درد مزمن (Chronic pain) چیست؟
دو نوع درد وجود دارد: حاد و مزمن. درد حاد (Acute pain) به شما اطلاع میدهد که بدن شما آسیب دیده است. معمولاً مدت زیادی طول نمیکشد و باید با بهبود بدن از بین برود. درد مزمن (Chronic pain) مدت بسیار طولانیتری ادامه دارد؛ ممکن است ماهها یا حتی سالها باقی بماند. درد مزمن میتواند در فعالیتهای روزانه شما اختلال ایجاد کند. و چون درد مدت زیادی ادامه دارد، افراد مبتلا به درد مزمن ممکن است دچار عزتنفس پایین، افسردگی و خشم شوند. گاهی این احساسات باعث میشوند درد حتی شدیدتر شود.
علائم درد مزمن
درد مزمن میتواند در هر نقطهای از بدن رخ دهد. افراد مبتلا به درد مزمن ممکن است انواع درد زیر را داشته باشند:
- سردرد
- کمردرد
- درد ناشی از سرطان
- درد آرتریت (Arthritis pain)
- درد ناشی از آسیب عصبی
درد میتواند به شکلهای زیر توصیف شود:
- درد مبهم
- حساسیت
- سفتی
- سوزش
- فشار یا فشردگی
- ضرباندار
- سوزاننده
- تیرکشنده
گاهی افراد مبتلا به درد مزمن علائم دیگری نیز دارند. این علائم میتواند شامل احساس خستگی، مشکل در خواب یا تغییرات خلقوخو باشد.
علت درد مزمن چیست؟
گاهی اوقات، درد مزمن ناشی از یک آسیب یا عفونت قدیمی یا یک بیماری است. گاهی هم هیچ علت مشخصی برای درد پیدا نمیشود.
شرایطی که ممکن است باعث بروز یا تحریک درد مزمن شوند عبارتاند از:
- عفونتها
- سردرد یا میگرن
- مشکلات کمر
- سرطان
- آرتریت
- فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)
- آسیب عصبی
- جراحی قبلی
افسردگی و استرس تمایل دارند درد، از جمله درد مزمن را بدتر کنند.
تشخیص درد مزمن چگونه انجام میشود؟
پزشک دربارهٔ سابقه پزشکی شما سؤال خواهد کرد. توضیح شما از درد به پزشک کمک میکند درمان مناسبی برایتان پیدا کند. به او بگویید درد کجا است، شدت آن چقدر است و هر چند وقت یک بار رخ میدهد. همچنین دربارهٔ عواملی که درد را بهتر یا بدتر میکنند توضیح دهید. پزشک معاینهٔ فیزیکی انجام میدهد و ممکن است آزمایشهایی برای تعیین علت درد درخواست کند.
او همچنین سایر مشکلات سلامتی شما (مانند مشکلات تنفسی یا بیماریهای قلبی) را بررسی میکند؛ چون این مشکلات میتوانند مانع برخی روشهای درمانی شوند. پزشک ممکن است بپرسد آیا مشکل خواب، تغییرات خلقی یا اضطراب دارید یا خیر.
آیا میتوان از درد مزمن پیشگیری یا اجتناب کرد؟
در بسیاری موارد، درد مزمن قابل پیشگیری نیست. برخی از شرایطی که باعث آن میشوند، مانند سرطان، به روشهای مختلف قابل پیشگیری هستند. اما اغلب هیچ کاری برای کنترل ابتلا به درد مزمن نمیتوان انجام داد.
درمان درد مزمن
هدف درمان درد مزمن، کاهش درد و بهبود توانایی عملکرد فرد است. درمانهای زیادی در دسترس هستند. معمولاً این درمانها درد را بهطور کامل از بین نمیبرند، اما میتوانند شدت و دفعات آن را کاهش دهند. برخی از رایجترین درمانها شامل موارد زیرند:
دارو
داروهای مورد استفاده برای درد مزمن شامل مسکنها، داروهای ضدافسردگی و داروهای ضدتشنج (Anticonvulsants) هستند. انواع مختلف دارو به افراد با انواع مختلف درد کمک میکنند. اگر پزشک یک مسکن بدون نسخه توصیه کرد، دستورالعمل روی جعبه را بهدقت بخوانید و رعایت کنید. داروهای کوتاهاثر، دردهای گذرا را درمان میکنند. پزشک معمولاً برای درد مداوم داروهای طولانیاثر تجویز میکند.
ممکن است پزشک یک مسکن تجویزی برای شما توصیه کند. حتماً دستور مصرف پزشک را بهدقت رعایت کنید. بسیاری از مسکنهای تجویزی، اپیوئیدها (Opioids) هستند. اپیوئیدها در صورت مصرف طبق دستور میتوانند مؤثر باشند. اما بسیاری از افرادی که آنها را بهدرستی مصرف نمیکنند دچار اعتیاد میشوند. اعتیاد به اپیوئید یک مشکل جدی سلامتی است که میتواند منجر به مرگ شود.
درمانهای غیردارویی (Therapy)
چندین نوع درمان میتواند به کاهش درد کمک کند:
- فیزیوتراپی (Physical therapy) – شامل حرکات کششی و فعالیتهای تقویتکنندهٔ عضلات است.
- ورزشهای کمفشار (Low-impact exercise) – مانند پیادهروی، شنا یا دوچرخهسواری.
- کاردرمانی (Occupational therapy) – به شما آموزش میدهد چگونه خود را با شرایط وفق دهید و کارهای روزمره را به شکل متفاوتی انجام دهید تا دردتان کاهش یابد یا از آسیب مجدد جلوگیری شود.
- رفتاردرمانی (Behavioral therapy) – شامل روشهایی برای آرامسازی و کاهش استرس مانند مدیتیشن، تایچی (Tai chi) یا یوگا.
تقریباً هر کاری که شما را آرام کند یا حواستان را از مشکلات پرت کند میتواند در کنترل درد مؤثر باشد. حتی اگر دارو مصرف میکنید، باید فعالیتهای آرامشبخش را در زندگی روزمره خود بگنجانید. آرامش میتواند ترکیبات شیمیایی بدن را که باعث درد میشوند تغییر دهد. ممکن است لازم باشد چندین هفته از روشهای کاهش استرس استفاده کنید تا متوجه کاهش درد شوید. پزشک میتواند دربارهٔ روشهای آرامسازی و کاهش استرس به شما توصیههایی ارائه دهد.
طب مکمل و جایگزین (Complementary and Alternative Medicine – CAM)
برخی افراد مبتلا به درد مزمن از طب مکمل و جایگزین (CAM) سود میبرند. این درمانها بخشی از مراقبتهای پزشکی رایج نیستند. طب سوزنی (Acupuncture) و ماساژ نمونههایی از این روشها هستند. قبل از امتحان هرگونه روش CAM با پزشک خود مشورت کنید.
موارد شدید درد مزمن ممکن است به درمانهای تهاجمیتر نیاز داشته باشند. این موارد میتواند شامل تحریک الکتریکی، بلوک عصبی یا جراحی باشد. معمولاً درمان قطعی برای درد مزمن وجود ندارد. با پزشک خود دربارهٔ بهترین روش کنترل درد مشورت کنید.
زندگی با درد مزمن
تغییر سبک زندگی بخش مهمی از درمان درد مزمن است. خواب منظم شبانه و پرهیز از چرت روزانه کمککننده است. ترک سیگار نیز مفید است؛ زیرا نیکوتین موجود در سیگار میتواند اثر برخی داروها را کاهش دهد و روند بهبود را مختل کند. همچنین سیگاریها معمولاً درد بیشتری نسبت به افراد غیرسیگاری دارند.
زندگی با درد مزمن میتواند بسیار دشوار باشد. مراقبت از خود اهمیت زیادی دارد. خواب کافی داشته باشید، رژیم غذایی سالمی رعایت کنید و سعی کنید فعالیت بدنی متوسطی داشته باشید. تا حد امکان استرس و افسردگی را مدیریت کنید، چون این عوامل میتوانند درد شما را بدتر کنند.
دربارهٔ علت درد خود بیاموزید. محدودیتهای خود را بشناسید و در همان چارچوب عمل کنید تا درد بیشتری به خود وارد نکنید. نسبت به امتحان روشهای جدید مدیریت درد ذهن باز داشته باشید.
پرسشهایی که باید از پزشک خود بپرسید
- علت احتمالی درد من چیست؟
- چرا درد من از بین نمیرود؟
- بهترین گزینه درمانی برای من چیست؟ آیا نیاز به دارو دارم؟
- آیا به داروهای اپیوئیدی اعتیاد پیدا خواهم کرد؟
- آیا فیزیوتراپی، کاردرمانی یا رفتاردرمانی به کاهش درد من کمک خواهد کرد؟
- نظر شما دربارهٔ درمانهای جایگزین مانند یوگا، ماساژ یا طب سوزنی چیست؟
- آیا برای من ورزش کردن بیخطر است؟ چه نوع ورزشی باید انجام دهم؟
- آیا لازم است تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنم؟
منابع
- National Center for Complementary and Integrative Health: Chronic Pain: In Depth
- National Institutes of Health, MedlinePlus: Chronic Pain
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
