آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با سیروز کبدی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
سیروز کبد چیست؟
سیروز واژهای است که برای توضیح جراحت کبد کاربرد دارد. سیروز در پاسخ به آسیبهای مزمن کبدی ایجاد می‌شود. در سیروز خفیف کبد می‌تواند بازسازی شده و عملکرد خود را حفظ کند. در موارد پیشرفتهتر بافتهای غیرطبیعی بیشتر شده و عملکرد کبد را مختل میکند.
تمركز اصلی مراقبتهای پزشكی بر روی درمان و پیشگیری از عوارض است. روشهای مراقبت از خود و داروها سرعت آسیب كبد را كاهش میدهند. اگر نارسایی كبد رخ داده باشد، شاید پیوند كبد راه چارهای باشد.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- رژیم غذایی توصیه شده توسط مشاور تغذیه را رعایت کنید.
- برای کاهش تهوع از تکه‌های یخ استفاده کنید.
- برای جلوگیری از یبوست از مایعات استفاده کنید.
- رژیم غذایی پر پروتئین، پرکربوهیدرات و پر ویتامین با محدودیت مصرف سدیم به علت بروز آسیت (تورم شکم) در بیمارستان برای شما رعایت می‌شود.
فعالیت:
- تا زمانی که کبد شما توانایی‌های قبلی خود را دوباره به دست می‌آورد، با نظر پزشک نیاز به استراحت دارید.
- از انجام فعالیت‌های که موجب افزایش فشار داخل شکم می‌شود اجتناب کنید. (سرفه و عطسه شدید و بلند کردن اجسام سنگین، دفع مدفوع سفت)
- در بستر مرتب تغییر وضعیت دهید تا از زخم بستر و از ترومبوز وریدهای عمقی جلوگیری شود.
- جهت خروج از تخت از تیم مراقبتی کمک بگیرید.
مراقبت:
- در صورت داشتن درد (شروع، محل انتشار، شدت درد) به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- داروها طبق تجویز پزشک و توسط پرستار در فواصل مشخص به شما داده خواهد شد.
- از دستکاری سرم‌ها، برانول و رابط‌ها اجتناب کنید.
- در بستر بهتر است سر تخت بالا با زاویه 30 الی 45 درجه باشد تا تنفس راحت و موثری داشته باشید.
- از مسواک نرم استفاده کنید و بهداشت دهان را رعایت کنید.
- در صورت بروز علائم خونریزی (خونمردگی، خونریزی از بینی یا لثه، وجود خون در مدفوع) به پرستار اطلاع دهید.
- بینی خود را به آرامی تمیز کنید.
- هر روز دور شکم و وزن شما اندازه‌گیری خواهد شد.
- در فواصل مشخص از شما آزمایش خون از جمله آزمایش‌های انعقادی گرفته خواهد شد. همکاری لازم را داشته باشید.
- ممکن است نیاز باشد مایع آسیت (داخل شکم) توسط پزشک خالی شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- از غذاهای سرشار از ویتامین C (مرکبات، آناناس، گوجه فرنگی) استفاده کنید و به اندازه دلخواه میوه و سبزیجات استفاده کنید.
- به جای گوشت قرمز از پروتئین‌های گیاهی مثل (ماکارونی، مرغ، سبزیجات و باقلا) استفاده کنید.
- غذا را در وعده‌های زیاد وحجم کم استفاده کنید. رژیم پرکالری داشته باشید به میزان متوسط پروتئین استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای حاوی نمک خودداری کنید. (عدم مصرف غذاهای کنسرو شده و کبابی)
- از غذاهای پر پتاسیم (مثل موز، زردآلو، طالبی و سیب‌زمینی) استفاده کنید.
- روزانه حداقل 8-6 لیوان مایعات بنوشید مگر آنکه محدودیت مصرف مایعات داشته باشید. (در صورت ورم پاها و اندام‌ها مصرف مایعات محدود شود)
- استفاده از مکمل‌های ویتامین B ،C ،K توصیه می‌شود.
فعالیت:
- پس ار بهبود تغذیه و افزایش قدرت جسمانی فعایت‌های خود را افزایش دهید و در برنامه‌ریزی روزانه ورزش‌های ملایم به همراه دوره‌های استراحت بگنجانید.
- جهت فعالیت محدودیتی وجود ندارد اما درصورت بروز تب، خونریزی، آسیت و سایر مشکلات باید با احتیاط عمل کنید.
- کم‌خونی و وضعیت نامناسب سلامتی و گاها تغذیه‌ای باعث احساس خستگی در شما می‌شود که ممکن است مانع از فعالیت‌های زیاد و حتی معمولی شوند.
مراقبت:
- برای کاهش تهوع از تکه‌های یخ استفاده کنید.
- برای جلوگیری از یبوست از مایعات استفاده کنید و ورزش سبک انجام دهید.
- برای مراقبت از پوست مرتب تغییر وضعیت دهید. از صابون‌های معطر و محلول‌های الکلی برای تمیز کردن پوست و نوار چسب‌هایی که باعث آسیب دیدگی پوست می‌شوند اجتناب کنید.
- از مواد نرم کننده برای ماساژ پوست و ورزش مفاصل استفاده کنید.
- در صورت بروز علائم خونریزی (خونمردگی، خونریزی از بینی یا لثه، وجود خون در مدفوع) به پزشک اطلاع دهید.
- بینی خود را به آرامی تمیز کنید. (به علت خطر خونریزی ناشی از اختلالات انعقادی با کاهش توانایی کبد برای تولید فاکتورهای انعقادی).
- از مسواک نرم استفاده کنید و بهداشت دهان را رعایت کنید.
- هر روز دور شکم را اندازه‌گیری کنید و در صورت فزایش دور شکم، مصرف نمک و مایعات را محدود کرده و به پزشک اطلاع دهید.
- به دلیل ادم زیر جلدی، بی‌حرکتی و افزایش احتمال عفونت و گسیختگی پوست مراقبت از پوست باید به دقت انجام شود و جهت جلوگیری از زخم بستر تغییر وضعیت در بستر لازم می‌باشد.
- بر روی نواحی آزرده‌ی پوست می‌توان لوسیون‌های نرم کننده مالید. از مصرف الکل و داروهای محرک کبد (مثل استامینوفن) اجتناب کنید.
- حفظ رعایت اصول بهداشتی و جداسازی وسایل تهیه غذا ضروری می‌باشد.
- روابط جنسی بی‌خطر داشته باشید. (هنگام نزدیکی از کاندوم استفاده کنید)
- در صورت مسافرت طولانی، در خصوص تزریق واکسن هپاتیت با مراقبان بهداشتی اقدامات لازم را انجام دهید.
- از قرار گرفتن در جاهای شلوغ و در معرض افراد مبتلا به آنفلوانزا و افراد تحت شیمی‌درمانی خودداری کنید.
- در صورت بروز یبوست و عدم کارکرد شکمی به مدت 48 ساعت علیرغم مصرف شربت لاکتولوز به پزشک معالج اطلاع دهید.
دارو:
- از مصرف خودسرانه دارو اکیداً خودداری شود.
- با تجویز آنتی‌اسیدها و… ناراحتی معده و خطر خونریزی گوارشی شما کاهش می‌یابد.
- ممکن است ویتامین‌ها و مکمل‌های تغذیه‌ای برای شما تجویز شود. که فرایند التیام سلول‌های کبدی آسیب دیده را تسریع می‌کنند و وضعیت تغذیه‌ای عمومی‌شما را بهبود می‌بخشند.
- با صلاحدید پزشک مصرف داروهای مدر (ادرار آور مانند پتاسیم، اسپیرونولاکتون) می‌تواند میزان آسیت را در صورت وجود کاهش دهد.
- سایر داروها با نظر پزشک معالج و بیماری‌های زمینه‌ای دیگر تجویز می‌شوند.
علائم هشدار
در صورت بروز هر یک از علائم زیر به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمائید.
در صورت افزایش یا کاهش سریع وزن، افزایش اندازه دور شکم، افزایش ورم اندام‌های تحتانی، زردی پوست، خونریزی گوارشی، خونمردگی در نقاط مختلف بدن، تب، مشکلات خواب و کاهش هوشیاری.
در مواردی که دسترسی به مرکز درمانی مقدور نیست همواره می‌توانید از اورژانس 115 استفاده نمایید.
فهرست منابع
- تاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
- سایت انجمن دیابت ایران
- Braunwald Eugene, et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine/19 th edition/McGrawHill
تاریخ آخرین ویرایش: 4 مرداد 1402