آزمون ضخامت اینتیما-مدیای کاروتید
آزمون ضخامت اینتیما-مدیای کاروتید (Carotid intima-media thickness؛ CIMT) یک آزمونِ سریع و بدوندرد است که ضخامتِ دیوارهٔ سرخرگِ کاروتید شما را اندازهگیری میکند. تجمعِ پلاک (Plaque) در سرخرگِ کاروتید میتواند باعث شود لایههای درونیِ دیواره در گذرِ زمان ضخیمتر شوند. افزایشِ ضخامت ممکن است نشاندهندهٔ بالا بودنِ خطرِ ابتلا به بیماریِ قلب و عروق (Cardiovascular disease) باشد. ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ شما بر پایهٔ نتایجِ آزمونتان یک طرحِ درمانی تدوین خواهد کرد.
آزمون ضخامت اینتیما-مدیای کاروتید چیست؟
آزمون ضخامت اینتیما-مدیای کاروتید، که به آن اسکنِ سونوگرافیِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید هم گفته میشود، آزمونی است که ضخامتِ دو لایهٔ درونیِ دیوارهٔ سرخرگِ کاروتید شما را میسنجد. سرخرگهای کاروتید شما رگهای خونیِ اصلی در گردنتان هستند که خونِ سرشار از اکسیژن را به مغز، سر و صورتِ شما میرسانند.
هدفِ آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید این است که میزانِ تجمعِ پلاک در دیوارههای سرخرگِ کاروتید شما را ارزیابی کند. ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت شما میتواند از این اطلاعات برای تعیینِ خطرِ شما برای سکتهٔ قلبی، سکتهٔ مغزی و دیگر مشکلاتِ قلب و عروق استفاده کند.
CIMT مخففِ عبارتِ «carotid intima-media thickness» است. اینتیما درونیترین لایهٔ دیوارهٔ سرخرگِ شماست. این لایه بهطورِ مستقیم با خونِ شما که درونِ سرخرگ جریان دارد در تماس است. مدیا لایهٔ میانیِ دیوارهٔ سرخرگِ شماست.
ضخامتِ این لایهها مهم است، چون میتواند نشاندهندهٔ وجودِ آترواسکلروز (Atherosclerosis؛ تجمعِ پلاک) باشد؛ ازجمله در مراحلِ بسیار ابتدایی، پیش از آنکه هیچ علامتی داشته باشید. تجمعِ پلاک، دیوارهٔ سرخرگِ شما را از حدّ طبیعیِ خودش ضخیمتر میکند. هرچه آترواسکلروز پیشرفت کند، خطرِ شما برای بیماریِ قلب و عروق افزایش مییابد.
آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید تنها یکی از قطعههای پازلِ ارزیابیِ خطر است. این آزمون به ارائهدهندهٔ شما کمک میکند یک طرحِ درمانی ــ ازجمله داروها و دیگر اقداماتِ پیشگیرانه ــ طراحی کند تا خطرِ شما برای بیماریِ قلب و عروق کاهش یابد.
چه کسانی باید آزمون ضخامت اینتیما-مدیای کاروتید انجام دهند؟
اگر شما عواملِ خطر برای آترواسکلروز داشته باشید، ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت ممکن است این آزمون را برایتان درخواست کند. این عوامل شاملِ مواردِ زیر است:
- هایپرلیپیدمی (Hyperlipidemia؛ کلسترولِ بالا).
- پرفشاریِ خون (Hypertension؛ فشارِ خونِ بالا).
- هایپرگلیسمی (Hyperglycemia؛ قندِ خونِ بالا).
- برخی عواملِ سبکِ زندگی مانند سیگارکشیدن یا مصرفِ دخانیات.
جزئیات آزمون
آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید چگونه عمل میکند؟
آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید از فناوریِ سونوگرافی برای ایجادِ تصویر از لایههای سرخرگِ شما استفاده میکند. این یک آزمونِ غیرتهاجمی (Noninvasive) است؛ یعنی ارائهدهنده آزمون را از بیرونِ بدنِ شما انجام میدهد. شما نباید هیچ درد یا ناراحتیای احساس کنید.
یک تکنسینِ سونوگرافی (Ultrasound technician؛ technologist) این آزمون را انجام میدهد. او یک ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت است که بهطورِ ویژه برای انجامِ آزمونهای سونوگرافی آموزش دیده است. در ادامه، یک مرورِ کوتاه از چگونگیِ کارِ آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید میآید:
تکنسینِ سونوگرافی یک دستگاهِ دستی به نامِ مبدل (Transducer) را بهآرامی روی نواحیِ گوناگونِ گردنِ شما فشار میدهد. مبدل، امواجِ صوتیِ پُرفرکانس (سونوگرافی) ایجاد میکند. این امواج واردِ گردنِ شما میشوند و از ساختارهای درونِ آن ــ ازجمله سرخرگهای کاروتید ــ بازتاب مییابند. مبدل این «اکو»ها را دریافت میکند و به یک رایانه میفرستد. رایانه این اکوها را اندازهگیری و آنها را به تصویرهایی تبدیل میکند که تکنسین میتواند ذخیره کند.
چگونه برای آزمون آماده شوم؟
برای این آزمون لازم نیست کاری انجام دهید. اما شاید بخواهید لباسهای راحت و گشاد بپوشید. این به آن دلیل است که تکنسین باید بتواند مبدل را روی گردنِ شما جابهجا کند. بنابراین، پیراهنی با یقهٔ باز و گشاد یا دکمهدار میتواند به او کمک کند راحتتر به ناحیه دسترسی داشته باشد.
آزمون ضخامت اینتیما-مدیای کاروتید چگونه انجام میشود؟
آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید حدودِ ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول میکشد. برای انجامِ این آزمون، تکنسین:
- از شما میخواهد روی تختِ معاینه دراز بکشید. شما به پشت میخوابید تا در وضعیتِ راحتی قرار بگیرید.
- ژل را روی گردنِ شما میزند. این ژل سطحِ تماسِ صاف و یکنواختی برای مبدل ایجاد میکند و کمک میکند امواجِ صوتی واردِ بدنِ شما شوند.
- مبدل را بهآرامی روی نواحیِ گوناگونِ گردنِ شما جابهجا میکند. ممکن است تکنسین از شما بخواهد سرتان را کمی بچرخانید تا به نواحیِ لازم دسترسی پیدا کند. ممکن است اندکی فشار را احساس کنید، اما نباید درد داشته باشید. اگر بههر دلیلی احساسِ ناراحتی کردید، به تکنسین بگویید.
- پس از پایانِ آزمون، ژلِ اضافی را از روی گردنِ شما پاک میکند.
پس از آزمون چه انتظاری باید داشته باشم؟
تکنسین به شما میگوید چه زمانی آزمون تمام شده است. پس از آن میتوانید بروید و بقیهٔ فعالیتهای روزمرهتان را انجام دهید.
خطراتِ این آزمون چیست؟
پژوهشگران هیچ خطری را شناسایی نکردهاند. آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید ایمن و غیرتهاجمی است. در این آزمون از پرتو استفاده نمیشود.
نتایج و پیگیری
چه نوع نتیجهای دریافت میکنم؟
آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید، ضخامتِ دو لایهٔ درونیِ سرخرگِ کاروتید شما را اندازهگیری میکند. این آزمون تصویرها و عددهایی ایجاد میکند که یک رادیولوژیست آنها را تفسیر خواهد کرد. رادیولوژیست پزشکی است که تصویرهای پزشکی ــ ازجمله تصویرهای سونوگرافی ــ را میخواند و تفسیر میکند.
رادیولوژیست این اطلاعات را برای پزشکِ مراقبتهای اولیه یا متخصصِ قلبِ شما میفرستد و آنها سپس این اطلاعات را با شما در میان میگذارند.
چه زمانی باید از نتیجهٔ آزمون باخبر شوم؟
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت شما به شما خواهد گفت چه زمانی میتوانید منتظرِ نتایجِ آزمون باشید.
اگر نتایج غیرطبیعی باشد، گامهای بعدی چیست؟
بر پایهٔ نتایجِ آزمون، ارائهدهندهٔ شما ممکن است دارو و/یا تغییراتِ سبکِ زندگی را برای کاهشِ خطرِ شما برای سکتهٔ قلبی، سکتهٔ مغزی یا دیگر مشکلات توصیه کند. برای نمونه، او ممکن است دارویی برای پایینآوردنِ فشارِ خون یا کنترلِ سطحِ کلسترول برایتان تجویز کند. او همچنین ممکن است یک برنامهٔ ورزشی یا یک الگوی تغذیهای سالم برای قلب، مانند رژیم غذایی مدیترانهای (Mediterranean diet)، پیشنهاد کند.
چه زمانی باید با پزشکم تماس بگیرم؟
اگر دربارهٔ نتایجِ آزمونِ ضخامتِ اینتیما-مدیای کاروتید یا طرحِ درمانیِ خود پرسشی یا نگرانیای داشتید، با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت خود تماس بگیرید.
References/منابع
American College of Radiology and Radiological Society of North America. Carotid Intima-Media Thickness Test. Accessed 5/3/2023.
Øygarden H. Carotid Intima-Media Thickness and Prediction of Cardiovascular Disease. J Am Heart Assoc. 2017;6(1):e005313. Accessed 5/3/2023.
Willeit P, Tschiderer L, Allara E, et al. Carotid Intima-Media Thickness Progression as Surrogate Marker for Cardiovascular Risk: Meta-Analysis of 119 Clinical Trials Involving 100 667 Patients. Circulation. 2020;142(7):621-642. Accessed 5/3/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
