پس از شیمیدرمانی – آموزش حین ترخیص
شما برای درمان سرطان خود شیمیدرمانی (Chemotherapy) دریافت کردهاید. خطر ابتلا به عفونت، خونریزی و مشکلات پوستی ممکن است در شما بالا باشد. برای حفظ سلامتی پس از شیمیدرمانی باید بهخوبی از خود مراقبت کنید. این مراقبت شامل بهداشت دهان، پیشگیری از عفونت و سایر اقدامات است.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
پس از شیمیدرمانی ممکن است زخم دهان، ناراحتی معده و اسهال داشته باشید. احتمالاً زود خسته میشوید. ممکن است اشتهای شما کاهش یابد، اما باید بتوانید مایعات بنوشید و غذا بخورید.
مراقبت از دهان
از دهان خود بهخوبی مراقبت کنید. شیمیدرمانی میتواند باعث خشکی دهان یا زخمهای دهانی شود. این مسئله ممکن است منجر به افزایش باکتریها در دهان شود. این باکتریها میتوانند موجب عفونت در دهان شوند که ممکن است به سایر بخشهای بدن گسترش یابد.
- دندانها و لثههای خود را ۲ تا ۳ بار در روز و هر بار ۲ تا ۳ دقیقه مسواک بزنید. از مسواک با موهای نرم استفاده کنید.
- بگذارید مسواکتان بین دو بار مسواکزدن در هوا خشک شود.
- از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
- روزی یک بار بهآرامی نخ دندان بکشید.
- ۴ بار در روز دهان خود را با محلول نمک و جوششیرین بشویید.
(برای تهیه محلول: ۱/۸ قاشق چایخوری یا ۰٫۷ گرم نمک و ۱/۴ قاشق چایخوری یا ۱٫۲۵ گرم جوششیرین را در ۸ اونس یا ۲۴۰ میلیلیتر آب حل کنید.)
ارائهدهنده مراقبت سلامت شما ممکن است دهانشویه خاصی تجویز کند. از دهانشویههایی که حاوی الکل هستند استفاده نکنید.
برای جلوگیری از خشکی و ترکخوردن لبها، از محصولات معمول مراقبت لب خود استفاده کنید. اگر دچار زخم دهان جدید یا درد شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
از خوردن و نوشیدن مواد غذایی و نوشیدنیهای دارای قند زیاد پرهیز کنید. آدامس بدون قند بجوید یا از بستنی یخی یا آبنبات سفت بدون قند استفاده کنید.
از دندان مصنوعی یا وسایل ارتودنسی خود بهخوبی مراقبت کنید.
- اگر از دندان مصنوعی استفاده میکنید، در ۳ تا ۴ هفتهٔ نخست پس از شیمیدرمانی، آن را فقط هنگام غذا خوردن در دهان بگذارید. در سایر زمانها از آن استفاده نکنید.
- دندان مصنوعی خود را ۲ بار در روز مسواک بزنید و خوب آبکشی کنید.
- برای از بین بردن میکروبها، هنگامی که از دندان مصنوعی استفاده نمیکنید، آن را در محلول ضدباکتری قرار دهید.
پیشگیری از عفونت
تا یک سال یا بیشتر پس از شیمیدرمانی باید مراقب باشید تا دچار عفونت نشوید.
در طول درمان سرطان، رعایت ایمنی در خوردن و آشامیدن اهمیت دارد:
- از خوردن یا نوشیدن غذاها و نوشیدنیهای نیمپز یا فاسد خودداری کنید.
- مطمئن شوید آب مصرفیتان سالم است.
- بدانید چگونه غذا را بهدرستی بپزید و نگهداری کنید.
- هنگام خوردن در بیرون از منزل دقت کنید. از خوردن سبزیجات خام، گوشت یا ماهی خام و هر غذایی که از سلامت آن مطمئن نیستید پرهیز کنید.
دستهای خود را مرتب با آب و صابون بشویید، از جمله:
- پس از بودن در فضای باز
- پس از تماس با ترشحات بدن مانند مخاط یا خون
- پس از تعویض پوشک
- پیش از آمادهکردن یا خوردن غذا
- پس از استفاده از تلفن
- پس از انجام کارهای خانه
- پس از استفاده از توالت
خانه خود را تمیز نگه دارید. از جمعیت زیاد دوری کنید. از مهمانانی که سرماخوردهاند بخواهید ماسک بزنند یا به دیدار شما نیایند. کارهای باغبانی یا تماس با گل و گیاه انجام ندهید.
در برخورد با حیوانات خانگی احتیاط کنید:
- اگر گربه دارید، آن را در خانه نگه دارید.
- از فرد دیگری بخواهید جعبه خاک گربه را هر روز تمیز کند.
- با گربهها بهصورت خشن بازی نکنید؛ زیرا خراش یا گاز میتواند باعث عفونت شود.
- از تولهسگها، بچهگربهها و سایر حیوانات خیلی کوچک دوری کنید.
- از پزشک خود بپرسید که چه واکسنهایی لازم است و چه زمانی باید آنها را دریافت کنید.
سایر مراقبتهای شخصی
برای حفظ سلامتی، اقدامات زیر را انجام دهید:
- اگر کاتتر ورید مرکزی (Central venous line) یا کاتتر محیطی (PICC line) دارید، یاد بگیرید چگونه از آن مراقبت کنید.
- اگر پزشک به شما اطلاع داده است که تعداد پلاکتهایتان پایین است، یاد بگیرید چگونه در زمان درمان از خونریزی جلوگیری کنید.
- با پیادهروی فعال بمانید. بر اساس میزان انرژی خود، تدریجاً مسافت را افزایش دهید.
- پروتئین و کالری کافی مصرف کنید تا وزن خود را حفظ نمایید.
- از پزشک خود درباره مکملهای غذایی مایع برای دریافت کالری و مواد مغذی کافی سؤال کنید.
- هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب مراقب باشید. کلاه لبهدار بپوشید و از ضدآفتاب با SPF 30 یا بیشتر روی پوستهای در معرض نور استفاده کنید.
- سیگار نکشید.
پیگیری
شما نیاز به پیگیری نزدیک با تیم درمان سرطان خود دارید. حتماً در تمام نوبتهای ویزیت شرکت کنید.
زمان تماس با پزشک
در صورت بروز هر یک از علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- نشانههای عفونت مانند تب، لرز یا تعریق
- اسهال مداوم یا همراه با خون
- تهوع و استفراغ شدید
- ناتوانی در خوردن یا نوشیدن
- ضعف شدید
- قرمزی، تورم یا ترشح از محل تزریق وریدی (IV)
- بثورات جدید پوستی یا تاول
- یرقان (زرد شدن پوست یا سفیدی چشمها)
- درد شکم
- سردرد شدید یا مداوم
- سرفهای که رو به وخامت میرود
- تنگینفس در حالت استراحت یا هنگام فعالیتهای ساده
- سوزش هنگام ادرار
Resources/منابع
Doroshow JH. Approach to the patient with cancer. In: Goldman L, Cooney KA, eds. Goldman-Cecil Medicine. 27th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2024: chap 164.
Freifeld AG, Kaul DR. Infection in the patient with cancer. In: Niederhuber JE, Armitage JO, Kastan MB, Doroshow JH, Tepper JE, eds. Abeloff’s Clinical Oncology. 6th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: chap 34.
Majithia N, Hallemeier CL, Loprinzi CL. Oral complications. In: Niederhuber JE, Armitage JO, Kastan MB, Doroshow JH, Tepper JE, eds. Abeloff’s Clinical Oncology. 6th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: chap 40.
National Cancer Institute. Chemotherapy and you: support for people with cancer. Updated January 2024. Accessed May 28, 2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
