زمان پرشدنِ مویرگی
زمان پرشدنِ مویرگی (Capillary refill time) روشی سریع و قابلاعتماد برای تشخیصِ تغییراتِ جریانِ خون است که میتوانند به شوک منجر شوند. ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت (Healthcare providers) با واردکردنِ فشار روی یک انگشت، رگهای خونی را خالی میکنند. پس از برداشتنِ فشار، زمان میگیرند تا ببینند چه مدت طول میکشد تا این رگها دوباره با خونِ غنی از اکسیژن پُر شوند.
مرورِ کلی
زمان پرشدنِ مویرگی چیست؟
زمان پرشدنِ مویرگی گردشِ خون در دستها و پاهای شما ــ یعنی پرفیوژنِ محیطی (Peripheral perfusion) ــ را ارزیابی میکند. این آزمون، شوک را در افرادی که دچار بیماریها یا آسیبهای تهدیدکنندهٔ زندگی هستند شناسایی میکند.
مویرگها چه هستند؟
مویرگها (Capillaries) رگهای خونیِ بسیار کوچکی هستند. آنها سرخرگها را به سیاهرگها متصل میکنند و به این ترتیب، رساندنِ اکسیژن به سراسرِ بدن را پشتیبانی میکنند.
شوک چیست؟
شوک (Shock) وضعیتِ خطرناکی است که وقتی کاهشِ ناگهانیِ جریانِ خون رخ میدهد ایجاد میشود. اگر این اتفاق بیفتد، اندامهای شما اکسیژنِ لازم برای کارکردِ خود را دریافت نمیکنند. برای زندهماندن به درمانِ اورژانسی نیاز است.
شوک بهطورِ ناگهانی بروز میکند و فرصتِ کمی برای انجامِ آزمایشهای آزمایشگاهی یا تصویربرداری باقی میگذارد. زمان پرشدنِ مویرگی روشی سریع برای تشخیصِ تغییراتِ پرفیوژنِ محیطی است که میتواند به شوک منجر شود.
چه کسانی به آزمونِ زمان پرشدنِ مویرگی نیاز دارند؟
اگر بهعلتِ مواردِ زیر دچار شوک شده باشید یا در معرضِ خطرِ آن باشید، ممکن است به این آزمون نیاز داشته باشید:
• آنافیلاکسی (Anaphylaxis).
• کمآبیِ بدن (Dehydration).
• خونریزی (Hemorrhage).
• هیپرترمی (Hyperthermia؛ دمای بدنِ بالا).
• هیپوترمی (Hypothermia؛ دمای بدنِ پایین).
• سوختگیهای شدید (Severe burns).
جزئیاتِ آزمون
آزمونِ زمان پرشدنِ مویرگی چه زمانی انجام میشود؟
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت زمانی آزمونِ زمان پرشدنِ مویرگی را انجام میدهند که فرد از نظرِ پزشکی ناپایدار میشود.
این افراد ممکن است دچارِ مواردِ زیر شوند:
• تغییر وضعیتِ هوشیاری یا عملکردِ ذهنی، از جمله گیجی یا رفتارِ غیرمعمول.
• سرد بودنِ دستها، بازوها، پاها یا قدمها.
• علائمِ حیاتیِ خطرناکاً پایین یا بالا (فشارِ خون، نبض، تعدادِ تنفس و دما).
• از دستدادنِ هوشیاری.
آیا دلایلِ دیگری هم هست که به این آزمون نیاز داشته باشم؟
زمان پرشدنِ مویرگی همچنین روشی برای ارزیابیِ این است که آیا درمانهای پیشگیرانه یا درمانهایی که برای شوک در حال انجام است، مؤثر هستند یا نه.
در طولِ آزمونِ زمان پرشدنِ مویرگی چه اتفاقی میافتد؟
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت برای ارزیابیِ پرفیوژنِ محیطی:
1. یک دست یا پا را بالاتر از سطحِ قلبِ شما قرار میدهند.
2. روی یک انگشت یا انگشتِ پا تا ۱۰ ثانیه فشار وارد میکنند. فشار باعث میشود انگشت یا انگشتِ پا رنگپریده بهنظر برسد.
3. فشار را برمیدارند و زمان میگیرند تا ببینند پوست چقدر طول میکشد به همان رنگِ بافتِ اطراف برگردد. این تغییرِ رنگ بهعلتِ پُرشدنِ دوبارهٔ مویرگهای خالی با خونِ غنی از اکسیژن است.
آیا این آزمون همیشه روی انگشت یا انگشتِ پا انجام میشود؟
در مواردِ نادری ممکن است انگشت یا انگشتِ پا بهترین محل برای انجامِ آزمونِ زمان پرشدنِ مویرگی نباشد. در این مواقع، ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت از پوستِ نزدیکِ استخوانِ جناغِ شما (استرنوم) استفاده میکنند.
انجامِ آزمونِ زمان پرشدنِ مویرگی روی جناغ ممکن است برای افرادی لازم باشد که:
• بهعلتِ هیپوترمی (Hypothermia؛ دمای بدنِ پایین) دمای بدنشان کمتر از حدِ معمول است.
• بهدلیلِ هوای سردِ زمستان هنگامِ رسیدن به بیمارستان بدنِ سردی دارند.
نتایج و پیگیری
نتیجهٔ طبیعی چه بهشمار میآید؟
در فردِ سالم، زمانِ طبیعیِ پرشدنِ مویرگی فقط چند ثانیه طول میکشد:
• در نوزادان، ممکن است تنها دو ثانیه طول بکشد.
• در بزرگسالان، پرشدن حدود سه ثانیه طول میکشد.
• در سالمندان، این زمان اغلب بیش از سه ثانیه است.
اگر زمان پرشدنِ مویرگیِ من در محدودهٔ طبیعی باشد چه؟
اگر شما در شوک باشید یا از نظرِ پزشکی ناپایدار باشید، طبیعیبودنِ زمانِ پرشدنِ مویرگی به این معنا نیست که بیمار نیستید. این موضوع فقط به ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت میگوید که مشکل، مربوط به دستگاهِ گردشِ خونِ شما نیست. آنها به ارزیابیِ شما ادامه میدهند تا منبعِ مشکل را مشخص کنند و درمانِ لازم را برایتان انجام دهند.
اگر نتایجِ من غیرطبیعی باشد چه میشود؟
اگر نتایج خارج از محدودهٔ طبیعی باشد، ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت ممکن است از روشهای سریعِ دیگری برای تأییدِ علت استفاده کنند. این آزمونها همچنین کمک میکنند مشخص شود مشکل تا چه اندازه شدید است.
سایر روشهای آزمونِ پرفیوژنِ محیطی عبارتاند از:
• پالس اکسیمتری (Pulse oximetry) که میزانِ اکسیژنِ خونِ شما را اندازه میگیرد.
• جریانسنجیِ داپلرِ لیزری (Laser Doppler flowmetry) که پرتوهای لیزر را با امواجِ صوتی ترکیب میکند تا نیروی جریانِ خون در سرخرگها و سیاهرگها را بسنجد.
• طیفسنجیِ نزدیکبهفروسرخ (Near-infrared spectroscopy) که از پرتوهای نور برای ارزیابیِ سطحِ اکسیژن در بافت استفاده میکند.
آیا زمان پرشدنِ مویرگی تنها آزمونی است که لازم دارم؟
زمان پرشدنِ مویرگی یکی از آزمونهای متعددی است که وضعیتِ افرادی را که در معرضِ خطرِ شوک هستند ارزیابی میکند. پایشِ لحظهای (Real-time monitoring) اطلاعاتِ تکمیلی فراهم میآورد تا بتوان در اورژانس، تصمیمهای سریعی گرفت.
این پایش شاملِ بررسیِ مواردِ زیر است:
• تعدادِ نبض.
• فشارِ خون.
• سطحِ هوشیاری.
• حجمِ ادرار.
پس از آنکه مشخص شد علائمِ شوک به مشکل در دستگاهِ گردشِ خون مربوط است چه اتفاقی میافتد؟
احتمالاً لازم است درمان را بلافاصله آغاز کنید. درمانِ مناسب برای شما به این بستگی دارد که چه چیزی باعثِ بروزِ علائم شده و این علائم تا چه اندازه شدید هستند.
مراقبت از شما ممکن است شاملِ مواردِ زیر باشد:
• انتقالِ خون.
• لولهگذاریِ راهِ هوایی (Intubation).
• مایعاتِ وریدی (IV fluids).
• داروها، مانند استروئیدها یا آنتیبیوتیکها.
• خنکسازیِ سریعِ بدن.
• اکسیژنِ مکمل (Supplemental oxygen).
References/منابع
Fleming S, Gill PJ, Van den Bruel A, Thompson M. Capillary refill time in sick children: a clinical guide for general practice. Br J Gen Pract. 2016; 66(652): 587. Accessed 6/27/2022.
Fleming S, Gill P, Jones C, et al. The Diagnostic Value of Capillary Refill Time for Detecting Serious Illness in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis. PLoS One. 2015; 10(9): e0138155. Accessed 6/27/2022.
McGuire D, Gotlib A, King J. Capillary Refill Time. [Updated 2020 Apr 28]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 6/27/2022.
Nursing Times. How to Measure Capillary Refill Time in Patients Who Are Acutely Ill. Accessed 6/27/2022.
Pickard A, Karlen W, Ansermino JM. Capillary Refill Time, Anesthesia & Analgesia. 2011; 113(1): 120-123. Accessed 6/27/2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
