آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با نارسایی مزمن کلیه
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
نارسایی مزمن کلیه چیست؟
نارسایی كلیه زمانی رخ میدهد كه كلیهها قادر نباشند به‌طور كافی وظیفه خود در دفع مواد زائد خون را انجام دهند. این حالت ممكن است به‌صورت ناگهانی رخ دهد (نارسایی حاد كلیه)، نظیر انسداد یك رگ خونی و یا اینكه از تخریب كند و مخفی نفرونها (واحدهای تصفیهكننده كلیه) ناشی شود (نارسایی مزمن کلیه).
دیابت و فشارخون بالا هنگامی كه تشخیص داده نشوند یا كنترل نشوند موجب تقریباً دوسوم موارد نارسایی كلیه در بالغین هستند. سایر علل نارسایی كلیه شامل عفونت، آسیب، در معرض سموم و داروها قرار گرفتن و بیماریهای متعدد دیگر كلیوی هستند. علاوه بر این لوپوس اریتماتوز سیستمیك (نوعی بیماری بافت همبند)، كمخونی سلول داسی‌شكل، گلومرولونفریت، بیماری کلیه پلی‌کیستیک، سرطان و انسداد جریان خون میتوانند موجب نارسایی كلیوی شوند.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه:
- رژیم غذایی شما در بیمارستان توسط متخصص تغذیه تنظیم می‌گردد.
- رژیم غذایی کم پروتئین و کم نمک توصیه می‌گردد.
فعالیت:
- در مراحل اولیه این بیماری برای حفظ انرژی بدن در بستر استراحت نمایید و پس از بهبود علائم، با اجازه پزشک معالج فعالیت‌های طبیعی خود را از سر بگیرید.
- به منظور پیشگیری از لخته شدن خون در سیاهرگ‌های اندام تحتانی، ساق پا را به طور مکرر خم و راست کنید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
مراقبت:
- در صورت ایجاد علائم خونریزی در هر نقطه از بدن به پرستاران یا پزشک معالج اطلاع دهید.
- گاهی کلیه‌ها عملکرد خود را شروع نمی‌کنند و ممکن است نیاز به دیالیز داشته باشید. دیالیز محصولات زائد و آب اضافی را از خون حذف می‌کند. البته مشاهده شده بعد از چندین هفته دیالیز، کلیه‌ها کار خود را شروع می‌کنند، در این حالت دیالیز متوقف می‌شود.
- آگاهی بیمار نسبت به زمان، مکان و شخص به صورت مداوم توسط پرستار کنترل خواهد گردید.
داروها:
داروها طبق دستور پزشک، در زمان و فواصل معین توسط پرستار تجویز می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- توصیه‌های غذایی در مصرف سدیم، پتاسیم و پروتئین را بر اساس دستور پزشک به طور جدی رعایت نمائید.
- محدودیت دریافت نمک و پروتئین (گوشت، مرغ، سفيده تخم‌مرغ و….) و سبزيجات پخته را رعایت کنید.
- مصرف غذاهای حاوی پتاسيم و فسفر (موز، گوجه‌فرنگی، پرتقال، پنير، اسفناج و…) اجتناب شود.
فعالیت:
- از فعالیت‌های سخت و کار کردن در محیط‌های گرم تا حد امکان بپرهیزید.
- در بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی داشته باشند. با کسب اجازه از پزشك خود، حداقل 30 دقیقه در اغلب روزهای هفته فعالیت بدنی داشته باشید.
مراقبت:
- برای درمان نارسایی کلیه خود به طور دقیق دستورات پزشك را رعایت کنید.
- روزانه وزن و فشار خون خود را در زمان معین (ترجیحاً اول صبح) کنترل کنید.
- در صورت داشتن فیستول در دست، از گرفتن فشار خون یا نمونه خون از دست مربوطه جلوگیری نمائید.
- از پوشیدن لباس‌های تنگ، بستن ساعت، دستنبد و هر گونه فشار بر روی محل فیستول خودداری کنید.
- با توجه به ضعیف شدن سطح ایمنی بدن، لازم است پیش از پیش بهداشت فردی خود را رعایت نمائید.
- با توجه به اهمیت داروها در درمان نارسائی کلیه، تمامی داروهای تجویز شده را در زمان مناسب و مقدار صحیح مصرف نمائید.
- برای داشتن یک رژیم غذایی غذایی مناسب، حتماً با کارشناس تغذیه مشورت نمائید.
- اگر دیابت دارید از خوردن قرص‌های کاهنده قند خون مانند گلی بن گلامید- متفورمین پرهیز کنید. ترجیحاً از انسولین استفاده نموده و در صورتی که تمایل به مصرف داروهای جدید کاهنده قند دارید با پزشک کلیه خود مشورت نمائید.
- از مصرف بی‌رویه مُسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها پرهیز کنید و قبل از مصرف هر دارویی حتماً به پزشک کلیه خود نشان دهید.
- چاقی، افزایش فشار خون شریانی، عدم تنظیم قند خون، مصرف سیگار، افزایش چربی خون و کم خونی، روند نارسائی کلیه را تسریع می‌کند.
- در صورتی که قصد بارداری دارید حتماً پزشک کلیه خود را مطلع نمائید تا اجازه بارداری داده شود و میزان مصرف و نوع داروها تنظیم شود.
- پوست بدن ممکن است خشك بوده و در اثر ورم، مستعد شکنندگی شود، بنابراین مراقبت دقیق از پوست اهمیت دارد. ماساژ برجستگی‌های استخوانی، تغییر وضعیت مکرر و پهلو به پهلو شدن در زمان استراحت در بستر و استحمام با آب سرد، استفاده از کرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها موجب راحتی بیمار را تامین کرده و از شکنندگی پوست جلوگیری می‌کند.
- بهداشت پوست را رعایت فرمایید و از صابون‌های ملایم در هنگام استحمام استفاده نمایید.
- به علت رسوب سموم محرک در بافت‌های بدن، خارش پوست ایجاد می‌شود. سعی کنید با ناخن پوست را نخارانید.
- مقدار مایعات مصرفی و ادرار دفعی خود را در هر روز اندازه‌گیری کنند. مقادیر اندازه‌گیری شده باید ثبت گردد و هنگام مراجعه به پزشك با وی در میان گذاشته شود.
علائم هشدار
در صورت بروز هر یک از علائم زیر سریعاً به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
- تب، لرز، درد عضلانی، کوتاهی تنفس، خونریزی غیر منتظره از هر جای بدن
- بدتر شدن علائم نارسایی کلیه از قبیل: تهوع، استفراغ، تغییر دفع ادرار، بوی آمونیاک در تنفس
- ضعف عضلانی، اسهال و کرامپ‌های شکمی
- سردرد، تشنج، تغییر بینایی، تورم و علائم تجمع مایع
- بروز اختلال در محل دسترسی به عروق جهت دیالیز، نظیر تشکیل لخته در محل فیستول و گرافت
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 20 تیر 1402