود. تنفس با لب‌های بسته به حل این مشکل کمک می‌کند. به این منظور بنشینید و یک دم عمیق از طریق بینی، بکشید. لب‌های خود را کمی باز کنید و هوای داخل ریه را بیرون بفرستید (لب‌ها باید درست مانند سوت زدن مقداری باز باشد).
هوا را با فشار از ریه‌ها خالی نکنید، بلکه باید زمان بازدم سه برابر زمان دم باشد. این روش هنگامی که تنگی نفس دارید، به شما کمک خواهد کرد تنفس خود را تنظیم کنید.
دومین ورزش، ورزش دیافراگم می‌باشد. برای انجام این ورزش، به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. یک دست خود را بر بالای قفسه سینه و دست دیگر رابر روی شکم خود بگذارید. هنگامی که دم و بازدم می‌کنید، قفسه سینه خود را نگه دارید و از معده برای تنفس استفاده کنید. این ورزش را باید مدت 5 تا 10 دقیقه و سه بار در روز انجام دهید.
تکیه بدهید به طوری که دست‌های شما به یک تکیه‌گاه مانند پنجره یا نرده باشد. سعی کنید شانه‌هایتان قوز نداشته باشد و شانه‌ها و بازوهای خود را تا حد امکان شل نگه دارید. از تکنیک تنفس با لب‌های جمع شده که در بالا توضیح داده شد استفاده کنید. با انگشتان خود شانه‌هارا لمس کرده و در حالی که با لب‌های جمع شده نفس می‌کشید، آرنج‌های خود را دایره‌وار حرکت دهید.
دارو:
- اسپری‌های خود را طبق برنامه و بر اساس آموزش‌های داده شده به روش صحیح استفاده کنید.
- گشادکننده‌های استنشاقی را 15 دقیقه قبل از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی استفاده کنید.
- جهت تزریق واکسن آنفلوانزا در اول پاییز با پزشک معالج خود مشورت کنید.
- از مصرف داروهای سرماخوردگی بدون نسخه پزشک اجتناب کنید.
آموزش سلامت:
- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل بپرهیزید.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید.
- از استرس و اضطراب دوری نمایید.
- تغذیه سالم داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
علائم هشدار
در صورت بروز علائم از قبیل تغییر رنگ تغییر میزان خلط، افزایش سرفه، افزایش تنگی نفس، افزایش وزن، ورم اندام‌ها و تب و در صورت عدم بهبود تنگی نفس با اسپری به اورژانس بیمارستان یا پزشک مراجعه نمایید.
فهرست منابع
- Text book of Medical Physiology
- Kasper DL, et al. Cecil Essentials of Medicine/9 th edition / W.B.Saunders
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 13 شهریور 1402