غربالگری سرطان کولورکتال (Colorectal Cancer Screening)
غربالگری سرطان کولورکتال برای یافتن پولیپهای پیشسرطانی و سرطان کولون در مراحل ابتدایی، پیش از بروز علائم انجام میشود. این کار باعث تشخیص و درمان زودهنگام میشود که میتواند از بروز سرطان جلوگیری کرده و در بسیاری از موارد آن را درمان کند. روشهای مختلفی برای غربالگری وجود دارد، اما کولونوسکوپی (Colonoscopy) شایعترین و قابلاعتمادترین تست است. بیشتر افراد باید از سن ۴۵ سالگی و سپس هر ۱۰ سال یکبار آن را انجام دهند.
مرور کلی
غربالگری سرطان کولورکتال چیست؟
غربالگری سرطان کولورکتال (یا غربالگری سرطان کولون) برای یافتن علائم سرطان کولون پیش از بروز نشانهها انجام میشود. این آزمایشها کولون (Colon) و رکتوم (Rectum) را از نظر وجود پولیپها و سرطانهای مرحلهٔ اولیه بررسی میکنند. پولیپها (Polyps) رشدهای غیرطبیعی هستند که اگر برداشته نشوند ممکن است سرطانی شوند.
برای بیشتر افراد، غربالگری سرطان کولون از سن ۴۵ سالگی آغاز و تا ۷۵ سالگی ادامه مییابد. بااینحال، برخی افراد باید زودتر شروع کنند. اگر در خانوادهتان سابقهٔ سرطان کولورکتال یا سایر سرطانها، شرایط ژنتیکی افزایشدهندهٔ خطر سرطان یا بیماریهای التهابی روده دارید، با پزشک خود دربارهٔ غربالگری زودتر مشورت کنید.
ممکن است تصور معاینهٔ کولون برایتان ناخوشایند باشد، اما انجام غربالگری بسیار ارزشمند است. سرطان کولون سومین علت شایع مرگهای ناشی از سرطان در ایالات متحده است. غربالگری میتواند به تشخیص زودهنگام و درمان منجر شود که اغلب از بروز سرطان جلوگیری یا آن را درمان میکند. غربالگری سرطان کولورکتال جان انسانها را نجات میدهد.
جزئیات آزمایش
غربالگری کولورکتال چگونه انجام میشود؟
نوع غربالگری بستگی دارد به اینکه شما و پزشک متخصص گوارشتان کدام تست را مناسبتر بدانید.
آزمایشهای آندوسکوپی
شایعترین تست غربالگری کولورکتال در ایالات متحده کولونوسکوپی است و دقیقترین روش غربالگری نیز محسوب میشود.
در طول انجام این روش، شما بیحس میشوید یا در موارد نادر، به خواب میروید. پزشک از یک لولهٔ انعطافپذیر دارای دوربین برای مشاهدهٔ پولیپها و سرطانها درون راستروده و کولون استفاده میکند. این لوله ابزارهایی دارد که به پزشک امکان میدهد نمونهبرداری یا برداشتن رشدهای غیرطبیعی را انجام دهد. سپس بافتها برای بررسی سلولهای سرطانی (بیوپسی) به آزمایشگاه فرستاده میشوند.
اگر نتایج شما طبیعی باشند، لازم است هر ۱۰ سال یکبار کولونوسکوپی انجام دهید. در موارد خاص، پزشک ممکن است پیگیریهای کوتاهتری توصیه کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطافپذیر (Flexible sigmoidoscopy) نوع دیگری از تست آندوسکوپی است که برای غربالگری سرطان کولون استفاده میشود. این روش در ایالات متحده کمتر رایج است، زیرا فقط راستروده و بخش چپ کولون را بررسی میکند. اگر نتایج طبیعی باشند، باید هر پنج سال یکبار آن را تکرار کنید. درصورتیکه همراه با تست مدفوع انجام شود، ممکن است هر ۱۰ سال یکبار کافی باشد.
آزمایشهای نمونهٔ مدفوع
در این روشها، شما با استفاده از کیت خانگی نمونهای از مدفوع خود جمعآوری کرده و به آزمایشگاه میفرستید. آزمایشگاه نمونه را از نظر وجود خون بررسی میکند، زیرا پولیپها و سرطان کولون اغلب باعث خونریزی میشوند. بسیاری از این تستها را میتوان از طریق پست ارسال کرد. بسته به نوع تست، اگر نتایج طبیعی باشند، باید هر ۱ تا ۳ سال تکرار شوند.
انواع تستها شامل:
- تست ایمونوشیمیایی مدفوع (Fecal immunochemical test – FIT): یک نمونهٔ مدفوع جمعآوری کرده و ظرف ۲۴ ساعت به آزمایشگاه میفرستید.
- تست گایاک مدفوع برای خون مخفی (Guaiac-based fecal occult blood test – gFOBT): از سه اجابت مزاج متوالی نمونه جمع کرده و روی کارتهای شیمیایی قرار میدهید. اگر خون وجود داشته باشد، رنگ کارت تغییر میکند. سپس کارتها را به آزمایشگاه بازمیگردانید.
- تست DNA چندهدفی مدفوع همراه با FIT: نمونهٔ کامل مدفوع را ظرف ۲۴ ساعت بازمیگردانید. این تست همزمان وجود خون و جهشهای ژنتیکی مرتبط با سرطان کولون را بررسی میکند.
اگرچه این تستها به دقت کولونوسکوپی نیستند، اما برخی افراد بهدلیل راحتی انجام در منزل آنها را ترجیح میدهند.
آزمایشهای تصویربرداری
سیتی کولونوگرافی (CT colonography) با استفاده از اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT scan)، تصاویر سهبعدی دقیق از کولون ایجاد میکند. پزشک این تصاویر را برای یافتن رشدهای غیرطبیعی بررسی میکند. اگر نتایج طبیعی باشند، باید این روش را هر پنج سال تکرار کنید.
این روش پیشتر «کولونوسکوپی مجازی» نام داشت. برخلاف کولونوسکوپی واقعی، در این روش لولهای وارد کولون نمیشود، بلکه دستگاهی خارج از بدن از کولون عکسبرداری میکند.
چگونه برای غربالگری کولورکتال آماده شوم؟
پزشک شما دستورالعملهای دقیق آمادهسازی را ارائه میدهد. رعایت دقیق آنها برای صحت نتایج ضروری است. بهطورکلی:
- آزمایشهای آندوسکوپی و تصویربرداری نیازمند محدودیتهای غذایی و دارویی، و همچنین تخلیهٔ کامل روده هستند. در آمادهسازی کولونوسکوپی، محدودیت غذایی از سه روز قبل آغاز میشود. بعدازظهر یا شب پیش از عمل، محلولی مخصوص مینوشید تا رودهها تخلیه شوند.
- تستهای مدفوع نیاز به آمادگی کم یا بدون آمادگی دارند. بسته به نوع تست، ممکن است لازم باشد چند روز پیش از آن از مصرف برخی غذاها یا داروها خودداری کنید.
خطرات
خطرات غربالگری سرطان کولورکتال بسیار اندک است، بهویژه در مقایسه با مزایای تشخیص زودهنگام سرطان. بااینحال، روشهایی که از لوله استفاده میکنند ممکن است منجر به:
- سوراخشدن (پرفوراسیون) دیوارهٔ کولون
- خونریزی
شما پس از عمل تحتنظر تیم درمانی قرار میگیرید تا از سلامتتان پیش از ترخیص اطمینان حاصل شود.
نتایج و پیگیری
نتایج من چه معنایی دارند؟
نتایج شما ممکن است طبیعی باشد (هیچ نشانهای از سرطان یا پولیپ پیشسرطانی وجود ندارد) یا غیرطبیعی.
اگر نتیجهٔ تست مدفوع غیرطبیعی باشد، مرحلهٔ بعد انجام کولونوسکوپی کامل است، معمولاً ظرف ۶۰ روز.
اگر کولونوسکوپی غیرطبیعی باشد، یعنی پزشک علائمی از سرطان یا پولیپ پیدا کرده است. پس از برداشتن بافت مشکوک، آن را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه میفرستد. نتایج نهایی معمولاً ظرف یک هفته آماده میشود.
بر اساس نتایج، ممکن است پزشک توصیه کند کولونوسکوپی را در فواصل کوتاهتری تکرار کنید تا از عدم رشد مجدد پولیپها مطمئن شود. اگر سرطان تشخیص داده شود، ممکن است به جراح ارجاع داده شوید و آزمایشهای بیشتری انجام دهید.
در مواردی، پزشکان قادر به تکمیل کولونوسکوپی نیستند؛ مثلاً اگر رودهها بهخوبی تخلیه نشده باشند یا ادامهٔ عمل ایمن نباشد. در این حالت، ممکن است انجام مجدد کولونوسکوپی با آمادهسازی بهتر یا انتخاب تست غربالگری دیگری پیشنهاد شود.
چه زمانی نتایج را دریافت خواهم کرد؟
پزشکان معمولاً بلافاصله پس از انجام آزمایشهای آندوسکوپی و تصویربرداری نتایج اولیه را اعلام میکنند. اگر در طی کولونوسکوپی بیوپسی انجام شده باشد، آمادهشدن نتایج کامل ممکن است از چند روز تا بیش از یک هفته طول بکشد. از پزشک خود بپرسید چه زمانی نتایج آزمایشگاه آماده میشود.
در مورد تستهای مدفوع، دستورالعملهای داخل کیت توضیح میدهند چگونه و چه زمانی نتایج را دریافت میکنید. در صورت داشتن پرسش، با پزشک یا آزمایشگاهی که نمونهٔ شما را بررسی میکند تماس بگیرید.
Resources/منابع
Centers for Disease Control and Prevention (U.S.). Health and Economic Benefits of Colorectal Interventions. Published 10/16/2024. Accessed 6/23/2025.
National Cancer Institute (U.S.). Colorectal Cancer Screening (PDQ®) – Patient Version. Updated 10/20/2023. Accessed 6/23/2025.
U.S. Preventive Services Task Force. Recommendation Topics. Multiple pages reviewed. Accessed 6/23/2025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
