تغذیه در شیمی درمانی
مقدمه:
تغذیه مناسب در ضمن اجرای شیمی درمانی بسیار مهم است. تغذیه خوب یعنی انتخاب رژیم غذایی مناسبی که تمامی مواد غذایی که بدن به آن احتیاج دارد را به بدن برساند و از طرفی انرژی بالایی داشته باشد تا کالری لازم برای افزایش وزن مناسب و پروتئین کافی برای تجدید بافت‌های از دست رفته را تامین نماید.
افرادی که تغذیه مناسب دارند می‌توانند با عوارض داروهای شیمی درمانی بهتر مقابله کنند. در اثر شیمی درمانی و پرتودرمانی مشکلات تغذیه‌ای به شرح زیر برای بیماران مبتلا به سرطان به وجود می‌آید:
- کم‌خونی
- خشکی دهان، بلع مشکل، زخم دهان
- بی‌اشتهایی
- تغییرات حس چشایی
- یبوست
- اسهال
- تهوع و استفراغ
کم خونی:
حدود 40 تا 60 درصد بیماران سرطانی کم‌خونی دارند. این امر به دلیل عوارض پرتودرمانی است. در صورت لزوم پزشک مکمل آهن یا تزریق خون را توصیه می‌کند، ولی بیمار نباید خودسرانه مکمل آهن مصرف نماید.
- بیماران باید رژیم غذایی متعادلی با مصرف کافی گروه گوشت و پروتئین‌های با کیفیت بالا داشته باشند.
- مصرف منابع غذایی آهن که منبع خوب پروتئین نیز هست باید افزایش یابد.
- چای نباید تا یک ساعت قبل و بعد از غذا مصرف شود.
- مصرف منابع ویتامین ث مانند آب پرتقال، گوجه‌فرنگی همراه غذا جذب آهن را افزایش می‌دهد.
بی‌اشتهایی:
- تعداد وعده‌های غذایی را افزایش دهید و حجم آن را کاهش دهید. 6 وعده به جای 3 وعده مصرف شود.
- مقداری آرد، پودر جوانه گندم، بلغور گندم، به غذاهای مایع مانند سوپ و آش اضافه کنید. افزایش مصرف روغن‌های سالم انرژی دریافتی از غذا را تا حدی افزایش می‌دهد.
- غذاهای مورد علاقه بیمار برای وی تهیه شود و از چاشنی‌های گوناگون مثل آبغوره و آبلیمو برای افزایش اشتها استفاده شود.
- اگر بیمار زود احساس سیری می‌کند تا یک ساعت قبل از غذا و در بین غذا از مصرف آب و مایعات خودداری شود و سبزیجات خام مثل سالاد بعد از خوردن غذا میل شود.
تغییرات حس چشایی:
- بیماران ممکن است از تغییر حس چشایی شکایت کنند. مثلا روی طعم گوشت حساس می‌شوند و از طعم آن ناراضی‌اند. در چنین شرایطی از دیگر جانشین‌های گروه گوشت مثل مرغ، بوقلمون، انواع ماهی، تخم‌مرغ و حبوبات استفاده شود.
- مقادیر بیشتری طعم‌دهنده در تهیه غذاها استفاده کنید.
یبوست:
در درمان یبوست بیمار مایعات کافی روزی هشت لیوان، مصرف کافی میوه و سبزیجات، فعالیت بدنی متناسب با شرایط بیمار می‌تواند موثر باشد.
تهوع و استفراغ:
- نفس عمیق کشیدن، قرار دادن تکه‌های یخ در دهان مفید است. غذا در دفعات زیاد و حجم کم مصرف شود.
- غذا نباید بو و مزه تند داشته باشد.
- پرهیز از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده.
- ماست، مرغ آب‌پز و میوه‌های کمپوت شده مناسب‌اند.
- در بیماری که استفراغ می‌کند نباید تغذیه قطع شود و در هنگام خواب سر باید بالا قرار گیرد.
- زنجبیل در کاهش تهوع ناشی از شیمی درمانی بسیار تاثیرگذار است.
اسهال:
در دوره‌های اسهال ضمن اطلاع به پزشک معالج بایدمصرف مایعات، چای، انواع میوه‌ها و آبمیوه‌ها و دفعات تغذیه را افزایش دهید.
خشکی و زخم دهان:
مکیدن آبنبات‌های ترش، لیمو، تکه‌های یخ، و جویدن آدامس بدون قند به افزایش بزاق کمک می‌کند. در مواردی که فرد دچار سختی بلع و زخم در دهان است باید برحسب تحمل بیمار غذاهای مایع ولی پر انرژی یا با قوام نرم به وی داده شود.
مکمل‌ها را فراموش نکنید:
مکمل‌های مورد نیاز بیمار در دوران شیمی درمانی شامل ویتامین د، ویتامین‌های گروه ب، آهن، اسیدفولیک، کلسیم و زینک است. همچنین مکمل‌های حاوی سلنیوم و ویتامین ای و ث نقش مهمی در سم‌زدایی بدن و کاهش عوارض شیمی درمانی دارند.
تحرک و فعالیت:
تحرک بیمار نقش مهمی در وضعیت گوارشی او دارد. راه رفتن آرام حتی برای 10 دقیقه در بهبود گوارش فرد بسیار کمک‌کننده خواهد بود. توصیه می‌شود که فرد بعد از مصرف غذا حداقل برای 30 دقیقه بنشیند و یا نهایتاً در زاویه 45 درجه استراحت کند تا مانع از تهوع و استفراغ شود.
دو ماده غذایی مفید در شیمی درمانی:
- روغن ماهی: برای افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند رژیم غنی از روغن ماهی مفید است.
- سیر: محققان دریافتند مصرف سیر باعث کاهش خطر بروز عوارض جانبی شیمی درمانی شود.
فهرست منابع
- اصول تغذیه کراوس
تاریخ آخرین ویرایش: 22 مرداد 1402