آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با دیسک گردن
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
دیسک گردن چیست؟
ساختارهای ارتجاعی موسوم به دیسک، به‌عنوان بالشتک یا ضربه‌گیر مهره‌ها در یک ستون فقرات طبیعی عمل کرده و آن را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارند. در نتیجه آرتروز، ممکن است این دیسک‌ها باریک شده و خارهایی در لبه‌های استخوان ایجاد شوند. احتمال بروز درد و سفتی در جاهایی که سطوح استخوانی روی هم کشیده می‌شوند، وجود دارد. در پوکی استخوان، مهره‌ها به‌دلیل ضعف استخوانی تحت فشار قرار گرفته و می‌شکنند.
دیسک‌های بین مهره‌ای، که از جنس غضروف هستند، نقش ضربه‌گیر را برای مهره‌ها بازی می‌کنند و ستون فقرات را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارند. وجوه مهره‌ای، مفاصلی در بین مهره‌ها هستند که ستون فقرات را انعطاف‌پذیر می‌سازند.
دیسک بیرون‌زده، با فشار بر یکی از اعصاب نخاعی، باعث درد و گاهی بی‌حسی یا فلج می‌شود.
آموزش بدو ورود
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هر گونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- پس از عمل تا زمانیکه پزشک اجازه نداده چیزی مصرف نکنید و پس از دستور پزشک و در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات خنک را شروع كنید.
- در صورتی كه حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
فعالیت:
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- از انجام فعالیت‌هایی که باعث افزایش درد می‌شوند جداً خودداری نمایید و جهت خروج از تخت به پرستار اطلاع دهید.
مراقبت:
- برای خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بنشینید.
- در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی حرکت کنید و ابتدا پای خود را به لبه تخت آویزان کنید.
- در صورت بی‌حسی اندام‌ها و عدم حرکت و احساس سردی، سوزن سوزن شدن، گزگز و مورمور شدن (پاراستزی) و اسپاسم عضلات و بی‌اختیاری ادرار به پرستار اطلاع دهید.
- جهت حفظ تونوس عضلانی (انقباض یا سفتی طبیعی در ماهیچه اسکلتی) تنفس عمیق، سرفه موثر و ورزش‌های عضلانی در حالت ثابت و بدون حرکت در تخت انجام دهید.
- در صورت داشتن درد (شروع، محل انتشار، شدت درد) به پرستار اطلاع بدهید تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام بدهد.
دارو:
- دستورات دارویی پزشک در فواصل و زمان‌های معین توسط پرستار اجرا می‌شود.
- طبق دستور پزشک، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، شل کننده عضلات و کورتیکواستروئیدها جهت درمان شما استفاده می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- در صورت داشتن اضافه وزن با کارشناس تغذیه مشورت نمایید.
- از غذاهای حاوی سبزیجات و میوه‌جات تازه، گوشت کم چربی، لبنیات، سرشار از ویتامین ث (آب لیمو) و پروتئین و غذای سبک و رقیق استفاده کنید.
- به منظور جلوگیری از افزایش وزن به دلیل کم تحرکی، از مصرف غذاهای حاوی نشاسته (برنج، سیب‌زمینی، شیرینی‌جات، ماکارونی و چربی زیاد) خودداری کنید.
- از خوراکی‌های دارای ویتامین A-B-E مانند جوانه گندم، سیب، هویج، اسفناج پخته و… استفاده کنید.
فعالیت:
- استراحت مطلق حتی روز پس از جراحی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، اما تا زمان بهبودی کامل زخم و التیام بافت‌های عمقی‌تر و عضلات که به طور میانگین چهار تا شش هفته طول می‌کشد، از راه رفتن و نشستن طولانی پرهیز کنید.
- استفاده از موبایل و یا هر فعالیت دیگری که سبب خم شدن گردن شما به پایین شود را به حداقل برسانید.
- رانندگی نکنید تا زمانی که پزشکتان به شما اجازه آن را بدهد (حدودشش هفته بعد از عمل).
- نماز را نشسته پشت میز بخوانید و مهر را بالا آورده و روی پیشانی قرار دهید.
- روی تخت با تشک ابری سفت یا پنبه‌ای و بالش طبی یا با ارتفاع مناسب برای هم راستا شدن سر و گردن با بدن استراحت کنید.
- هرگز روی شکم نخوابید و برای پایین آمدن از تخت ابتدا به پهلو بچرخید و سپس با آویزان کردن پاها به پایین روی تخت بنشینید و بعد بایستید؛ برای خوابیدن روی تخت هم معکوس این ترتیب را رعایت کنید. می‌توانید با یک دست زیر سر خود را بگیرید تا فشار روی گردن در زمان تغییر حالت کمتر شود.
- اگر به هر دلیل مثل ضعف عضلات دست و پا یا صلاحدید پزشک لازم است استراحت مطلق داشته باشید چند مورد را در نظر بگیرید:
- حرکت پاها و ماساژ و ورزش آنها، استفاده از جوراب واریس، رژیم غذایی نرم، تغییر وضعیت خوابیدن به پشت یا دو پهلو بصورت متناوب و توجه به هر نوع قرمزی پوست در ناحیه باسن یا پاشنه پاها که می‌تواند اولین نشانه زخم بستر باشد.
- هنگام راه رفتن از کفش‌های مناسب با پاشنه متوسط استفاده کنید.
- از صندلی مناسب در محیط کار استفاده کرده و صحیح بنشینید و هنگام بلند کردن اجسام سنگین دقت کنید.
- از توالت فرنگی استفاده کنید.
مراقبت:
- در صورتی که جراح شما برایتان گردنبند تجویز نموده‌اند، دقت کنید که سایز آن باید مناسب شما باشد وگرنه نه تنها باعث درد و ناراحتی در زمان استفاده از آن می‌شود بلکه ممکن است مشکلاتی را هم ایجاد کند. پس در طی روز بهتر است بسته باشد تا حرکت گردن کنترل شود و در شب می‌توان ضمن استفاده از بالش مناسب آن را باز کرد.
- بهتر است هفت تا ده روز پس از عمل، زخم شما با آب در تماس نباشد؛ به نظر می‌رسد گزینه مناسب استفاده از پانسمان‌های ضد آب موجود در بازار است. در صورتی که ده تا چهارده روز پس از جراحی زخم شما توسط جراحتان دیده شد و از نظر ایشان خوب و قابل قبول بود، شما می‌توانید با خیال راحت استحمام کنید.
- درد محل جراحی به تدریج رو به بهبود خواهد رفت، اما گزگز دست‌ها که ممکن است از قبل از عمل وجود داشته باشد و یا بعد از عمل خود را نشان دهد احتمالا زمانی بیش از یکی دو ماه برای بهبودی نیاز دارد و اگر شما مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت باشید، سهمی از این گزگز و خواب رفتگی می‌تواند مربوط به آن باشد که در این صورت ممکن است به طور کامل برطرف نگردد.
- معمولا بهتر است بیمار از نشستن طولانی روی صندلی پرهیز کند؛ مسافرت هوایی به شهرستان دیگری از کشور احتمالا خیلی طولانی نخواهد بود و بیمار می‌تواند در طول مسیر یک بار از صندلی خود بلند شده و چند قدم راه برود. در مورد وسایل نقلیه شخصی بهتر است یا روی صندلی عقب دراز بکشد و یا صندلی جلو خوابانده شده و بیمار در وضعیت راحتی روی آن قرار گیرد و هر 45 دقیقه تا یک ساعت توقف و استراحتی داشته باشد.
دارو:
- دستورات دارویی پس از ترخیص را طبق دستور پزشک مصرف نمایید. از مصرف بی‌رویه داروها خصوصاً مُسکن خودداری کنید.
- در صورت تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، دارو را با غذا مصرف کنید و در صورت بروز تاری دید و وزوز گوش به پزشک اطلاع دهید.
- در صورت تجویز داروهای شل‌کننده عضلات از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید.
- برای رفع خشکی دهان، از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده کنید و بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
- در صورت تجویز متوکاربامول، در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی تغییر وضعیت دهید و ابتدا پای خود را آویزان کنید. از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید.
- در صورت تجویز کورتیکواستروئیدها، کورتیکواستروئیدها همراه با غذا، شیر و آنتی‌اسیداستفاده شود. از قطع خودسرانه آن خودداری کنید.
زمان مراجعه بعدی:
به طور مرتب در زمان‌های تعیین شده به پزشک معالج مراجعه فرمایید.
علائم هشدار
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید:
- تب بالا و مداوم بیش از دو روز
- سردرد شدید
- حساسیت به داروها مانند خارش و قرمزی پوست و علائم گوارشی شدید
- احساس ناتوانی در دفع ادرار و بی‌اختیاری ادرار
- درد شدید و پیش‌رونده در دست‌ها خصوصاً همراه با احساس ضعف در حرکت آنها
- اختلال در راه رفتن
- تنگی نفس و درد و تورم ساق پا
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- Aminoff Michael J, et al. Clinical Neurology/ 8th edition/ McgrawHil
مجموعه کامل دروس پرستاری- انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 31 تیر 1402