غربالگریهای سرطانِ پستان
غربالگریهای سرطانِ پستان، آزمونهای تصویربرداری هستند که بافتِ پستانِ شما را بررسی میکنند تا سرطان را کنترل کنند. آنها میتوانند سرطانِ پستان را زود تشخیص دهند، پیش از آنکه علائمی ایجاد کند. دستورالعملهای کلی توصیه میکنند بیشترِ زنان از سنِ ۴۰ سالگی هر یک تا دو سال یکبار «ماموگرام» انجام دهند. اگر در معرضِ خطرِ بالای سرطانِ پستان باشید، ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت ممکن است غربالگریهای بیشتری را توصیه کند.
مرورِ کلی
غربالگریهای سرطانِ پستان چیست؟
غربالگریهای سرطانِ پستان آزمونهای پزشکیای هستند که به تشخیصِ سرطانِ پستان کمک میکنند، اغلب پیش از آنکه هیچ نشانه یا علامتی از بیماری داشته باشید. این غربالگریها برای سلامتِ شما بسیار مهماند، زیرا میتوانند سرطان را زودهنگام بیابند؛ زمانی که درمانْ آسانتر است.
مطالعات بهطورِ پیوسته نشان میدهند که غربالگریهای سرطانِ پستان جانها را نجات میدهند. دربارهٔ اینکه از چه زمانی باید غربالگریهای سرطانِ پستان را آغاز کنید و هر چند وقت یکبار آنها را انجام دهید با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت خود صحبت کنید. آنها همچنین میتوانند به شما بگویند کدام نوعِ غربالگری برای شما بهترین است.
غربالگریها بهتنهایی سرطانِ پستان را تشخیص نمیدهند. برای رسیدن به تشخیصِ سرطانِ پستان، ترکیبی از آزمونها و اقدامات لازم است. اما غربالگریهای سرطانِ پستان به ارائهدهندهٔ شما میگویند چه زمانی باید برای احتمالِ سرطانْ دقیقتر بررسی کنند.
غربالگریهای سرطانِ پستان چه انواعی دارد؟
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت از چند نوع آزمونِ تصویربرداری برای بررسیِ بافتِ پستان و جستوجوی نشانههای سرطانِ پستان استفاده میکنند. ارائهدهندگان ممکن است از دو یا سه آزمون استفاده کنند تا بهسمتِ تشخیصِ سرطانِ پستان هدایت شوند. یک «رادیولوژیست (Radiologist)» تصویرهایی را که غربالگریهای سرطانِ پستان تولید میکنند تحلیل میکند.
ماموگرام
«ماموگرام/ماموگرافی (Mammogram/Mammography)» معیارِ طلایی برای کشفِ سرطانِ پستان است. این رایجترین غربالگری است. دستگاهِ ویژهٔ پرتو ایکس، تصویرِ بافتِ درونِ پستانِ شما را تولید میکند. در این روش، پستانها داخلِ یک صفحه یا پَدِلِ صاف قرار میگیرند. سپس صفحهها پستانِ شما را میفشارند تا تخت شود.
ماموگرامها معمولاً دوبُعدی (۲D) یا سهبُعدی (۳D؛ «توموسنتزِ پستان (Breast tomosynthesis)») هستند. ماموگرامهای سهبُعدی تمایل دارند تصویرهایی واضحتر و با جزئیاتِ بیشتر ایجاد کنند. اما همهٔ مراکز این فناوری را در اختیار ندارند.
سونوگرافیِ پستان
«سونوگرافی (Ultrasound)» ابزارِ دیگری است که ارائهدهندگان برای دیدنِ درونِ پستان استفاده میکنند. اگر ارائهدهنده در ماموگرام یا معاینهٔ پستان چیزی نامنظم ببیند، ممکن است پیشنهادِ انجامِ سونوگرافی بدهد. ارائهدهنده یا یک دستگاهِ دستیِ کوچک را روی پستان حرکت میدهد یا از یک دستگاهِ سونوگرافیِ بزرگتر برای اسکنِ کلِ پستان استفاده میکند. این دستگاه امواجِ صوتی را از بافتِ پستان عبور میدهد و امواج را به تصویرهایی تبدیل میکند که ارائهدهنده میتواند روی صفحه ببیند.
امآرآیِ پستان
«تصویربرداریِ تشدیدِ مغناطیسی (Magnetic resonance imaging؛ MRI)» پستان آزمونی دیگر است که با استفاده از آهنربا و امواجِ رادیویی، تصویرهای شفافی از درونِ پستانها ایجاد میکند. ارائهدهنده از آن همراهِ دیگر ابزارهای غربالگری برای کشفِ سرطان استفاده میکند، بهویژه اگر در معرضِ خطرِ بالاتری باشید یا نتیجهٔ غیرطبیعیِ ماموگرام داشته باشید.
تصویربرداریِ مولکولیِ پستان
«تصویربرداریِ مولکولیِ پستان (Molecular breast imaging؛ MBI)» آزمونی است که از «ردیابِ رادیواکتیو (Radioactive tracer)» و یک «دوربینِ گاما (Gamma camera)» ویژه برای برجستهسازیِ سلولهای سرطانی در بافتِ پستانِ شما استفاده میکند. این روش با «نورانیکردنِ» نواحیای کار میکند که سلولها در آنها نامنظم یا خارج از کنترل بهنظر میرسند. اگر پستانهای متراکمی داشته باشید، این روش بهویژه سودمند است.
معاینههای غیرتصویربرداریِ پستان
آگاهبودن از ظاهر و احساسِ پستانها راهِ خوبی برای تشخیصِ تغییرات در سلامتِ پستان است. گاهی به این کار «آگاهی نسبت به وضعیتِ پستانها (Breast self-awareness)» گفته میشود. باید هر تغییری را فوراً به ارائهدهندهٔ خود گزارش دهید.
دو نوعِ اضافی از معاینههای پستان وجود دارد که به تجهیزاتِ ویژه نیاز ندارند:
- معاینهٔ بالینیِ پستان (Clinical breast exam): در این روش، ارائهدهنده با انگشتانِ خود، پستان را از نظرِ تودهها یا تغییرات لمس میکند.
- خودآزماییِ پستان (Breast self-exam): در این روش، خودتان با انگشتانتان پستانها را از نظرِ تودهها یا تغییرات لمس میکنید.
شایانِ ذکر است که هرچند این معاینههای پستان بیضررند، مشخص نشده است که در پیشگیری از سرطانِ پستان بسیار سودمند باشند. آنها هرگز نباید جایگزینِ ماموگرام شوند.
دستورالعملهای کلی برای غربالگریِ سرطانِ پستان چیست؟
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت، زمان و بسامدِ غربالگری را بر پایهٔ «ارزیابیِ خطر (Risk assessment)» سرطانِ پستان تعیین میکند. این ابزار، احتمالِ ابتلای شما به سرطانِ پستان را بر اساسِ عواملی مانند مواردِ زیر پیشبینی میکند:
- داشتنِ جهشِ ژنِ بیآرسیای (BRCA gene mutation)
- داشتنِ سابقهٔ خانوادگیِ سرطانِ پستان (Family history of breast cancer)
- سن (Age)
- تراکمِ پستان (Breast density)
پس از آنکه ارائهدهنده خطرِ کلیِ شما را تعیین کرد، توصیه میکند که چه زمانی و هر چند وقت یکبار باید غربالگریِ سرطانِ پستان انجام دهید. این شاملِ انجامِ ماموگرام است.
دستورالعملهای کلی این است که اگر شما:
- بینِ سنینِ ۴۰ تا ۷۴ سال با «خطرِ متوسط (Average risk)» برای سرطانِ پستان هستید، باید هر یک تا دو سال یکبار ماموگرام انجام دهید.
- «خطرِ بالاتر (Higher risk)» برای سرطانِ پستان دارید، ممکن است لازم باشد تا سنِ ۷۴ سالگی هر سال ماموگرام انجام دهید، و ممکن است نخستین ماموگرام را پیش از ۴۰سالگی نیاز داشته باشید.
- «خطرِ متوسط» برای سرطانِ پستان دارید، باید نخستین ماموگرام را تا سنِ ۴۰سالگی انجام دهید.
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت بهترین فرد برای صحبت دربارهٔ غربالگریها و زمانِ انجامِ آنهاست.
مزایا و خطرات
مزایا و خطراتِ غربالگریِ سرطانِ پستان چیست؟
فایدهٔ غربالگریِ سرطانِ پستان این است که به ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت امکان میدهد سرطان را در ابتداییترین مراحل، زمانی که درمانْ آسانتر است، شناسایی کنند. این کار جانِ بسیاری را نجات میدهد.
خطراتِ این غربالگریها در مقایسه با خطرِ نادیدهماندنِ سرطانِ پستان اندک است. برخی آزمونها شما را در معرضِ سطوحِ پایینی از پرتو قرار میدهند. همچنین ممکن است نتیجهای گمراهکننده از یک آزمون دریافت کنید. به همین دلیل، ارائهدهندگان اغلب بیش از یک آزمون را توصیه میکنند.
نتایج و پیگیری
از غربالگریِ سرطانِ پستان چه نوع نتایجی دریافت میکنید؟
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت از ابزاری بهنامِ «بیرَدز (BI-RADS)» برای گزارشِ بیشترِ نتایجِ غربالگریِ سرطانِ پستان استفاده میکنند. این یک روشِ استاندارد برای توصیفِ نتایجِ تصویربرداریِ پستان بهگونهای است که شما بتوانید آن را درک کنید. شش دسته وجود دارد و هر دسته تعریفی دارد. اگر نتایج برایتان نامفهوم است، لطفاً با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت خود تماس بگیرید تا آن را توضیح دهند.
بیشترِ نتایجِ غربالگری ظرفِ چند روزِ کاری در دسترساند. بااینحال، این موضوع به چند عامل بستگی دارد. ارائهدهندهٔ شما میتواند دربارهٔ زمانِ دریافتِ نتایج اطلاعاتِ بیشتری بدهد.
اگر نتایجم غیرطبیعی بود چه کار کنم؟
داشتنِ نتیجهٔ غیرطبیعی در یک آزمونِ غربالگری بهمعنای ابتلا به سرطانِ پستان نیست. این بدان معناست که آزمونهای بیشتری لازماند. تنها آزمونی که میتواند سرطانِ پستان را بهطورِ قطعی تشخیص دهد «نمونهبرداریِ پستان (Breast biopsy)» است.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تماس بگیرم؟
اگر مواردِ زیر را داشتید با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تماس بگیرید:
- دربارهٔ زمانِ انجامِ نخستین یا بعدیِ ماموگرام پرسشی دارید، و حتماً این وقتهای غربالگری را حفظ کنید.
- هر علامتِ تازه و غیرمعمولی مانند ترشحاتِ نوکِ پستان، فرورفتگیِ نوکِ پستان، تغییراتِ پوستِ پستان یا تودههای پستان را متوجه میشوید.
- دربارهٔ نتایجِ غربالگریِ خود پرسشی دارید.
- اطلاعاتِ بیشتری دربارهٔ انواعِ غربالگریهای سرطانِ پستانِ در دسترسِ خود میخواهید.
References/منابع
American Cancer Society. American Cancer Society Recommendations for the Early Detection of Breast Cancer. Last reviewed 12/2023. Accessed 6/27/2025.
Centers for Disease Control and Prevention (U.S.). Screening for Breast Cancer. Last updated 9/2024. Accessed 6/27/2025.
National Cancer Institute (U.S.). Breast Cancer Screening (PDQ®)–Patient Version. Last updated 2/2025. Accessed 6/27/2025.
Practice Bulletin Number 179: Breast Cancer Risk Assessment and Screening in Average-Risk Women. Obstet Gynecol. 2017 Jul;130(1):e1-e16. Accessed 6/27/2025.
Tomlinson-Hansen SE, Budh DP, Sapra A. Breast Cancer Screening in the Average-Risk Patient. 2024 Oct 3. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 6/27/2025.
U.S. Preventative Services Task Force. Breast Cancer: Screening. Issued 4/2024. Accessed 6/27/2025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
