برونده قلبی
برونده قلبی، یعنی اینکه قلب شما در یک دقیقه چهقدر خون میتواند پمپ کند، میتواند به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما دربارهٔ قدرت و سلامت قلبتان اطلاعات بدهد. این موضوع میتواند به او کمک کند تشخیص بدهد یا بفهمد آیا درمانتان آنطور که باید عمل میکند یا نه. ارائهدهندگان میتوانند از چند روش برای محاسبهٔ برونده قلبی استفاده کنند. بعضی از این روشها از بقیه تهاجمیترند.
مرور کلی
برونده قلبی چیست؟
برونده قلبی مقدار لیتریِ خونی است که قلب شما در یک دقیقه پمپ میکند. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما میتواند با این معادلهٔ برونده قلبی آن را بهدست بیاورد: حجم ضربهای (Stroke volume) را در تعداد ضربان قلب در دقیقه (Heart rate) ضرب کنید.
حجم ضربهای یعنی مقدار خونی که قلب شما در هر ضربان به بدن میفرستد و میتواند بر پایهٔ اینکه عضلهٔ قلبتان برای راندن خون به بیرون از قلب و رساندن آن به بدن چهقدر باید کار کند و چه نیرویی لازم دارد، تغییر کند. حجم ضربهای میتواند بسته به سلامت قلب شما و اینکه در حال استراحت هستید یا در حال حرکت، افزایش یا کاهش یابد.
تعداد ضربان قلب در دقیقه بهطور طبیعی بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه است. تعداد ضربان قلب شما میتواند بسته به اینکه در حال استراحت هستید یا ورزش میکنید، بالاتر یا پایینتر برود.
گاهی، مثل وقتی ورزش میکنید، بدن شما به اکسیژن بیشتری نیاز دارد. در آن زمان، بدن شما میتواند با تنظیم تعداد ضربان قلب و حجم ضربهای، برونده قلبی را تغییر دهد. خون اکسیژن را به سلولهای شما میرساند، بنابراین وقتی بدنِ فعال شما بیش از حد معمول اکسیژن مصرف میکند، به برونده قلبیِ بیشتری نیاز دارید.
چه زمانی لازم است برونده قلبی را بدانید؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما ممکن است از فرمول برونده قلبی استفاده کند تا بفهمد چرا در ورزشکردن دچار مشکل شدهاید. اگر او فکر کند نارسایی قلب (Heart failure) دارید، ممکن است برونده قلبی شما را اندازه بگیرد. اگر توانِ فعالیت شما نسبت به گذشته کمتر شده باشد، ممکن است به این موضوع مشکوک شود.
او ممکن است بخواهد برونده قلبی شما را بداند تا تشخیص بگذارد یا بفهمد آیا دارو، دستگاه یا روشی که برایتان بهکار برده، طبق انتظار عمل میکند یا نه.
علائم کاهش برونده قلبی
علائم کاهش برونده قلبی عبارتاند از:
• ناتوانی در انجامِ ورزش یا فعالیت بدنیِ زیاد.
• احساس خستگیِ شدید.
• تورم در بازوها و پاها.
• تنگینفس.
• تهوع و استفراغ.
• درد شکم.
جزئیات آزمون
چگونه برونده قلبی را محاسبه میکنند
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما میتواند از چند روش مختلف برای بهدستآوردنِ برونده قلبی استفاده کند. این روشها شامل موارد زیر است:
• با کمکردنِ میزان اکسیژنی که در سیاهرگهای شماست از میزان اکسیژنی که در سرخرگهای شماست، مقدار اکسیژنی را که یک عضو یا بافت مصرف میکند بهدست میآورند. سپس آن را در میزان جریان خون ضرب میکنند.
• دمای خون در ورید اجوف (Vena cava) یا دهلیز راست (Right atrium) را با دمای خون در سرخرگهای ریوی (Pulmonary arteries) مقایسه میکنند.
• فشار شریانی میانگین (Mean arterial pressure) را میگیرند و آن را بر مقاومت عروقی سیستمیک (Systemic vascular resistance) ــ یعنی نیرویی یا فشاری که رگهای شما بر خون وارد میکنند ــ تقسیم میکنند.
• استفاده از یک دستگاهِ قابلحمل که در آن از راه یک قطعهٔ دهانی، گازهای خاصی را تنفس میکنید.
• استفاده از دستگاهی که شامل قراردادنِ شش الکترود روی قفسهٔ سینه است. این الکترودها تعداد ضربان قلب و حجم ضربهای را اندازه میگیرند و برونده قلبی را بر همان اساس محاسبه میکنند.
• اکوکاردیوگرافی از روی قفسهٔ سینه (Transthoracic echocardiography) برای برآورد حجم ضربهای.
• امآرآی قلب (Heart MRI).
• تزریق مادهٔ رنگی به خون، هنگامی که خون وارد سمت راست قلب میشود، و سپس اندازهگیریِ اینکه چه مقدار از این ماده از سمت چپ قلب خارج میشود.
هنگام آزمون چه انتظاری داشته باشید
برای دقیقترین روش، لازم است ارائهدهندهٔ شما مقدار اکسیژنی را که تنفس میکنید اندازه بگیرد و همزمان نمونههای خون را از یک سرخرگ و از کاتتری که در سرخرگ ریوی شما قرار داده شده است، بگیرد. ارائهدهندهٔ شما میتواند این کار را در حین کاتتریزاسیون قلب راست (Right heart catheterization) انجام دهد. در همان روز میتوانید از برونده قلبی خود، بههمراه اطلاعات مربوط به فشارهای داخل قلب، آگاه شوید.
نتایج و پیگیری
چه نوع نتایجی بهدست میآورید و این نتایج چه معنایی دارند؟
دامنهٔ طبیعیِ برونده قلبی در یک فردِ در حال استراحت، بین ۵ تا ۶ لیتر در دقیقه است. هنگام ورزش، یک فرد ورزشکار میتواند برونده قلبیِ بیش از ۳۵ لیتر در دقیقه داشته باشد. برونده قلبیِ فردی که ورزشکار نیست، از فردِ در حال استراحت بیشتر است، اما از ورزشکار کمتر خواهد بود. در دوران بارداری هم برونده قلبی شما افزایش مییابد.
برخی عوامل مؤثر بر برونده قلبی
عواملی که بر برونده قلبی شما اثر میگذارند عبارتاند از:
• فشار خون بالا: قلب شما باید با نیروی بیشتری پمپ کند تا خون را وارد سرخرگها کند. مثل این است که بخواهید در برابر یک تندباد راه بروید؛ قلبتان خون را در برابر فشار بالاترِ سرخرگها پیش میبرد. اگر فشار خون در ریهها هم بالا باشد (مثلاً بهدلیل وجود اسکار یا آمفیزم)، قلب باید برای رساندنِ خون به ریهها هم سختتر کار کند.
• سنِ بالاتر: با افزایش سن، دیوارههای قلب سفتتر میشوند و این موضوع باعث میشود قلب، مثل قبل، سریع یا کامل از خون پُر نشود. بنابراین خونِ کمتری به بدن پمپ میکند.
• سکتهٔ قلبیای که به قلب آسیب زده است: ممکن است قلب نتواند مثل قبل از سکتهٔ قلبی، خون پمپ کند. یک عفونت مثل میوکاردیت (Myocarditis) هم میتواند توانِ پمپاژِ قلب را کم کند.
• ریتم غیرطبیعی قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial fibrillation): دهلیزهای قلب نمیتوانند بهقدر کافی خون را به بطنها برسانند و بنابراین خونِ کمتری از قلب به بدن خارج میشود.
• تنگی دریچهٔ آئورت (Aortic stenosis): چون دریچهای که به آئورت راه میدهد تنگ است، خون بهقدر کافی وارد آن نمیشود. این یک مشکل است، چون آئورت بزرگترین رگی است که خون را به بدن میفرستد.
• پریکاردیت انقباضی (Constrictive pericarditis): وقتی کیسهٔ اطراف قلب (پریکارد) سفت میشود، قلب نمیتواند بهخوبی شل شود، از خون پُر شود و طبق معمول پمپ کند.
چگونه برونده قلبی را بهبود دهید
رساندنِ خونِ بیشتر به بدن به یک قلبِ قوی و رگهای خونیِ سالم وابسته است. شما میتوانید با این کارها به بهتر کارکردنِ دستگاه قلبیعروقی خود کمک کنید:
• بهطور منظم ورزش کنید.
• سطح چربیهای خونتان را پایین نگه دارید، بهجز نوع خوب چربی بهنام لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL).
• اگر دیابت دارید، حتماً برنامهٔ درمانیتان را دنبال کنید.
• از غذاهای سرخکرده و دیگر غذاهای پرچرب دوری کنید.
• وزن خود را در محدودهٔ سالم نگه دارید.
• از محصولات دخانی استفاده نکنید.
• در صورت لزوم، با دارو فشار خونتان را کنترل کنید.
References/منابع
Cardiovascular Function in Pathological Situations. In: Mohrman DE, Heller L. Cardiovascular Physiology, 9e. McGraw Hill; 2018. Accessed 6/17/2022.
King J, Lowery DR. StatPearls. Physiology, Cardiac Output. Accessed 6/17/2022.
Measurements of Cardiac Function. In: Mohrman DE, Heller L. Cardiovascular Physiology, 9e. McGraw Hill; 2018. Accessed 6/17/2022.
Merck Manual Consumer Version. Heart Failure (HF). Accessed 6/17/2022.
Vignati C, Cattadori G. Measuring Cardiac Output During Cardiopulmonary Exercise Testing. Ann Am Thorac Soc. 2017 Jul;14(Supplement_1):S48-S52. Accessed 6/17/2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
