آبمروارید (Cataracts)
مرور کلی
آبمروارید (Cataract) به کدر شدن عدسی چشم گفته میشود که بهطور طبیعی شفاف است. برای افرادی که دچار آبمروارید هستند، نگاه کردن از میان عدسیهای کدر مانند نگاه کردن از پشت پنجرهای مهآلود یا یخزده است. دیدِ تار ناشی از آبمروارید میتواند انجام فعالیتهایی مانند خواندن، رانندگی در شب یا دیدن حالت چهرهٔ دیگران را دشوار کند.
بیشتر آبمرواریدها بهتدریج ایجاد میشوند و در مراحل اولیه باعث اختلال جدی در بینایی نمیگردند؛ اما با گذشت زمان، این مشکل در نهایت بر بینایی اثر میگذارد.
در ابتدا، استفاده از نور قویتر یا عینک مناسبتر میتواند کمککننده باشد. ولی اگر اختلال بینایی بر فعالیتهای روزمرهٔ شما اثر بگذارد، ممکن است نیاز به جراحی آبمروارید (Cataract surgery) باشد. خوشبختانه، جراحی آبمروارید معمولاً ایمن و مؤثر است.
علائم
علائم آبمروارید شامل موارد زیر است:
- دید تار، کدر یا کمنور.
- مشکل در دید شبانه.
- حساسیت به نور و درخشش.
- نیاز به نور بیشتر برای مطالعه و سایر فعالیتها.
- دیدن «هاله»های نوری در اطراف چراغها.
- تغییر مکرر نمرهٔ عینک یا لنز تماسی.
- محو شدن یا زرد شدن رنگها.
- دوبینی در یک چشم.
در ابتدا، کدری دید ممکن است فقط بخش کوچکی از عدسی را درگیر کند، بهطوریکه کاهش بینایی احساس نشود. اما با بزرگتر شدن آبمروارید، بخش بیشتری از عدسی کدر میشود و عبور نور از آن مختل میگردد. این موضوع سبب بروز علائم واضحتر میشود.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهدهٔ هرگونه تغییر در بینایی، برای معاینهٔ چشم وقت بگیرید. اگر دچار تغییرات ناگهانی بینایی مانند دوبینی، دیدن جرقههای نور، درد ناگهانی چشم یا سردرد شدید شدید، فوراً به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت مراجعه کنید.
علل
بیشتر آبمرواریدها زمانی ایجاد میشوند که افزایش سن یا آسیب باعث تغییر در بافت عدسی چشم شود. پروتئینها و فیبرهای عدسی بهتدریج تجزیه شده و تجمع مییابند که در نتیجه باعث تاری یا کدری بینایی میشود.
برخی اختلالات ارثی که موجب مشکلات دیگر سلامتی هستند، میتوانند خطر ابتلا به آبمروارید را افزایش دهند. همچنین، بیماریهای چشمی دیگر، جراحیهای قبلی چشم یا بیماریهایی مانند دیابت نیز میتوانند باعث ایجاد آبمروارید شوند. مصرف طولانیمدت داروهای استروئیدی نیز یکی دیگر از علل شایع است.
شکلگیری آبمروارید
آبمروارید بهمعنای کدر شدن عدسی چشم است. عدسی در پشت بخش رنگی چشم (عنبیه/Iris) قرار دارد و وظیفهٔ آن متمرکز کردن نور بر روی بخش پشتی چشم یعنی شبکیه (Retina) است تا تصویر واضحی تشکیل شود.
با افزایش سن، عدسیهای چشم سختتر، ضخیمتر و کمانعطافتر میشوند. این روند همراه با برخی بیماریها باعث تجزیه و تجمع پروتئینها و فیبرها در عدسی میشود و کدری را بهوجود میآورد.
با رشد آبمروارید، کدری بیشتر میشود و نور عبوری از عدسی پراکنده و مسدود میگردد. در نتیجه، تصویر واضحی به شبکیه نمیرسد و بینایی تار میشود.
آبمروارید معمولاً در هر دو چشم ایجاد میشود، ولی سرعت پیشرفت آن در دو چشم یکسان نیست. ممکن است شدت آبمروارید در یک چشم بیشتر باشد و در نتیجه اختلاف بینایی بین دو چشم ایجاد شود.
انواع آبمروارید
انواع آبمروارید عبارتاند از:
- آبمروارید مرکزی (Nuclear cataract):
این نوع عدسی مرکزی چشم را درگیر میکند. ابتدا ممکن است اجسام دور تار به نظر برسند ولی اجسام نزدیک واضحتر باشند. در مراحل ابتدایی حتی ممکن است بینایی نزدیک بهتر شود، اما با گذشت زمان عدسی بهتدریج زرد یا قهوهای میشود و دید بدتر میگردد. تمایز رنگها نیز دشوارتر میشود. - آبمروارید قشری (Cortical cataract):
این نوع از لبههای عدسی شروع میشود و بهصورت لکهها یا خطوط سفید گُوِهایشکل در بخش بیرونی قشر عدسی دیده میشود. با پیشرفت بیماری، این خطوط به سمت مرکز گسترش مییابند و بر عبور نور از عدسی اثر میگذارند. - آبمروارید زیرکپسولی خلفی (Posterior subcapsular cataract):
این نوع معمولاً بهصورت نقطهای کوچک در پشت عدسی و دقیقاً در مسیر عبور نور ظاهر میشود. این حالت اغلب بر دید نزدیک تأثیر میگذارد، دید در نور شدید را کاهش میدهد و باعث هاله یا خیرگی در شب میشود. این نوع آبمروارید معمولاً سریعتر از انواع دیگر رشد میکند. - آبمروارید مادرزادی (Congenital cataract):
برخی افراد با آبمروارید به دنیا میآیند یا در دوران کودکی دچار آن میشوند. این نوع ممکن است از والدین به ارث برسد یا به دلیل عفونت یا آسیب در دوران جنینی رخ دهد.
این نوع همچنین ممکن است ناشی از بیماریهایی مانند دیستروفی میوتونیک (Myotonic dystrophy)، گالاکتوزمی (Galactosemia)، نوروفیبروماتوز نوع ۲ (Neurofibromatosis type 2) یا سرخجه (Rubella) باشد. آبمروارید مادرزادی همیشه باعث اختلال دید نمیشود، اما در صورت ایجاد مشکل، معمولاً بلافاصله پس از تشخیص جراحی میشود.
عوامل خطر
عواملی که خطر ابتلا به آبمروارید را افزایش میدهند عبارتاند از:
- افزایش سن.
- دیابت.
- قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید.
- سیگار کشیدن.
- چاقی.
- سابقهٔ خانوادگی آبمروارید.
- آسیب یا التهاب قبلی چشم.
- جراحی قبلی چشم.
- استفادهٔ طولانی از داروهای کورتونی.
- مصرف الکل → الکل مصرف نکنید.
پیشگیری
هیچ مطالعهای بهطور قطعی نشان نداده است که چگونه میتوان از آبمروارید جلوگیری کرد یا روند رشد آن را کند نمود، اما متخصصان مراقبت سلامت چند راهکار را توصیه میکنند:
- معاینهٔ منظم چشمها:
معاینات دورهای میتواند آبمروارید و سایر مشکلات چشمی را در مراحل اولیه شناسایی کند. از پزشک خود بپرسید هر چند وقت یکبار باید معاینه شوید. - سیگار نکشید.
برای ترک سیگار از پزشک خود راهنمایی بخواهید. روشهای دارویی و مشاورهای متعددی در دسترس هستند. - کنترل بیماریهای زمینهای:
اگر دیابت یا بیماری دیگری دارید که خطر آبمروارید را افزایش میدهد، حتماً برنامهٔ درمانی خود را بهدقت دنبال کنید. - رژیم غذایی سالم:
مصرف کافی میوهها و سبزیجات تازه موجب دریافت انواع ویتامینها و مواد مغذی مفید میشود. این مواد دارای آنتیاکسیدانها هستند که به سلامت چشم کمک میکنند.
مطالعات ثابت نکردهاند که مصرف مکملهای آنتیاکسیدانی بهصورت قرص بتواند از آبمروارید جلوگیری کند، اما پژوهشهای بزرگ جمعیتی نشان دادهاند که رژیم غذایی غنی از ویتامینها و مواد معدنی میتواند خطر ابتلا را کاهش دهد. خوردن میوه و سبزیجات راهی ایمن و مفید برای دریافت این مواد است.
- استفاده از عینک آفتابی:
نور فرابنفش خورشید میتواند خطر آبمروارید را افزایش دهد. هنگام بیرون رفتن از منزل از عینک آفتابی دارای فیلتر UV-B استفاده کنید. - الکل مصرف نکنید.
مصرف الکل خطر ابتلا به آبمروارید را افزایش میدهد، بنابراین توصیه میشود از مصرف آن خودداری کنید.
منابع
Cataract. Merck Manual Professional Version. Accessed April 17, 2023.
AskMayoExpert. Cataracts. Mayo Clinic; 2022.
Cataract. American Optometric Association. Accessed April 17, 2023.
Jacobs DS. Cataract in adults. UpToDate. Accessed April 19, 2023.
Cataracts. National Eye Institute. Accessed April 19, 2023.
Cataract in the adult eye PPP. American Academy of Ophthalmology. Accessed April 19, 2023.
Causes of cataracts. National Eye Institute. Accessed April 19, 2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
