تنقیهٔ حاجب در کودکان
تنقیهٔ با باریم یک آزمون تشخیصی است که از مادهٔ حاجب و پرتوهای ایکس برای بررسی مشکلاتِ کولون (Colon)، یعنی رودهٔ بزرگ، استفاده میکند. اگر کودکِ شما در دفعِ مدفوع مشکل داشته باشد، ممکن است متخصص کودکان انجام این آزمون را توصیه کند.
مرور کلی
تنقیهٔ با باریم چیست؟
تنقیهٔ با باریم (که به آن تنقیهٔ حاجب نیز میگویند) آزمونی است که توسط رادیولوژیستِ کودکان (Pediatric radiologist) انجام میشود. در این آزمون از مادهٔ حاجب و تصویربرداری با پرتوهای ایکس برای بررسی مشکلاتِ کولون استفاده میشود. این روش از یک آزمون تصویربرداری بهنام فلوروسکوپی (Fluoroscopy) بهره میبرد.
چرا کودکِ من به تنقیهٔ با باریم نیاز دارد؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است برای دیدنِ شکل، فرم و موقعیتِ کولونِ کودک شما تنقیهٔ حاجبِ کودکان را توصیه کند. این آزمون به بررسی چیزهایی کمک میکند که در معاینهٔ فیزیکیِ معمول دیده نمیشوند.
شایعترین دلیلِ انجامِ تنقیهٔ حاجب، یافتنِ علتِ مشکلِ دفع در کودک است. این آزمون میتواند به تشخیص یا کسبِ اطلاعات بیشتر دربارهٔ مشکلاتِ زیر کمک کند:
- یبوست
- اسهالِ مزمن
- بیماری هیرشپرونگ (Hirschsprung disease)
- کاهشِ وزنِ بیدلیل
جزئیاتِ آزمون
تنقیهٔ حاجب چگونه کار میکند؟
تنقیهٔ حاجب نوعی رادیوگرافی با پرتوهای ایکس از دستگاه گوارش (GI tract) کودکِ شماست با یک تفاوتِ مهم: پیش از گرفتنِ تصاویر، یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت از طریقِ وسیلهای که در مقعد (Anus) گذاشته میشود به کودکِ شما تنقیهٔ با باریم میدهد.
باریم یک عنصرِ شیمیاییِ نقرهایرنگ و گِچیمانند است که بهعنوانِ مادهٔ حاجب بهکار میرود. باریم روی تصویرِ ایکس به رنگِ سفید دیده میشود؛ بنابراین وقتی دیوارههای دستگاه گوارش را میپوشاند، ارائهدهندهٔ شما میتواند ببیند رودهها و کولون چگونه کار میکنند.
آمادگیِ تنقیهٔ حاجبِ کودکان
مگر آنکه ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خلافِ این را گفته باشد، پیش از انجامِ تنقیهٔ باریم نیاز به آمادگیِ ویژهای نیست. معمولاً کودکِ شما میتواند تا پیش از انجامِ فرایند، بهطورِ معمول غذا بخورد و مایعات بنوشد.
بسته به سنِ کودک، بهتر است از قبل با او صحبت کنید و بهزبانِ ساده بگویید چه چیزی در انتظارش است. اگر دوست دارید، میتوانید پتو یا عروسکِ محبوبِ کودک را به وقتِ نوبت همراه بیاورید.
فرایندِ تنقیهٔ حاجبِ کودکان
پس از ورود، ارائهدهندهای شما و کودکتان را به اتاقِ رادیوگرافی میبرد. از کودک خواسته میشود لباسِ بیمارستان بپوشد و روی تختِ معاینه دراز بکشد.
کودکِ شما در طولِ فرایندِ تنقیهٔ باریم بیدار خواهد بود. کلِ فرایند معمولاً بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول میکشد.
شما میتوانید در طولِ انجامِ فرایند کنارِ کودک بمانید. برای محافظت، یک جلیقهٔ سربی به شما میدهند. اگر باردار هستید، باید تماسِ خود با پرتوهای ایکس را به حداقل برسانید؛ در این موارد بهتر است یکی از اعضای مطمئنِ خانواده را همراه بیاورید تا در آزمون کنارِ کودک بماند.
وقتی شما و کودک آماده شدید، رادیولوژیست:
- یک رادیوگرافی از شکمِ کودک میگیرد.
- از کودک میخواهد به پهلو بخوابد و زانوها را بهسمتِ سینه بالا بیاورد.
- با دقت یک لولهٔ کوچکِ تنقیه را داخلِ راستروده (Rectum) کودک قرار میدهد (سرِ دیگرِ لوله به کیسهٔ تنقیه حاویِ محلولِ باریم وصل است).
- لوله را با چسب به نشیمنگاهِ کودک ثابت میکند.
- با استفاده از کیسهٔ تنقیه، مادهٔ حاجبِ باریم را به راستروده و سپس از میانِ کولونِ کودک عبور میدهد (احساسِ نیاز به دفع در این مرحله کاملاً طبیعی است).
- از کولونِ کودک تصاویرِ رادیوگرافی میگیرد (ممکن است از کودک بخواهند برای گرفتنِ تصاویر از زوایای مختلف، از سمتی به سمتِ دیگر غلت بزند).
پس از پایانِ تصویربرداری:
- لوله از راسترودهٔ کودک خارج میشود.
- به کودک اجازه میدهند به سرویسِ بهداشتی برود تا دفع داشته باشد.
- پس از بازگشت، یک تصویرِ رادیوگرافیِ پایانی از شکمِ کودک گرفته میشود.
پس از تنقیهٔ حاجبِ کودک چه انتظاری داشته باشم؟
معمولاً کودکِ شما میتواند بلافاصله پس از فرایند، فعالیتها و الگوی خوردنِ معمولِ خود را از سر بگیرد. به نکتههای زیر توجه کنید:
- کودک را تشویق کنید پس از فرایند مایعاتِ فراوان بنوشد؛ این کار به دفعِ باریم از بدن کمک میکند.
- ممکن است مدفوعِ کودک تا چند روز سفیدرنگ بهنظر برسد؛ این طبیعی است.
- ممکن است کودک تا چند روز دفعاتِ بیشتری نیاز به دفع داشته باشد.
خطرها یا عوارضِ تنقیهٔ با باریم چیست؟
تنقیههای حاجب عموماً ایمناند. میزانِ تابشِ دریافتی از رادیوگرافی کم است. با این حال مانندِ هر فرایندی، خطرهای احتمالی وجود دارد.
عوارض میتواند شاملِ مواردِ زیر باشد:
- نفخ
- یبوست
- اسهال
- سردرد
- تهوع
- واکنشِ آلرژیک (نادر)
- پارگیِ کوچک در رودهٔ کودک یا سوراخشدنِ دستگاه گوارش (Gastrointestinal perforation) (بسیار نادر)
نتایج و پیگیری
نتایجِ آزمونِ کودکِ من به چه معناست؟
بهطورِ کلی، نتیجهٔ تنقیهٔ با باریم بهصورتِ «منفی» یا «مثبت» گزارش میشود:
- نتیجهٔ منفی یعنی ارائهدهندهٔ خدمات سلامت هیچ مشکل یا غیرطبیعیای در کولونِ کودک پیدا نکرده است.
- نتیجهٔ مثبت یعنی مشکلی مشاهده شده است، مانندِ یک انسداد. در برخی موارد، ممکن است کودک به آزمونهای تکمیلی نیاز داشته باشد.
چه زمانی از نتیجه باخبر میشوم؟
رادیولوژیستی که آزمونِ کودک را انجام داده است، گزارش مینویسد و تصاویر را برای متخصصِ کودکانِ کودک شما ارسال میکند. بسته به شرایط، این کار ممکن است یک تا چند روز طول بکشد.
چه زمانی باید با متخصصِ کودکانِ کودکِ خود تماس بگیرم؟
اگر کودکِ شما دچارِ مواردِ زیر شد به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت اطلاع دهید:
- ورم/برآمدگیِ شکم
- خون در مدفوع (خونریزیِ مقعدی)
- سرگیجه
- تب
- دردِ شدیدِ شکم
- ناتوانی در دفع برای بیش از دو روز
پرسشهای رایجِ دیگر
چگونه میتوانم در طولِ فرایند، راحتیِ کودک را بیشتر کنم؟
تنقیهٔ با باریم برای هیچکس خوشایند نیست؛ برای کودکان ممکن است نگرانی یا ناراحتیِ بیشتری هم ایجاد کند. برای آرامکردنِ کودک در طولِ فرایند میتوانید:
- اسباببازی، پتو یا عروسکِ محبوبش را همراه ببرید تا در دست بگیرد.
- کودکانِ بزرگتر میتوانند کتاب یا بازیِ ویدئوییِ دستی همراه داشته باشند.
- در نزدیکیِ کودک بمانید؛ دستش را بگیرید یا با او آرام صحبت کنید.
- با کودک تمرینِ تنفس یا تکنیکهای آرامسازی انجام دهید.
- اگر فرزندِ دیگری دارید، برای مراقبت از او در زمانِ نوبت برنامهریزی کنید.
- اگر باردار هستید، لطفاً هماهنگ کنید بزرگسالِ مطمئن و آرامبخشِ دیگری همراهِ کودک باشد. افرادِ باردار باید تا حدِ امکان از تابش دوری کنند.
References/منابع
American College of Radiology. Radiological Society of North America. Lower GI Exam (Barium Enema). Last reviewed 5/1/2023. Accessed 12/12/2024.
Jain S, Haydel MJ. Child Intussusception. 2023 Apr 10. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Accessed 12/12/2024.
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (U.S.). Hirschsprung Disease. Last reviewed 11/2021. Accessed 12/12/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
