آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در سوختگیها
فهرست مطالب
Toggleبیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیهها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
سوختگیها
سوختگیها علل مختلفی دارند، از جمله: آتش، خورشید، بخار، برق، مواد شیمیایی و مایعات یا اشیاء داغ. سوختگی ممکن است آسیبی جزئی بر جای گذارد که بهتنهایی هم قادر به درمان آن باشید، یا منجر به فوریتهای مرگباری شود که نیازمند درمان سخت است.
افتراق یک سوختگی جزئی از سوختگی جدی مستلزم تعیین درجه آسیب بافتی است. در گذشته سوختگیها را به 3 دسته یا درجه اول تا سوم تقسیمبندی میکردند. تقسیمبندی جدید بر اساس میزان نیاز به مراقبت تخصصی صورت میپذیرد؛ یعنی عمق زخم شماست که نوع مراقبت را تعیین میکند:
- سوختگیهای سطحی
- سوختگی نیم ضخامت
- سوختگی تمام ضخامت
در تمام موارد سوختگیهای شدید بلافاصله از اورژانس تقاضای کمک کنید.

آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما میباشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دستهای خود را مرتب بشویید.
- زباله های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب میشود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نردههای کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید.

آموزش حین بستری
فعالیت:
- در طی استراحت در بستر اندامهای تحتانی را به طور مکرر حرکت دهید تا به حرکت و جریان خون کمک کنید.
- در صورت داشتن تعادل و عدم سرگیجه میتوانید از تخت خارج شوید.
مراقبت:
- از وضعیت خوابیده به نشسته یا ایستاده و یا از حالت نشسته به ایستاده آرام تغییر وضعیت دهید تا دچار سرگیجه، سیاهی رفتن چشم یا غش نشوید.
- در صورت داشتن مشکل تنفسی اطلاع دهید و سر تخت بایستی بالا باشد.
- در صورت نیاز به مانیتورینگ شدن، از جدا کردن کابل های مانیتورینگ خودداری نمائید.
- در صورت مصرف دارو در منزل به پزشک و پرستار اطلاع دهید و از مصرف خودسرانه داروها پرهیز کنید.
- در صورت بروز علائمی از قبیل سر گیجه، سر درد یا خستگی و دانههای پوستی، سرفه مزمن، خشک و غیره اطلاع دهید.
- در صورت داشتن استراحت مطلق و ممنوعیت خارج شدن از تخت دارید، بهتر است در وضعیت نیمه نشسته در تخت استراحت کنید.
- در صورت نیاز به بانداژ الاستیک اندام تحتانی جهت حفظ جریان خون به طور متناوب بسته خواهد شد.
- به دلیل استفاده از داروهای ضد انعقادی از دستکاری برانول و رابط های وریدی خودداری کنید.
- ممکن است برای شما از اکسیژن استفاده شود، جریان ان را دستکاری نکنید.
- در صورت تنگی نفس اطلاع دهید.
دارو:
- داروها طبق دستور پزشک در زمان معین توسط پرستار تجویز میشود.
- قبل از مصرف بعضی داروها، نیاز است فشار خون شما گرفته شود.

آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- مصرف کربوهیدراتها مانند غلات، برنج، سیبزمینی، انواع لوبیاها، نخود فرنگی، میوهها و آبمیوهها انرژی مورد نیاز بیمار را فراهم میکنند.
- افزایش مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین مانند گوشت پرندگان، ماهی، دانهها انواع مغزها، محصولات لبنی و تخممرغ برای ترمیم بافت ماهیچهای تخریب شده مناسب است.
- افزایش مصرف ویتامینها (ای و ث) و مواد معدنی.
- روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب تصویه شده مصرف کنید.
- کاهش مصرف گوشت قرمز و افزایش مصرف گوشت سفید.
- اجتناب از مصرف کافئین و دیگر مواد محرک مانند تنباکو و الکل.
فعالیت:
- در برنامه روزانه خود حتماً زمانی را جهت ورزش اختصاص دهید (حداقل 30 دقیقه و به طور منظم و در روزهای مشخص)
- با فعالیت برنامهریزی شده و مستمر خونرسانی بافت افزایش یافته و بهبودی تسریع میشود.
فیزیوتراپی:
مراجعه روزانه یا یک روز در میان بیماران به بخش فیزیوتراپی بعداز ترخیص کاملا ضروری است. اهمیت فیزیوتراپی بعد از ترخیص در بیماران سوختگی عبارتند از:
- سبب افزایش بهبودی زخم میشود.
- موجب کاهش ورم زخم میشود.
- موجب کاهش چسبندگی در نواحی سوختگی مخصوصاً اطراف مفاصل میشود که در نهایت از کوتاه شدن عضو و محدودیت حرکتی جلوگیری میکند.
- باعث کاهش درد عضلات (ناشی از بیحرکتی) میشود.
- موجب کاهش عوارض تنفسی میگردد.

مراقبت:
- در صورتی که سیگار مصرف میکنید جهت ترک سیگار اقدام کنید.
- جهت کاهش استرس تمرینهای آرامبخش (قدم زدن) را انجام دهید.
- سعی کنید عصبانی نشوید و از رفتن به محیطهای نا آرام، شلوغ و یا جاهایی که فکر میکنید شما را ناراحت میکند اجتناب ورزید.
- از مصرف خودسرانه داروها و استعمال هر گونه پمادها بدون تجویز پزشک بپرهیزید.
انواع پانسمان سوختگیها:
جهت پانسمان سوختگیها از دو روش زیر میتوان استفاده نمود:
پانسمان باز: در درمان باز پماد دو يا سه بار در روز بر روى زخم ماليده مىشود و هيچ نوع پوششى روى زخم قرار داده نمىشود. از اين روش غالباً در سوختگىهاى سر و صورت استفاده مىشود.
- از مزاياى اين روش اين است که برخلاف مواردى که زخم پوشانيده مىشود، رشد باکترىها محدود باقى مىماند و علاوه بر اين زخم قابل رؤيت و در دسترس است.
- از معايب اين روش مىتوان از درد زياد و بالا بودن ميزان حرارت هدر رفته نام برد.
بسته: در درمان بسته، پوششى بر روى پماد ماليده شده بر روى پوست قرار مىگيرد. اين پوشش معمولاً روزانه دوبار تعويض مىشود.
- از عيوب بزرگ اين روش آن است که اگر پوشش مذکور دو بار در روز تعويض نشود، بهشدت بر سرعت رشد باکترىها مىافزايد، به خصوص در مواردى که اسکار زخم ضخيم باشد.
- از مزاياى اين روش کم بودن ميزان درد و حرارتى است که به هدر مىرود. معمولاً روش درمان بسته ترجيح داده مىشود.
پیوند پوست در سوختگیها:
در سوختگىهاى با ضخامت کامل يا با جراحت تميز مىتوان بهجاى پمادهاى موضعى از جايگزينهاى پوستى استفاده کرد. در صورتىکه بلافاصله پس از شستشوى اوليه و جدا کردن تاولها از زخم، اين پوششها بهکار بروند، از هدر رفتن مايعات و خطر عفونت پيشگيرى مىشود و درد کاهش مىيابد. بيمار مىتواند بلافاصله به راحتى حرکت کند و ترميم با کمترین اسکار صورت مىپذيرد.
آبدرمانى
استفاده از آبدرمانى در درمان سوختگى هنوز مورد بحث است. با اينحال، پس از برداشتن لایههای مرده پوست و بستن زخمها، آبدرمانى از انواع مفيد فيزيوتراپى محسوب مىشود. همچنين در بيمارانى که وضعيت پايدارترى دارند، حمام رفتن براى شستشوى زخم بسيار مفيد است.
دارو:
- داروهای خود را به موقع مصرف نمایید و از قطع، کاهش یا افزایش آن بدون مشورت با پزشک خود جداً خودداری نمایید.
- داروهای ادرارآور را در اوایل روز مصرف نمایید. فشار خون و وزن خود را به طور منظم کنترل کنید.

آموزش سلامت:
- از مصرف نوشیدنیهای حاوی الکل بپرهیزید.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید.
- از استرس و اضطراب دوری نمایید.
- تغذیه سالم داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
علائم هشدار
در چه شرایطی به پزشک مراجعه نمایید؟
در صورتی که دچار سوختگی در نواحی زیر شدید لازم است که به پزشک جهت درمان مراجعه نمائید:
- سوختگی صورت و دست یا انگشتان دست
- ناحیه تناسلی و یا پا
- سوختگی در نزدیکی مفاصل
- سوختگی وسیع (بزرگتر از ۳ اینچ یا ۷٫۵ سانتیمتر) و یا عمیق
- کودک کمتر از پنج سال و یا فرد مُسنتر از ۷۰ سال
- وجود نشانههای عفونت پوست، مانند افزایش قرمزی، درد، ترشح چرکمانند و یا تب بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد
همچنین در صورت مشاهده علائم زیر نیز به پزشک مراجعه کنید:
- عدم بهبود ناحیه سوخته
- درد و قرمزی در محل سوختگی
- ترشح چرکی از محل سوختگی
- خونریزی از محل سوختگی
- تب و لرز
- بیاشتهایی
از مشاوره با افراد غیر تیم پزشکی خودداری کنید.
فهرست منابع
- Text book of Medical Physiology
- آندوکرینولوژی بالینی اسپیروف 2020
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 4 مرداد 1402