خودمعاینهٔ پستان
انجامِ خودمعاینهٔ پستان در خانه به شما کمک میکند تغییراتِ پستان را شناسایی کنید تا بتوانید آنها را با یک ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت در میان بگذارید. خودمعاینهٔ منظمِ پستان میتواند به حفظِ سلامتِ پستان و آشنایی با آنچه برای شما «طبیعی» است کمک کند. بیشترِ تودهها و ناهنجاریها سرطانی نیستند، اما همچنان هر تغییری را باید با یک ارائهدهنده در میان بگذارید.
مرورِ کلی
خودمعاینهٔ پستان چیست؟
خودمعاینهٔ پستان (Breast self-exam؛ BSE) روشی گامبهگام است که با آن میتوانید پستانهای خود را بررسی کنید. هدفِ انجامِ خودمعاینهٔ پستان این است که آنچه برای شما «طبیعی» است را بشناسید. دانستنِ اینکه پستانهایتان معمولاً چه شکلی هستند و چه حسی دارند، اگر تغییری رخ دهد کمک میکند متوجه آن شوید.
خودمعاینهها هرگز نباید جایگزینِ معاینهٔ پستان توسط ارائهدهنده و آزمونهای غربالگری مانند ماموگرام (Mammogram) شوند. همچنان باید بهطورِ منظم برای غربالگریِ سرطانِ پستان به ارائهدهندهٔ مراقبتهای اولیه (Primary care provider) — اگر دارید — و/یا متخصصِ زنان و زایمان (Gynecologist) مراجعه کنید.
پژوهشها نشان میدهد بسیاری از افرادِ مبتلا به سرطانِ پستان میگویند یافتنِ یک توده در خانه نخستین نشانهای بوده که فهمیدهاند چیزی متفاوت است. دانستنِ آنچه برای پستانهای شما طبیعی است به شما امکان میدهد بهمحضِ مشاهدهٔ تغییرات، ارائهدهندهای را آگاه کنید.
چه زمانی باید خودمعاینه انجام دهید؟
بیشترِ انجمنهای سلامت توصیه میکنند هر ماه انجام شود. با وجودِ اینکه خودمعاینه روشِ قابلِاعتمادی برای تشخیصِ سرطانِ پستان نیست، همچنان مفیدترین کاری است که میتوانید در خانه برای سلامتِ پستان انجام دهید. اگر هنوز دورههای منظمِ قاعدگی دارید، خودمعاینهٔ پستان را درست پس از پایانِ قاعدگی انجام دهید.
چرا خودمعاینههای پستان دیگر توصیه نمیشوند؟
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت اعتقاد ندارند خودمعاینهها «بد» هستند؛ اما میدانند روشهای بهتری برای تشخیص و غربالگریِ سرطانِ پستان وجود دارد. با این حال، آنها میخواهند پستانهای خود را بشناسید. انجامِ خودمعاینهٔ پستان در خانه بهترین راهِ انجامِ این کار است. به این ترتیب، خواهید دانست چه چیزی برای شما طبیعی است و اگر چیزی تغییر کرد میتوانید به ارائهدهندهٔ خود اطلاع دهید.
جزئیاتِ آزمون
چگونه خودمعاینهٔ پستان انجام دهم؟
باید پستانهای خود را هم بهصورتِ دیداری (با چشمها) و هم بهصورتِ فیزیکی (با انگشتها) بررسی کنید. بهخاطر داشته باشید که بافتِ پستان تا زیربغل، ترقوه و بالای شکم امتداد دارد؛ بافتِ پستان فقط شیارِ میانِ پستانها (Cleavage) و نوکِ پستانها نیست. یک خودمعاینهٔ پستان فقط چند دقیقه زمان میبرد.
معاینهٔ دیداری
این کار شامل نگاهکردن به پستانها در آینه با پیراهن و سوتینِ درآورده است. مراحل بهشرحِ زیر است:
- دستهایتان را در کنارِ بدن قرار دهید. بهدنبالِ هرگونه تغییر در شکلِ پستان، تورم، فرورفتگیِ پوست (Dimpling) یا تغییر در وضعیتِ نوکِ پستانها باشید.
- دستهایتان را بالای سر ببرید و همین تغییرات را دوباره جستوجو کنید.
- دستها را روی کمر بگذارید و عضلاتِ سینه را منقبض کنید تا سفت شوند. باز هم همان تغییرات را بررسی کنید.
معاینهٔ فیزیکی
دو روشِ متفاوت برای انجامِ معاینهٔ فیزیکیِ پستان در خانه وجود دارد. هر دو شاملِ فشاردادنِ دستیِ بافتِ پستان هستند.
خودمعاینهٔ ایستادهٔ پستان
بسیاری از افراد هنگامِ حمامکردن خودمعاینهٔ ایستاده را انجام میدهند. روشِ انجامِ خودمعاینهٔ ایستاده بهاین صورت است:
- پیراهن و سوتینِ خود را درآورید.
- با دستِ راست پستانِ چپ را بررسی کنید، سپس برعکس.
- با بالشتکِ سه انگشتِ میانی، روی تمامِ نقاطِ یک پستان فشار دهید. ابتدا فشارِ ملایم، سپس متوسط و بعد محکم را بهکار ببرید. بهدنبالِ توده، نواحیِ سفت یا هر تغییرِ دیگر بگردید.
- بهصورتِ دایرهای حرکت کنید تا تمامِ نواحیِ پستان را پوشش دهید.
- روی بافتِ نزدیکِ زیربغل فشار وارد کنید. حتماً زیرِ آرئول (Areola) را بررسی کنید و با ملایمت نوکِ پستان را فشار دهید تا از نظرِ وجودِ ترشح (Discharge) بررسی شود.
- مراحل را در سمتِ دیگر تکرار کنید.
خودمعاینهٔ پستان در حالتِ درازکش
انجامِ خودمعاینه در حالتِ درازکش باعثِ یکنواختشدنِ بافتِ پستان میشود. این امر، بهویژه در پستانهای بزرگ، احساسِ تغییرات را آسانتر میکند.
کارهایی که باید انجام دهید:
- به پشت دراز بکشید و یک بالشت را زیرِ شانهٔ راست قرار دهید. دستِ راست را پشتِ سر بگذارید.
- با بالشتکِ انگشتانِ میانیِ دستِ چپ، تمامِ بخشهای پستانِ راست را بررسی کنید. فشارِ ملایم، متوسط و محکم را بهترتیب بهکار ببرید.
- مطمئن شوید تمامِ نواحی — مانند زیربغل و اطرافِ آرئول — را بررسی میکنید. نوکِ پستان را بهآرامی فشار دهید تا از نظرِ وجودِ ترشح بررسی شود.
- طرف را عوض کنید و همین مراحل را با دست و پستانِ مقابل تکرار کنید.
مشکلاتِ انجامِ خودمعاینهٔ پستان چیست؟
خودمعاینهٔ پستان میتواند چالشهایی داشته باشد. برخی از خطرات شاملِ مواردِ زیر است:
- جایگزینکردنِ معاینهٔ بالینیِ پستان یا ماموگرام با خودمعاینه: خودمعاینهٔ پستان ابزاری خانگی است تا با بدنِ خود آشنا شوید. برخی افراد بهاشتباه بر این باورند که چون خودمعاینه انجام میدهند، نیازی به مراجعه به ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت ندارند.
- اضطرابی که از فکرکردن به داشتنِ توده یا ناهنجاری ناشی میشود: بیشترِ تودهها سرطانی نیستند، اما فکرِ اینکه ممکن است تودهٔ سرطانی داشته باشید میتواند نگرانیِ غیرضروری ایجاد کند.
نتایج و پیگیری
چه نوع تودههایی لمسِ آنها در پستانها طبیعی است؟
تودهها در بافتِ پستان طبیعی هستند و الزاماً جای نگرانی ندارند. برخی افراد بهطورِ طبیعی بافتِ پستانِ تودهتودهتری دارند. آگاهشدن از آنچه برای شما طبیعی است بهتر کمک میکند تشخیص دهید چه زمانی چیزی طبیعی نیست.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تماس بگیرم؟
اگر متوجه هر یک از مواردِ زیر شدید با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تماس بگیرید:
- توده یا هر تغییر در احساسِ بافتِ پستان.
- ترشحِ غیرمعمول از نوکِ پستان.
- فرورفتگی، قرمزی یا تورمِ پوست.
- تغییر در جهتِ نوکِ پستان — مانند توکشدهبودن.
یک ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت میتواند معاینهٔ بالینیِ پستان انجام دهد تا ببیند آیا به آزمونهایی مانند سونوگرافی (Ultrasound) یا ماموگرام نیاز است یا نه.
پرسشهای رایجِ اضافی
نشانههای هشدارِ سرطانِ پستان چیست؟
خودمعاینهٔ پستان ابزاری تشخیصی برای سرطانِ پستان نیست. فقط یک ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ آموزشدیده میتواند تأیید کند آیا تودهای که هنگامِ خودمعاینه احساس میکنید بالقوه خطرناک است یا نه. شناختِ نشانههای سرطانِ پستان نیز هنگامِ آشنایی با پستانهایتان میتواند کمککننده باشد. برخی نشانههای هشدارِ سرطانِ پستان شاملِ مواردِ زیر است:
- توکشدهبودنِ نوکِ پستان یا نوکهایی که دیگر برجسته نمیشوند.
- قرمزی، درد، راش یا تورم روی پستانها.
- فرورفتگی یا چروکیدگیِ پوستِ پستان (شبیهِ پوستِ پرتقال).
- ترشحِ نامنظم از نوکِ پستان.
هفت پیِ خودمعاینهٔ پستان چیست؟
«هفت پی» راهنمایی برای کمک به انجامِ خودمعاینه است. این «پی»ها عبارتاند از:
- موقعیت (Position): پستانها را هم در آینه و هم در حالتِ درازکش بررسی کنید.
- محیط (Perimeter): ناحیهای از پستان را که تا زیربغل امتداد دارد نیز شامل کنید.
- لمسکردن (Palpation): سه انگشتِ خود را با حرکتِ دایرهایِ ملایم جابهجا کنید.
- فشار (Pressure): از فشارِ ملایم، سپس متوسط و سپس محکم استفاده کنید.
- الگو (Pattern): از یک الگو استفاده کنید تا مطمئن شوید تمامِ پستان را پوشش میدهید.
- تمرین (Practice): خودمعاینهها را بهطورِ منظم انجام دهید.
- برنامهریزی (Planning): بدانید بهدنبالِ چه چیز هستید و اگر چیزی غیرِعادی بهنظر رسید چه باید بکنید.
References/منابع
- American Cancer Society. American Cancer Society Recommendations for the Early Detection of Breast Cancer. Last revised 12/2023. Accessed 8/21/2025.
- Breastcancer.org. Breast Self-Exam. Last updated 6/2025. Accessed 8/21/2025.
- Centers for Disease Control & Prevention (U.S.). Screening for Breast Cancer. Last updated 9/2024. Accessed 8/21/2025.
- Henderson JA, Duffee D, Ferguson T. Breast Examination Techniques. 2023 Jan 16. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Accessed 8/21/2025.
- National Breast Cancer Foundation (U.S). Breast Self-Exam. Last updated 4/16/2025. Accessed 8/21/2025.
- Pippin MM, Boyd R. Breast Self-Examination. 2023 Aug 17. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Accessed 8/21/2025.
- Radhakrishnan S, Shah PB. Women’s Perspective on Self-Breast Examination. Cureus. 2024;16(4):e58962. Published 2024 Apr 24. Accessed 8/21/2025.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
