امآرآی قلبی
امآرآی قلبی (Cardiac MRI) روشی بدوندرد، ایمن و غیرتهاجمی است که به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما امکان میدهد بدون استفاده از پرتو، تصاویر دقیقی از قلبتان ببیند. تصاویر امآرآی قلبی بخشهای مختلف قلب شما و هرگونه آسیبی را که در نواحی خاصی وجود داشته باشد نشان میدهند. امآرآی قلب همچنین نشان میدهد حفرهها و دریچههای قلب شما چقدر خوب کار میکنند و جریان خونتان تا چه حد مناسب است.
مرور کلی
امآرآی قلبی چیست؟
امآرآی قلبی اسکنِ قلب شماست که در آن از امواج رادیویی و مگنتها برای ایجاد تصویر استفاده میشود. در این روش، چیزی که شما بتوانید ببینید یا حس کنید وارد بدنتان نمیشود. امآرآی قلبی میتواند بخشهای مختلف قلب شما ــ ازجمله حفرهها، دریچهها و عضلهٔ قلب ــ را نشان دهد. همچنین نشان میدهد این بخشها چقدر خوب کار میکنند ــ از جمله اینکه خون شما چگونه حرکت میکند.
این تصاویرِ باجزئیات و باکیفیت، در دو بُعد یا سه بُعد، به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما کمک میکنند بفهمد مشکل چیست و تشخیص بگذارد.
چه زمانی به امآرآی قلبی نیاز است؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت برای بهدستآوردن یک ارزیابی کامل از ساختار و عملکرد قلب شما، امآرآی قلبی انجام میدهد. برای نمونه، ممکن است ارائهدهندهٔ شما نیاز داشته باشد:
- مشخص کند چرا دچار علائم قلبی مانند درد قفسهٔ سینه، تنگینفس یا غش کردن شدهاید.
- بیماریهای مادرزادی قلب، نارسایی قلب، تودههای قلبی، بیماری دریچهای، التهاب پریکارد (غشای خارجیای که قلب شما را میپوشاند) و موارد دیگر را تشخیص دهد.
- بهدنبال مشکلات قلبی مانند آسیب عضلانی، عفونت، تجمع پروتئین، رسوبات آهن و التهاب بگردد.
- پس از یک سکتهٔ قلبی (Heart attack) یا در نواحیای که بهدلیل انسداد سرخرگهای قلبی خون کافی دریافت نمیکنند، بهدنبال آسیب قلبی بگردد.
- محل دقیقی را که باید در حین ابلیشن (Ablation) درمان کند مشخص کند.
- ببیند درمانتان تا چه اندازه به قلبتان کمک کرده است.
- برای قلب شما فرایند یا درمانی را برنامهریزی کند.
- موفقیت یک جراحی اخیر را ارزیابی کند.
- بررسی کند از آخرین اسکن تاکنون یک اختلال چگونه روی قلب شما اثر گذاشته است.
جزئیات آزمون
این آزمون چگونه کار میکند؟
برخلاف بعضی از انواع دیگر تصویربرداری قلبی، تصویربرداری تشدید مغناطیسی قلبی (Cardiac magnetic resonance imaging؛ MRI) از هیچگونه پرتو استفاده نمیکند. این روش از یک مگنت بسیار بزرگ و امواج رادیویی برای شناسایی تغییرات مولکولهای بدن شما بهره میگیرد و سپس تصاویر باکیفیتی از قلب شما روی یک رایانه ایجاد میکند. مادهٔ حاجبِ وریدی (Intravenous contrast؛ IV) که از راه سرنگگذاری وریدی به شما میدهند میتواند کمک کند نواحی مشکلدار بهتر دیده شوند.
امآرآی قلبی دقت بسیار بالایی دارد. این روش از نماهای مختلف، تصاویر دقیق در اختیار میگذارد. اسکن امآرآی قلبی اغلب میتواند به ارائهدهندگان کمک کند بیماری را بهتر از سایر روشهای تصویربرداری ــ مانند سیتیاسکن (Computed tomography؛ CT) ــ شناسایی کنند. برای نمونه، امآرآی قلب میتواند نشان دهد بیماری دریچهای چقدر شدید است یا بافت تا چه اندازه آسیب دیده است.
اسکنهای امآرآی قلبی معمولاً بین ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت و ۳۰ دقیقه طول میکشند. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما ممکن است چند اسکن انجام دهد که هرکدام چند دقیقه طول میکشد. در بخشی از اسکن از شما میخواهند نفستان را حبس کنید. همین حبسنفس همان تفاوت اصلی میان امآرآی قلبی و امآرآی معمولی است.
چگونه برای امآرآی قلبی آماده شوم؟
ارائهدهندهٔ شما دربارهٔ هرگونه آلرژی، همچنین مشکلات سلامت و جراحیهایی که در گذشته داشتهاید از شما سؤال خواهد کرد. اگر کلیههای شما خوب کار نکنند، ارائهدهنده ممکن است نخواهد برای امآرآی قلبی به شما مادهٔ حاجب بدهد. آنها میخواهند مطمئن شوند کلیههای شما میتوانند مادهٔ حاجب را از بدنتان پاک کنند.
اگر در فضاهای تنگ مضطرب یا ناراحت میشوید، چند روز پیش از آزمون از ارائهدهندهٔ خود بخواهید قرصی برای آرامشدن (آرامبخش؛ Sedative) برایتان تجویز کند. معمولاً میتوانید آن را از داروخانه بگیرید و نیم ساعت پیش از امآرآی قلبی مصرف کنید. فقط یادتان باشد اگر برای آرامشدن آرامبخش مصرف میکنید، لازم است کسی شما را به مرکز بیاورد و برگرداند.
پیش از امآرآی قلبی از چه چیزهایی باید پرهیز کنم؟
در روز تصویربرداری تشدید مغناطیسی قلبی:
- هیچ زیوری نپوشید، چون با مگنتها و تصاویر دستگاه تداخل ایجاد میکند. همچنین امآرآی میتواند به زیورآلات آسیب بزند.
- هرگونه پیرسینگ، عینک، سمعک یا گیرهٔ مویِ فلزی را بردارید. میتوانید لباس، زیورآلات و وسایل دیگر خود را در یک کمد بگذارید.
- داروها یا وعدههای غذایی معمول خود را حذف نکنید، مگر اینکه ارائهدهنده به شما گفته باشد.
- لباسی که فلز داشته باشد نپوشید؛ مانند زیپِ شلوار جین یا فلز داخل سوتین. میتوانید لباس زیر و جوراب خود را به تن داشته باشید، اما ممکن است لازم باشد گان بیمارستانی بپوشید.
- وسیلهٔ قیمتی همراه نیاورید. فقط چیزهایی را بیاورید که لازم دارید.
- با مثانهٔ پُر وارد دستگاه امآرآی نشوید. بهتر است پیش از درازکشیدن درون دستگاه به سرویس بهداشتی بروید، چون مدتی باید بیحرکت دراز بکشید.
وقتی برای اسکن امآرآی قلبی میرسید چه انتظاری داشته باشید
وقتی وارد اتاق امآرآی میشوید، میبینید دستگاه شبیه یک دونات بزرگ است که روی کنارهاش ایستاده است. بعضی از دستگاههای امآرآی (امآرآی باز؛ Open MRI) بهطور کامل دور شما حلقه نمیزنند و اگر در طول فرایند به فضای بازتر نیاز داشته باشید یا ترجیح بدهید، کار را برایتان آسانتر میکنند.
در طول فرایند امآرآی قلبی چه اتفاقی میافتد؟
گامهای دقیق امآرآی قلبی به وضعیت سلامت شما و دلیلی که برای آن این آزمون را انجام میدهید بستگی دارد. در حالت کلی:
- برای امآرآی قلبی با مادهٔ حاجب، ارائهدهنده ممکن است بخواهد مادهٔ حاجبی مانند گادولینیوم به شما بدهد. این ماده میتواند دیدن بعضی جزئیات را در اسکنها آسانتر کند. این ماده را از راه یک سرنگگذاری وریدی (IV) در بازوی شما وارد میکنند.
- ارائهدهنده ممکن است برچسبهایی با لیدهای نوار قلب (Electrocardiogram؛ EKG) روی قفسهٔ سینهٔ شما بگذارد و کمربندی زیر قفسهٔ سینهٔ شما قرار دهد تا در طول اسکن اطلاعاتی دربارهٔ ضربان قلب و تنفس شما جمعآوری کند.
- شما روی یک تخت بلند دراز میکشید که تمام بدنتان را به داخل فضای خالی وسط دستگاه امآرآی میبرد.
- پس از آنکه شما را برای اسکن آماده کردند، ارائهدهنده به بخش دیگری از اتاق، پشت شیشه، میرود. او در طول اسکن میتواند شما را ببیند و شما هم میتوانید از طریق میکروفون و هدفون یا اینترکام با فردی که دستگاه را راه میاندازد ارتباط بگیرید. ممکن است یک دکمهٔ تماس هم در دست شما بگذارند تا اگر خواستید با فردی که اسکن را انجام میدهد تماس بگیرید، آن را فشار دهید. شاید بتوانید از طریق هدفون موسیقی گوش کنید یا برای کاهش صدا، از گوشگیر استفاده کنید.
- در طول اسکنها، شما به پشت و بیحرکت دراز میکشید و دستگاه دورتان حرکت میکند. دستگاه صدای بسیار بلندی دارد و ممکن است شبیه بازیهای ویدئویی الکترونیکی یا کوبیدهشدن چیزی دورتان به گوش برسد. بیحرکت ماندن ممکن است سخت باشد، اما بسیار مهم است، چون حرکتکردن باعث میشود تصاویر تار شوند.
پس از امآرآی قلبی چه انتظاری داشته باشید
ارائهدهنده تختی را که روی آن دراز کشیدهاید از دستگاه امآرآی بیرون میآورد. اگر سرنگ وریدی داشتید، آن را خارج میکنند. سپس میتوانید وسایل خود را بردارید، لباسهایتان را بپوشید و به خانه بروید. نوشیدن آب پس از آزمون به دفع مادهٔ حاجب از بدنتان کمک میکند.
خطرات و عوارض احتمالی این آزمون چیست؟
امآرآی قلبی به شما آسیبی نمیزند، اما ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است از شما بپرسد باردار هستید یا در بدنتان فلز دارید یا نه. در بعضی موارد، امآرآی ممکن است برای شما مناسب نباشد.
بعضی از وسایل پزشکی درون دستگاه امآرآی درست کار نمیکنند یا ممکن است در حین اسکن اختلال ایجاد کنند. آماده باشید به ارائهدهنده بگویید چه نوع وسیلهای دارید. برخی از وسایل (مانند بعضی از دستگاههای داخل رحمیِ استیل ضدزنگ؛ Stainless steel intrauterine device یا بعضی ضربانسازهای قدیمیِ قلب) ممکن است در دستگاه امآرآی ایمن نباشند. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما میتواند در پایگاه دادهٔ خود بررسی کند کدام وسایل برای انجام امآرآی قلبی ایمن و سازگار هستند.
وجود فلز در بدن میتواند خطر امآرآی قلبی ایجاد کند. اگر مگنتِ قویِ دستگاه باعث حرکت فلز در بدن شما شود، آن فلز میتواند به شما آسیب برساند. همچنین ممکن است داغ شود.
اگر برای آرامشدن آرامبخش مصرف کرده باشید، ممکن است تا زمانی که اثر قرص از بین برود احساس خوابآلودگی کنید. اگر آرامبخش مصرف نکرده باشید، میتوانید به فعالیتهای معمولتان برگردید.
اگر از راه سرنگ وریدی مادهٔ حاجب دریافت کرده باشید، ممکن است برای مدت کوتاهی طعم فلزگونهای در دهانتان احساس کنید. ممکن است در محل ورود سرنگ، کبودی یا تحریک پوستی ایجاد شود. بهندرت، افراد ممکن است بهدلیل مادهٔ حاجبی که از راه IV دریافت کردهاند دچار تهوع، سردرد یا واکنش آلرژیک شوند.
نتایج و پیگیری
چه نوع نتایجی دریافت میکنم و نتایج چه معنایی دارند؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ــ معمولاً رادیولوژیست یا متخصص قلب و عروق که تصاویر را تفسیر میکند ــ اسکنهای شما را بازبینی خواهد کرد. سپس آنها را برای ارائهدهندهای که امآرآی قلبی را برای شما درخواست کرده است میفرستد. ممکن است ارائهدهنده در نوبت بعدی ویزیت، هنگام توضیح تشخیص، تصاویر را به شما نشان دهد.
ممکن است دریافت نتایج شما چند روزی طول بکشد.
اگر نتایج اسکن امآرآی قلبی غیرطبیعی باشد، ارائهدهنده ممکن است دارو تجویز کند یا دربارهٔ یک فرایند یا جراحی با شما صحبت کند. این آزمون میتواند بسیاری از جنبههای قلب شما را بررسی کند. گام بعدی برای هر فردی با دیگری فرق دارد و به مشکلی بستگی دارد که وجود دارد.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
اگر دچار علائم یک مشکل قلبی هستید، فوراً با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید.
اگر امآرآی قلبی انجام دادهاید و طی چند روز خبری از ارائهدهندهٔ خدمات سلامتتان نگرفتهاید، بهتر است برای پیگیری نتایج خود تماس بگیرید.
References/منابع
American Heart Association. Cardiac Magnetic Resonance Imaging (MRI). Last updated 4/13/2023. Accessed 1/7/2025.
Bussmann S, Luechinger R, Froehlich JM, et al. Safety of intrauterine devices in MRI. PLoS One. 2018 Oct 9;13(10):e0204220. Accessed 1/7/2025.
Radiological Society of North America Inc. Cardiac (Heart) MRI. Last reviewed 8/25/2024. Accessed 1/7/2025.
Ruden EA, Zareba KM. Cardiac Magnetic Resonance Imaging. In: Baliga RR, Abraham WT, eds. Color Atlas and Synopsis of Heart Failure. McGraw-Hill Education; 2018.
Society for Cardiovascular Magnetic Resonance. Heart MRI. Accessed 1/7/2025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
