برونکوسکوپی
برونکوسکوپی یک اقدامِ کمتهاجمی برای تشخیصِ مشکلاتِ ریهها یا راههای هواییِ شماست. ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت از «برونکوسکوپ (Bronchoscope)» برای نگاهکردن به نای و ریههای شما استفاده میکنند. آنها همچنین میتوانند ابزارهای کوچکی را از طریقِ برونکوسکوپ عبور دهند تا نمونههایی از بافت را برای آزمایش بردارند.
برونکوسکوپی چیست؟
برونکوسکوپی یک اقدامِ کمتهاجمی است که به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت اجازه میدهد با استفاده از برونکوسکوپ داخلِ راههای هوایی و ریههای شما را ببیند. برونکوسکوپ لولهای نازک با نور و دوربین روی آن است. این ابزار میتواند به ارائهدهندهٔ شما کمک کند تا وضعیتهایی را که بر ریهها، «نای (Trachea)» یا «گلو (Throat)» اثر میگذارند، تشخیص دهد، ارزیابی کند و گاهی درمان نماید.
برونکوسکوپها میتوانند سخت یا انعطافپذیر باشند:
یک برونکوسکوپِ انعطافپذیر لولهای خمشونده است. ارائهدهندگان بیشتر از آن استفاده میکنند زیرا میتوانند آن را آسانتر در امتدادِ راهِ هوایی شما حرکت دهند. از آن برای باز نگهداشتنِ راهِ هوایی، برداشتنِ نمونهٔ بافت «(بیوپسی/نمونهبرداری از بافت، Biopsy)» یا ساکشنِ ترشحات استفاده میکنند.
یک برونکوسکوپِ سخت لولهای محکم است. ارائهدهندگان زمانی از آن استفاده میکنند که جسمِ بزرگی در راهِ هوایی شما گیر کرده باشد یا زمانی که اقداماتِ دشوارتری ــ مانند قراردادنِ «استنت (Stent)» یا درمانِ تومورها یا خونریزی ــ لازم باشد.
برونکوسکوپی چه چیزهایی را تشخیص میدهد؟
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است برای یافتنِ علتِ مشکلاتِ ریویای که تجربه میکنید برونکوسکوپی را توصیه کند. برخی از شایعترین موارد عبارتاند از:
- تشخیصِ بیماریِ ریه یا سایرِ عللِ علائمی مانند سرفهٔ بیش از حد، سرفهٔ خونی یا تنگیِ نفس.
- پیگیری پس از آنکه «اشعهٔ ایکس (X-ray)» یا «سیتیاسکن (Computed tomography scan, CT scan)» علائمِ احتمالیِ سرطان را نشان داد.
- ارزیابی و برداشتنِ انسدادها یا درمانِ نواحیِ تنگشده در راههای هواییِ شما.
- تعیینِ عللِ عفونت یا التهاب در ریههای شما.
- برداشتنِ نمونههایی از مخاط یا بافت برای ارسال به آزمایشگاه جهتِ آنالیز.
- قراردادنِ استنت (لولهٔ کوچک) برای باز نگهداشتنِ راهِ هواییِ شما.
چگونه برای برونکوسکوپی آماده شوم؟
ارائهدهندگانِ خدمات سلامت دستورالعملهای مشخصی دربارهٔ چگونگیِ آمادگی برای برونکوسکوپی به شما خواهند داد.
اما بهطورِ کلی، لازم است پیش از اقدام برای مدتِ مشخصی ناشتا باشید (چیزی نخورید و ننوشید). ممکن است لازم باشد مصرفِ برخی داروها مانند رقیقکنندههای خون یا داروهای دیابت را متوقف کنید. حتماً به ارائهدهندهٔ خود دربارهٔ هر دارو، گیاهِ دارویی یا ویتامینی که مصرف میکنید اطلاع دهید.
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت برای انجامِ اقدام به شما «آرامبخش (Sedative)» خواهد داد. باید برای بازگشت به خانه پس از اقدام، فردی را برای رانندگی هماهنگ کنید.
آیا پیش از برونکوسکوپی به سیتیاسکن نیاز است؟
مگر در شرایطِ اورژانسی، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت احتمالاً پیش از برونکوسکوپی، سیتیاسکن را درخواست میکند. یک سیتیاسکن از ریههای شما میتواند به ارائهدهنده کمک کند تا بیماریها و وضعیتهای ریوی مانند سرطان یا آسیبِ ریوی ناشی از مصرفِ سیگار را ارزیابی کند تا تصمیم بگیرد آیا برونکوسکوپی لازم است یا نه.
در طولِ برونکوسکوپی چه اتفاقی میافتد؟
معمولاً «پولمونولوژیست/فوقتخصص ریه (Pulmonologist)» برونکوسکوپی را در بیمارستان یا مرکزِ جراحی بهصورتِ سرپایی انجام میدهد. این یعنی میتوانید پس از اقدام به خانه بروید.
معمولاً برای راحتی و خوابآلودگی به شما دارویی داده میشود. برونکوسکوپیِ سخت و بسیاری از اقداماتی که شامل بیوپسی هستند ممکن است به «بیهوشیِ عمومی (General anesthesia)» نیاز داشته باشند. باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود دربارهٔ نوعِ بیهوشیای که اقدامِ شما نیاز دارد صحبت کنید.
در اغلبِ موارد، برونکوسکوپی این مراحل را دنبال میکند:
- ارائهدهندهٔ شما یک رگگیریِ وریدی (IV) در بازویتان میگذارد تا آرامبخش برای کمک به ریلکسشدن به شما تزریق شود.
- روی تخت یا میز دراز میکشید و سرتان بالا نگه داشته میشود.
- ارائهدهنده ممکن است اسپریِ بیحسکننده به دهان (یا بینی) و گلوی شما بزند. این کار به کاهشِ ناراحتیِ شما هنگامِ ورودِ برونکوسکوپ کمک میکند.
- وقتی ناحیه بیحس شد و تحتِ آرامبخشی قرار گرفتید، ارائهدهنده برونکوسکوپ را از راهِ بینی یا دهان شما ــ یا از طریقِ یک لوله، وقتی تحت بیهوشی هستید ــ وارد کرده و به سمتِ نای و سپس ریههای شما پیش میبرد.
- از آنجا که قادر به بلعیدن نخواهید بود، ارائهدهنده ممکن است بزاق (آبدهان) را از دهان شما ساکشن کند.
- پس از پایانِ اقدام، ارائهدهنده بهآرامی برونکوسکوپ را خارج میکند. تیمِ درمانی وضعیتِ شما را تا زمانی که کاملاً بیدار شوید پایش میکند.
آیا برای برونکوسکوپی شما را میخوابانند؟
بیشترِ اوقات حداقل خوابآلود خواهید بود، اگر کاملاً خواب نباشید. این موضوع به نوعِ برونکوسکوپی و علتِ بررسیِ ارائهدهندهٔ شما بستگی دارد. بسیاری از افراد این اقدام را با بیهوشیِ عمومی انجام میدهند، و فقط برخی اقدامات را میتوان با «بیحسیِ موضعی (Local anesthetic)» انجام داد.
برونکوسکوپی چقدر طول میکشد؟
میتوانید انتظار داشته باشید که برونکوسکوپی ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول بکشد. زمانِ دقیق بستگی دارد به اینکه چرا ارائهدهنده در حال انجامِ اقدام است.
پس از برونکوسکوپی چه اتفاقی میافتد؟
در اغلبِ موارد، برونکوسکوپی سرپایی است، بنابراین نیاز نیست شب را در بیمارستان بمانید. معمولاً میتوانید ظرفِ چند ساعت پس از اقدام به خانه بروید.
تیمِ درمانی پس از اقدام شما را پایش میکند تا مطمئن شود بهدرستی نفس میکشید و میتوانید ببلعید. ارائهدهندهٔ شما ممکن است برای بررسیِ علائمِ هرگونه مشکل، پس از اقدام «عکسِ قفسهٔ سینه (Chest X-ray)» درخواست کند.
ممکن است تا یک ساعت گلوی بیحس داشته باشید. ممکن است تا ۲۴ ساعتِ بعد دچار گلودرد، سرفه یا گرفتگیِ صدا شوید. استفاده از آبنباتِ سرفه میتواند به این موارد کمک کند. بیشترِ افراد میتوانند روزِ بعد به فعالیتهای عادی بازگردند. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت به شما اطلاع میدهد که آیا باید به هر شکلی فعالیتهای خود را محدود کنید یا خیر.
تیمِ درمانی به شما خواهد گفت چه زمانی باید منتظرِ نتایجِ آزمایشها باشید و چه زمانی باید برای ویزیتِ پیگیری وقت بگیرید.
دورهٔ ریکاوری پس از برونکوسکوپی چقدر است؟
میتوانید انتظار داشته باشید دستکم ۴۵ دقیقه در ریکاوری بمانید، اگرچه ممکن است بیشتر طول بکشد. تیمِ درمانی باید شما را پایش کند تا وقتی که اثرِ آرامبخشی یا بیهوشی از بین برود و مطمئن شود علائم حیاتیتان طبیعی است. آنها همچنین میخواهند مطمئن شوند که پس از اقدام دچار هیچ عارضهٔ غیرمعمولی نشدهاید.
آیا میتوانم پس از برونکوسکوپی بخورم و بنوشم؟
تا زمانی که بیحسی برطرف نشده، نباید چیزی بخورید یا بنوشید؛ این موضوع میتواند یک ساعت یا بیشتر طول بکشد. وقتی دیگر احساسِ بیحسی نداشتید، با جرعههای آب و خوردنِ غذاهای نرم شروع کنید. خوردن و آشامیدنِ خیلی زود میتواند باعث شود غذا یا نوشیدنی را به ریهها «آسپیراسیون (Aspirate)» کنید یا دچار خفگی شوید.
عوارضِ احتمالیِ برونکوسکوپی چیست؟
برونکوسکوپی اقدامی بسیار ایمن است، اما اندکی خطر وجود دارد از جمله:
- ایجادِ سوراخ در راهِ هوایی.
- تحریک یا التهابِ تارهای صوتی.
- «فروریزشِ ریه (Pneumothorax)».
در بیشترِ موارد، ارائهدهندگان از برونکوسکوپِ انعطافپذیر استفاده میکنند، نه برونکوسکوپِ سخت. دلیلِ آن این است که نوعِ انعطافپذیر حرکتدادن در راههای هوایی و گلو را آسانتر میکند. همچنین دسترسیِ بهتری به نواحیِ کوچکترِ بافتِ ریه فراهم میکند. اما برخی موقعیتها به برونکوسکوپِ سخت نیاز دارند.
حتماً پیش از اقدام دربارهٔ خطراتِ برونکوسکوپی صحبت کنید. از ارائهدهندهٔ خود بپرسید آیا شما در معرضِ خطرِ بالاتری برای عوارض هستید یا نه.
Results and Follow-Up
نتایجِ برونکوسکوپی چقدر طول میکشد تا آماده شود؟
از تیمِ درمانی خود بپرسید چه زمانی میتوانید منتظرِ نتایج باشید. اگر در طولِ اقدام بیوپسی انجام شده باشد، نتایج باید ظرفِ یک هفته آماده شود. سایر نتایج ممکن است زودتر یا دیرتر آماده شوند که بستگی به نوعِ آزمایش دارد.
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت از نتایج برای تعیینِ گامهای بعدیِ مراقبتِ شما استفاده خواهد کرد. این موضوع بسته به یافتههای ارائهدهنده در طولِ برونکوسکوپی برای هر فرد متفاوت است.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؛
اگر هر یک از علائمِ زیر را دارید که میتواند نشاندهندهٔ عفونت، فروریزشِ ریه یا مشکلِ دیگری باشد، با تیمِ درمانی خود تماس بگیرید:
- دردِ قفسهٔ سینه.
- دشواری در تنفس.
- تبِ ماندگار.
- سرفهٔ مداوم یا سرفهٔ خونی.
- علائمِ ذاتالریه (پنومونی).
References/منابع
American Cancer Society. Bronchoscopy. Last reviewed 1/2019. Accessed 1/30/2024.
American Lung Association. Bronchoscopy. Last reviewed 3/2023. Accessed 1/30/2024.
Mahmoud N, Vashisht R, Sanghavi DK, et al. Bronchoscopy. 2023 Jul 24. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Accessed 1/30/2024.
National Heart, Lung and Blood Institute (U.S.). Tests for Lung Disease. Last reviewed 3/2022. Accessed 1/30/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
