آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با زایمان سزارین
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
زایمان سزارین چیست؟
سزارین یک عمل جراحی است که در آن با ایجاد برش‌هایی در شکم، بچه را از رحم خارج می‌کنند.
عمل سزارین به دلایل مختلفی انجام می‌شود. در شرایطی مانند تظاهر بریچ (وضعیت کپل)، مشکلات جفت، چندقلویی‌ها وجود بیماری‌های خاص در مادر و ناهنجاری‌های رحمی، مادر باردار از قبل می‌داند که باید تحت عمل سزارین قرار بگیرد. اما در برخی موارد نمی‌توان سزارین را پیش‌بینی کرد. مثلاً زمانی که ضربان قلب جنین غیرطبیعی است یا زمانی که زایمان طبیعی به خوبی پیش نمی‌رود انجام عمل سزارین خطر کمتری برای مادر و جنین خواهد داشت. اگر یک بار سزارین شده‌اید، نوع زایمان شما در بارداری بعدی به نوع برش رحم در سزارین اول بستگی دارد. پزشک شما جزئیات سزارین اول و وضعیت کنونی شما و جنین را بررسی کرده و تعیین می‌کند که شما می‌توانید بچه دوم را با زایمان طبیعی به دنیا بیاورید یا دوباره باید سزارین شوید.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هرگونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- بعد از شروع حرکات دودی روده‌ای (دفع گاز) طبق دستور پزشک رژیم مایعات را شروع کرده و در صورت عدم تحمل (حالت تهوع و استفراغ) به پرستار اطلاع دهید.
- از خوردن غذاهایی که باعث یبوست، اسهال و استفراغ و نفخ می‌شود، اجتناب نمایید.
فعالیت:
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- جهت تحرک و فعالیت هر ساعت چند بار از تخت پایین بیایید و قدم بزنید.
مراقبت:
- جهت پیشگیری از عوارض بعد از عمل جراحی، تمرینات تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و ورزش‌های پا را انجام دهید.
- در صورت بروز علائم سرگیجه، خونریزی شدید، احتباس ادراری، تهوع و استفراغ به پرستار خود اطلاع دهید.
- جهت جلوگیری از ترومبوز ورید عمقی توصیه می‌شود که چند ساعت پس از زایمان به تدریج از تخت خارج شده و با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- در هنگام راه رفتن، سرفه و تنفس عمیق محل بخیه را با دست گرفته یا با بالش ثابت نگه دارید تا از درد در ناحیه عمل جلوگیری نمائید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- بعد از خروج سوند ادراری در صورت عدم ادرار یا ادرار خونی به پرستار اطلاع دهید.
- جهت جبران مایعات از دست رفته و جلوگیری از یبوست و افزایش شیر، مایعات فراوان مصرف نمایید.
- تا 24 ساعت پس از زایمان ممکن است خونریزی در حد قابل توجه وجود داشته باشد و به تدریج از حجم خون کاسته می‌شود. ترشحات واژن تا یک ماه دیده می‌شود.
- جهت به حداقل رساندن عفونت‌های بیمارستان در مدت بستری، بهداشت فردی اعم از بهداشت ناحیه ادراری، تناسلی و شستشوی دست‌ها با صابون را رعایت نمائید.
- قبل از هر بار شیردهی دست‌ها را با آب و صابون شسته و برای تمیز کردن نوک سینه‌ها فقط از آب ساده استفاده نمایید.
- شیر دادن مکرر به نوزاد باعث جمع شدن رحم و کمتر شدن خونریزی می‌شود.
دارو:
داروها (آنتی‌بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت و مُسکن برای تسکین درد) طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار به شما داده می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- ازمصرف غذاهای نفاخ و دیر هضم اجتناب کنید و جهت جلوگیری از یبوست رژیم غذایی پرفیبر و مایعات مصرف کنید.
- چون به نوزاد خود شیر می‌دهید، نمی‌توانید رژیم لاغری بگیرید ولی می‌توانید با کاهش مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها و جایگزینی میوه، سبزی و پروتئین در غذاهای روزانه خود، به کالری و انرژی لازم برای تغذیه فرزند خود دست یابید.
فعالیت:
- از زور زدن، بلند کردن اجسام سنگین و رانندگی تا زمانی که پزشک توصیه کرده است خودداری کنید.
- از بلند کردن اشیاء سنگین‌تر از وزن نوزاد تا 8 هفته پرهیز نمائید.
- هر وقت احساس خستگی داشتید استراحت کنید. داشتن خواب کافی به بهبود شما کمک خواهد کرد.
- میزان فعالیت متوسط داشته باشید و از فعالیت‌های سنگین یا استراحت‌های طولانی اجتناب کنید.
- حداقل تا 40 روز پس از سزارین مقاربت جنسی نداشته باشید.
مراقبت:
- روز دوم پس از عمل پانسمان را برداشته و دوش بگیرید و روی زخم را باز بگذارید.
- قبل از هر بار شیردهی دست‌ها را با آب و صابون شسته و برای تمیز کردن نوک سینه‌ها فقط از آب ساده استفاده نمایید.
- در دو سه روز اول پس از زایمان، میزان ترشح شیر کم است با مکیدن نوزاد به تدریج اضافه می‌گردد.
- از نشستن طولانی‌مدت در صندلی و فشار بر زانوها، انداختن پاها روی یکدیگر و بی‌حرکتی اجتناب نمائید.
- لباس زیر را روزانه تعویض و از لباس‌های زیرنخی استفاده کنید. از پوشیدن لباس‌های حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری کنید. لباس زیر همیشه باید خشک باشد و از مرطوب شدن آن پرهیز کنید.
دارو:
- در صورت تجویز آنتی‌بیوتیک طبق دستور پزشک یک دوره کامل در فواصل معین آن را مصرف کنید.
- مصرف مُسکن را طبق تجویز پزشک مصرف نمائید.
زمان مراجعه بعدی:
- 7-10روز بعد، جهت کشیدن بخیه یا محل زخم به پزشک معالج مراجعه نمائید.
- در صورت قرمزی یا ترشحات چرکی از محل برش جراحی به پزشک معالج و یا درمانگاه مراجعه نمائید.
علائم هشدار
در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر فوراً به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمائید:
- قرمزی یا ترشحات چرکی و خونی از محل برش جراحی
- بوی بد واژینال
- تب و لرز
- اختلال در دفع ادرار و مدفوع
- خونریزی شدید (بیشتر از میزان قاعدگی)
- درد و تورم ساق پا
- سردرد شدید
- درد، تورم و تغییر رنگ پوست پستان
- اختلال در دفع ادرار و اجابت مزاج
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 18 تیر 1402