آندوسکوپیِ کپسولی
آندوسکوپیِ کپسولی (Capsule endoscopy) یک آزمونِ تشخیصی است. ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت (Healthcare providers) از آن برای جستوجوی خونریزی و تومورها، عمدتاً در رودهٔ باریکِ شما (Small intestine یا small bowel)، استفاده میکنند. ارائهدهندهٔ شما کپسولی به شما میدهد تا آن را ببلعید. این کپسول یک دوربینِ بسیار ریز و یک نور دارد. این دوربین از دستگاهِ گوارشِ شما عکس میگیرد تا ارائهدهندهٔ شما آنها را مرور کند. سپس این کپسول را در مدفوعِ خود (poop) دفع میکنید.
آندوسکوپیِ کپسولی چیست؟
آندوسکوپیِ کپسولی آزمونی است که ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت برای جستوجوی مشکلات در دستگاهِ گوارشِ شما از آن استفاده میکنند. این آزمون بهویژه در پیدا کردنِ مشکلاتِ رودهٔ باریکِ شما بسیار کارآمد است. برای این آزمون، شما کپسولی را میبلعید که تقریباً به اندازهٔ یک قرصِ ویتامینِ بزرگ است. این کپسول یک فرستنده (Transmitter)، یک نور و دستکم یک دوربینِ بسیار ریز دارد. بعضی از کپسولها بیش از یک دوربین دارند.
وقتی کپسول در دستگاهِ گوارشِ شما حرکت میکند، دوربین حدودِ ۱۰٬۰۰۰ عکس میگیرد. ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ شما به این عکسها نگاه میکند و داخلِ رودهٔ باریکِ شما را از نظرِ وجودِ مشکل بررسی میکند.
کپسول معمولاً ظرفِ ۲۴ ساعت با مدفوع از بدنِ شما خارج میشود. میتوانید کپسول را در توالت بیندازید و سیفون بکشید.
وقتی میشنوید باید یک دوربین را ببلعید، ممکن است متعجب یا حتی سردرگم شوید. اما این دوربینْ دوربینِ معمولی نیست. این دوربین بسیار ریز است و طوری طراحی شده است که درونِ بدنِ شما کار کند. این روش همچنین به ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ شما اجازه میدهد بخشهایی از رودهٔ باریکِ شما را ببیند که ممکن است سایر روشهای تشخیصی آنها را از قلم بیندازند.
چرا ممکن است پزشکِ من آندوسکوپیِ کپسولی را درخواست کند؟
اگر شما یا فرزندتان علائمِ مشکلاتِ گوارشی داشته باشید، ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت ممکن است آندوسکوپیِ کپسولی را توصیه کند، ازجمله در مواردِ زیر:
- بیماریِ سلیاک (Celiac disease)
- بیماریِ التهابیِ روده (Inflammatory bowel disease؛ IBD)، ازجمله کولیتِ اولسراتیو و بیماریِ کرون (Crohn’s disease)
- از دست دادنِ خون از رودهها که با آندوسکوپیِ فوقانی (Upper endoscopy) و کولونوسکوپی (Colonoscopy) قابلِ توضیح نیست
- پولیپهای رودهٔ بزرگ (Colon polyps)
- تومورهای رودهها، ازجمله تومورهای خوشخیم و بدخیم (Benign tumors و Malignant tumors)
علائمِ این وضعیتها و سایرِ مشکلاتِ روده ممکن است شاملِ مواردِ زیر باشد:
- گرفتگی یا دردِ شکمی
- خون در مدفوعِ شما
- اسهال، گاز و نفخ
- خستگی (Fatigue)
- تهوع و استفراغ
- کاهشِ وزنِ بدونِ توضیح
کودکان و بزرگسالان میتوانند این روش را انجام دهند. اگر فرزندِ شما نتواند قرص را ببلعد، ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت میتواند با استفاده از آندوسکوپی (Endoscopy) کپسول را وارد کند.
جزئیاتِ آزمون
آندوسکوپیِ کپسولی چگونه کار میکند؟
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت به شما کپسولی میدهد که تقریباً به اندازهٔ یک قرصِ ویتامین است. درونِ کپسول یک نور، یک فرستنده و یک یا چند دوربینِ بسیار ریز قرار دارد. شما کپسول را مثل زمانی که قرص میخورید با آب میبلعید و سپس به کارهای روزمرهٔ خود برمیگردید.
ارائهدهندهٔ شما یک دستگاهِ ضبطکنندهٔ کوچک هم به شما میدهد تا آن را بپوشید، معمولاً بهدورِ کمر. این دستگاه تصویرها را از فرستندهٔ کپسول دریافت میکند و آنها را ذخیره میکند تا ارائهدهندهٔ شما بعداً آنها را مرور کند. ممکن است این دستگاه با پدهای چسبندهای که به پوستِ قفسهٔ سینه یا شکم شما میچسبند با سیم به شما وصل شود (هیچچیز از پوستِ شما عبور نمیکند). یا ممکن است دستگاه کاملاً بیسیم باشد؛ یعنی فقط دستگاه را بهدورِ کمر دارید و هیچ سیمی وجود ندارد.
در چند ساعتِ بعدی:
- دستگاهِ گوارشِ شما کپسول را از مری (Esophagus؛ گلو) و معده به داخلِ رودهها میبرد. کپسول مُهر و موم شده است، بنابراین اسیدهای معده نمیتوانند آن را مثل غذا تجزیه کنند. کپسول نمیشکند و حل نمیشود.
- دوربینهای داخلِ کپسول در هر ثانیه حدود دو تصویر میگیرند. فرستندهٔ کپسول این تصویرها را به دستگاهِ ضبطکننده میفرستد و دستگاه آنها را ذخیره میکند.
- روزِ بعد به مطبِ ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ خود برمیگردید. اگر پدهای چسبنده روی پوستتان داشتید، آنها را جدا میکنند و سیمها را میکَنَند. دستگاهِ ضبطکننده هم از شما گرفته میشود.
- کپسول هنگامِ دفعِ مدفوع بهطورِ طبیعی از بدنِ شما خارج میشود. این کار معمولاً ظرفِ ۲۴ ساعت انجام میشود، اما میتواند طولانیتر هم بشود. ممکن است کپسول را در توالت ببینید. انداختن و سیفونکشیدنِ آن اشکالی ندارد.
- ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تصویرها را دانلود میکند و آنها را در رایانه تماشا میکند.
چگونه برای آزمون آماده شوم؟
پیش از آندوسکوپیِ کپسولی باید:
- از خوردن و آشامیدن خودداری کنید، زیرا معدهٔ شما باید برای این روش خالی باشد. معمولاً باید دستکم ۱۲ ساعت پیش از آندوسکوپیِ کپسولی چیزی نخورید. ممکن است ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت به شما دستوراتِ آمادهسازیِ روده را پیش از آزمون بدهد.
- سوابقِ سلامتِ خود را ــ ازجمله هرگونه جراحی یا مشکلی که در رودهها داشتهاید ــ با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت در میان بگذارید. اگر ضربانساز (Pacemaker) یا دفیبریلاتور (Defibrillator) دارید به ارائهدهندهٔ خود بگویید. این دستگاهها ممکن است در تواناییِ کپسول برای ارسالِ تصویرها اختلال ایجاد کنند.
- به ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت بگویید به چه چیزهایی حساسیت دارید یا چه داروهایی مصرف میکنید، ازجمله ویتامینها و مکملها. شاید لازم باشد دوزِ خود را تنظیم کنید یا پیش از انجامِ روش، مصرفِ بعضی داروها را قطع کنید.
هنگامِ آزمون باید چه انتظاری داشته باشم؟
شما حرکتِ کپسول را در دستگاهِ گوارشِ خود حس نخواهید کرد و این کار نباید دردناک باشد. پس از بلعیدنِ کپسول باید:
- تا وقتی کپسول را دفع نکردهاید یا به دستگاهِ امآرآی (MRI) نزدیک نشدهاید، امآرآی انجام ندهید.
- تا وقتی کپسول را دفع نکردهاید، از ورزش، دویدن، پریدن یا سایر فعالیتهای بدنیِ شدید کمی فاصله بگیرید.
- در دو ساعتِ اول پس از بلعیدنِ کپسول فقط مایعاتِ شفاف (مانند آب یا قهوهٔ سیاه) بنوشید.
- از ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ خود بپرسید چه زمانی میتوانید دوباره غذا بخورید. شاید لازم باشد چند ساعت صبر کنید و بعد غذا میل کنید.
ممکن است ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت به شما بگوید پس از چند ساعت دستگاهِ ضبطکننده را بردارید، یا اینکه وقتی برای ویزیت برمیگردید، خودش آن را از شما جدا کند. دستورهای ارائهدهندهٔ خود را با دقت دنبال کنید. اگر پیش از پایانِ آزمون، دستگاهِ ضبطکننده را جدا یا خاموش کنید، ممکن است تصویرها آسیب ببینند یا پاک شوند.
پس از آندوسکوپیِ کپسولی چه انتظاری داشته باشم؟
باید نزدِ ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ خود برگردید و دستگاهِ ضبطکنندهای را که هنگامِ آزمون پوشیده بودید به او تحویل بدهید. وقتی دورهٔ آزمون تمام شد و ارائهدهنده دستگاهِ فرستنده را از شما گرفت، تصویرها را مرور میکند و نتیجه را به شما اطلاع میدهد.
پس از آندوسکوپیِ کپسولی بهبودیِ خیلی کم یا اصلاً زمانِ بهبود نیاز ندارد.
خطرهای این آزمون چیست؟
آندوسکوپیِ کپسولی روشی ایمن است و عوارض در آن نادر است.
گاهی کپسول در بخشِ باریکترِ رودههای شما گیر میکند. این عارضه میتواند در افرادی رخ بدهد که جراحیِ روده داشتهاند، التهاب دارند یا دچارِ تومور هستند.
اگر مطمئن نیستید کپسول را دفع کردهاید، ممکن است لازم باشد عکسبرداری با اشعهٔ ایکس (X-ray) یا سیتیاسکن (CT scan) انجام دهید تا ببینید کپسول هنوز در بدنِ شما هست یا نه. کپسولی که از بدن خارج نمیشود میتواند باعثِ انسدادِ روده شود که میتواند جدی باشد.
مزیتهای این آزمون چیست؟
آندوسکوپیِ کپسولی خونریزی و سایر مشکلاتِ دستگاهِ گوارشِ شما را شناسایی میکند. این روش یکی از معدود آزمونهایی است که به ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ شما کمک میکند تمامِ رودهٔ باریکِ شما را بررسی کند. بسیاری از روشهای تشخیصیِ دیگر از یک لولهٔ نازک و انعطافپذیر با دوربین استفاده میکنند. این لوله به تمامِ طولِ رودهٔ باریکِ شما نمیرسد. اما کپسول میرسد. این کپسول از تمامِ دستگاهِ گوارشِ شما ــ ازجمله بخشهایی از رودهٔ باریک که دسترسی به آنها دشوار است ــ عکس میگیرد.
نتایج و پیگیری
با آندوسکوپیِ کپسولی چه نوع نتایجی بهدست میآید؟
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تصویرهای گرفتهشده در آزمون را میبیند. چیزهایی که ممکن است بهدنبالِ آنها بگردد شاملِ خونریزی، پولیپ یا تومور و التهاب است. او به شما خواهد گفت چه یافتههایی داشته است و براساسِ آنچه دیده است، آزمونها یا درمانهای بیشتری را توصیه خواهد کرد.
چه زمانی باید از نتایجِ آزمون باخبر شوم؟
بیشترِ نتایجِ آزمون در حدودِ یک هفته آماده میشود. بااینحال، بعضی نتایج ممکن است مدتِ بیشتری طول بکشد. ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت برای گفتوگو دربارهٔ نتایج با شما تماس خواهد گرفت.
این آزمون تا چه اندازه دقیق است؟
این آزمون بهطورِ کلی در شناساییِ مشکلات خوب است، اما بینقص نیست. دقیقبودنِ آن به کیفیتِ تصویرهایی بستگی دارد که کپسول میتواند بگیرد، و نیز به وضعیت یا وضعیتهایی که ارائهدهندهٔ شما در حالِ ارزیابیِ آنهاست.
چه زمانی پس از آندوسکوپیِ کپسولی باید با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرم؟
اگر نشانههای انسداد دارید، بلافاصله با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ خود تماس بگیرید. این نشانهها شاملِ مواردِ زیر است:
- درد، نفخ یا ورمِ شکم
- دردِ قفسهٔ سینه یا دشواری در بلع
- یبوست
- کمآبیِ بدن (Dehydration)
- تب
- بیاشتهایی
- تهوع یا استفراغ
References/منابع
- Akpunonu B, Hummell J, Akpunonu JD, Ud Din S. Capsule endoscopy in gastrointestinal disease: Evaluation, diagnosis, and treatment. Cleve Clin J Med. 2022 Apr 1;89(4):200-211. Accessed 5/6/2025.
- American Society for Gastrointestinal Endoscopy. Capsule Endoscopy. Accessed 5/6/2025.
- Cancer Research UK. Capsule endoscopy. Last reviewed 12/2021. Accessed 5/6/2025.
- Enns RA, Hookey L, Armstrong D, Bernstein CN, Heitman SJ, et al. Clinical Practice Guidelines for the Use of Video Capsule Endoscopy. Gastroenterology. 2017 Feb;152(3):497-514. Accessed 5/6/2025.
- Merck Manual, Consumer Version. Video Capsule Endoscopy. Accessed 5/6/2025.
- Robertson KD, Singh R. Capsule Endoscopy. 2023 Aug 8. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 5/6/2025.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژهٔ خودتان را از پزشکانِ معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایشِ آگاهیِ عمومی تهیه شده و جایگزینِ توصیهها و دستوراتِ پزشکیِ فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستوراتِ پزشکِ معالج پیروی کرد و با پزشکِ معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتیِ کاملِ شما آرزوی ماست.
