آزمون کومبس
مرور کلی
آزمون کومبس چیست؟
آزمون کومبس (Coombs test) خون شما را برای یافتن پادتنهایی (Antibodies) بررسی میکند که میتوانند به گلبولهای قرمز حمله کنند. پادتنها بخش مهمی از دستگاه ایمنی شما هستند. آنها با آنتیژنها (Antigens) ــ مانند باکتریها، ویروسها و سموم دیگر ــ میجنگند تا شما را سالم نگه دارند. اما گاهی پادتنها به اشتباه به سلولهای طبیعی و سالم حمله میکنند.
آزمون کومبس برای چه مواردی بهکار میرود؟
ابتدا مهم است بدانیم که دو نوع متفاوت از آزمون کومبس وجود دارد: مستقیم و غیرمستقیم.
- آزمون کومبس مستقیم (که گاهی آزمون آنتیگلوبولین مستقیم نامیده میشود؛ Direct antiglobulin test) به گلبولهای قرمز شما نگاه میکند تا ببیند آیا پادتنهایی به آنها متصل شدهاند یا نه. این آزمون اغلب برای تشخیص وضعیتهای خونی مانند کمخونی همولیتیک خودایمن (Autoimmune hemolytic anemia) بهکار میرود. افراد دچار کمخونی همولیتیک خودایمن به اندازهٔ کافی گلبول قرمز ندارند، چون بدنشان آنها را زودتر از موعد از بین میبرد.
- آزمون کومبس غیرمستقیم به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما میگوید آیا در جریان خونتان پادتنهایی وجود دارند که بتوانند به گلبولهای قرمز بچسبند یا نه. این آزمون بهعنوان فرایند غربالگری برای ارزیابی واکنش شما به انتقال خون استفاده میشود. آزمون کومبس غیرمستقیم بهطور روتین بخشی از آزمایشهای پیش از زایمان است.
آزمون کومبس در بارداری
اگر باردار باشید، ارائهدهندهٔ شما برای بررسی وجود پادتنها علیه خون Rh-مثبت یک آزمون کومبس غیرمستقیم انجام میدهد. برای مثال، اگر گروه خونی Rh-منفی داشته باشید (مانند O-، A-، B- یا AB-)، گلبولهای قرمز شما نشانگر عامل Rh (Rh factor) را ندارند. اما افراد با گروههای خونی Rh-مثبت این نشانگر ویژه را دارند.
اگر فرد Rh-منفی باردارِ جنینِ Rh-مثبت باشد، حساسشدن به Rh میتواند رخ دهد. یعنی دستگاه ایمنی شما عامل Rh را بهاشتباه بهعنوان یک تهدید هدف میگیرد و برای نابودی آن پادتن میسازد. ساخت پادتنهایی که بتوانند به جنین آسیب برسانند ممکن است زمانبر باشد؛ بنابراین، در نخستین بارداری معمولاً جنین تحتتأثیر قرار نمیگیرد. اما اگر دوباره با جنین Rh-مثبت باردار شوید، پادتنهای موجود در خون شما میتوانند به گلبولهای قرمز او حمله کنند. این وضعیت میتواند به بیماری Rh (Rh disease) منجر شود که با کمخونی، یرقان یا مشکلات جدی دیگر مشخص میشود. این مشکلات پزشکی معمولاً با هر بارداری Rh-مثبت بعدی بدتر میشوند.
اگر در معرض خطر حساسشدن به Rh باشید، درمان تقریباً همیشه میتواند از این مشکل پیشگیری کند. اگر از قبل حساس شده باشید، درمان میتواند از جنین محافظت کند. به همین دلیل انجام آزمون کومبس در سهماههٔ اول بسیار مهم است.
آزمون کومبس برای نوزادان
اگر نوزاد شما با یرقان متولد شود، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت احتمالاً آزمون کومبس را انجام میدهد. این کار به تشخیص هرگونه «پادتن بیگانه» که به گلبولهای قرمز نوزاد چسبیدهاند کمک میکند.
جزئیات آزمون
آزمون کومبس چگونه کار میکند؟
برای انجام آزمون کومبس، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت نمونهٔ کوچکی از خون شما را میگیرد.
چگونه برای آزمون کومبس آماده شوم؟
پیش از آزمون کومبس نیازی به آمادگی وجود ندارد.
در طول آزمون چه انتظاری داشته باشم؟
ارائهدهندهٔ شما با یک سوزن کوچک نمونهٔ خون را از وریدی در بازو یا دست شما میگیرد. هنگام ورود سوزن ممکن است یک «نیش» یا «سوزش» ملایم احساس کنید. پس از جمعآوری نمونه، آن را برای تحلیل به آزمایشگاه میفرستند. ارائهدهنده روی محل ورود سوزن چسب میزند. میتوانید ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بعد چسب را بردارید.
نتایج و پیگیری
نتیجهٔ آزمون را چه زمانی میفهمم؟
در بیشتر موارد، ظرف ۲۴ ساعت از نتیجهٔ آزمون خود مطلع میشوید.
نتیجهٔ مثبت آزمون کومبس یعنی چه؟
نتیجهٔ مثبت (غیرطبیعی) آزمون کومبس یعنی در بدن شما پادتنهایی وجود دارند که میتوانند به گلبولهای قرمز حمله کنند. این وضعیت میتواند به علل گوناگونی رخ دهد، از جمله:
- کمخونی همولیتیک خودایمن.
- مونونوکلئوز عفونی.
- لوسمی لنفوسیتی مزمن.
- سیفلیس.
- عفونت میکوپلاسمایی، نوعی بیماری تنفسی.
- لوپوس.
- واکنش ناسازگار به انتقال خون.
نتیجهٔ مثبت پیش از انتقال خون یعنی چه؟
اگر پیش از انتقال خون نتیجهٔ شما مثبت باشد، یعنی ارائهدهندهٔ شما باید در انتخاب دهندهٔ خون با احتیاط عمل کند. افرادی که چندین بار خون دریافت میکنند معمولاً پادتنهای متعددی میسازند. در نتیجه ممکن است یافتن خونی که مناسب باشد دشوار شود.
نتیجهٔ مثبت در بارداری یعنی چه؟
اگر در دوران بارداری نتیجهٔ شما مثبت باشد، یعنی باید اقداماتی برای محافظت از جنین در برابر حساسشدن به Rh انجام دهید.
نتیجهٔ مثبت آزمون کومبس برای نوزاد یعنی چه؟
بهطور کلی، نتیجهٔ مثبت آزمون کومبس نشاندهندهٔ کمخونی یا یرقان است. اگر جنین نتیجهٔ مثبت داشته باشد، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت بررسیهای لازم را انجام میدهد و درمان مناسب را توصیه میکند.
نتیجهٔ منفی آزمون کومبس یعنی چه؟
نتیجهٔ منفی (طبیعی) خبر خوبی است. یعنی پادتنهای متصل به گلبولهای قرمز یافت نشد. بسته به وضعیت شما، این میتواند به این معنا باشد که:
- میتوانید هنگام انتقال خون با خیال راحت از دهندهٔ خون دریافت کنید.
- لازم نیست نگران تأثیر حساسشدن به Rh بر جنین باشید.
چه زمانی با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
اگر دچار علائم کمخونی همولیتیک شوید ــ مانند یرقان، ضعف، سرگیجه یا سردرگمی ــ فوراً با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرید. آنها میتوانند شما را معاینه کنند و آزمایشهای لازم را انجام دهند تا درمان مناسب تعیین شود.
بسیاری از علائم هشداردهندهٔ شایع میتوانند با نشانههای بیماریها و وضعیتهای دیگر همپوشانی داشته باشند. اگر احساس کردید چیزی «طبیعی» نیست، برای ویزیت با ارائهدهندهٔ خود وقت بگیرید.
References/منابع
- National Library of Medicine. Coombs test. Accessed 5/11/2022.
- The American College of Obstetricians and Gynecologists. The Rh Factor: How It Can Affect Your Pregnancy. Accessed 5/11/2022.
- Theis SR, Hashmi MF. Coombs Test. [Updated 2021 Sep 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 5/11/2022.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
