نمونهبرداریِ پستان
نمونهبرداریِ پستان روشی رایج است که ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت (Healthcare providers) برای تعیینِ اینکه آیا ناحیهای مشکوک در پستانِ شما میتواند سرطان باشد یا نه، از آن استفاده میکنند. انواعِ گوناگونی از نمونهبرداریِ پستان وجود دارد. این روشها معمولاً شاملِ سوزنِ نمونهبرداری (Biopsy needle) یا جراحی هستند. انجامِ نمونهبرداریِ پستان بهمعنای ابتلا به سرطان نیست: حدودِ 20% از نمونهبرداریها به تشخیصِ سرطان منتهی میشوند.
نمونهبرداریِ پستان چیست؟
نمونهبرداریِ پستان زمانی است که یک ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت نمونهای از بافتِ پستانِ شما برمیدارد تا زیرِ میکروسکوپ بررسی کند. اگر ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت معتقد باشد تغییراتِ پستانهای شما میتواند نشانهٔ سرطانِ پستان باشد، ممکن است این روش برای شما انجام شود.
نمونهبرداریِ پستان تنها راهی است که یک ارائهدهنده میتواند سرطانِ پستان را رد کند. ممکن است دربارهٔ انجامِ این روش مضطرب یا نگران باشید. اما مهم است بهیاد داشته باشید که انجامِ نمونهبرداری بهمعنای ابتلا به سرطانِ پستان نیست. در واقع، 80% از زنانی که نمونهبرداریِ پستان انجام میدهند، سرطان ندارند.
اگر به نمونهبرداریِ پستان نیاز داشته باشید به چه معناست؟
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت معمولاً پس از آنکه آزمونهای تصویربرداری نتایجی نشان دهند که ممکن است نشانههای سرطانِ پستان باشند، نمونهبرداریِ پستان را درخواست میکنند. برای مثال، یک ارائهدهنده ممکن است در مواردِ زیر نمونهبرداریِ پستان را درخواست کند:
- شما یا ارائهدهندهتان توده یا سفتیای در داخلِ پستانِ شما لمس کنید؛ این ممکن است زمانی رخ دهد که خودتان پستانهایتان را بررسی میکنید.
- ماموگرافی (Mammogram) ناحیهای غیرطبیعی را در پستانِ شما نشان دهد.
- سونوگرافیِ پستان (Breast ultrasound) ناحیهای از پستانِ شما را نشان دهد که ارائهدهندهتان آن را بالقوه سرطانی میداند.
- تغییراتِ غیرمعمول در نوکِ پستان (Nipple) یا هالهٔ پستان (Areola؛ پوستِ تیرهترِ پیرامونِ نوکِ پستان) داشته باشید، مانند پوستهبستن، فرورفتگیِ پوست یا ترشحاتِ غیرمعمول.
انواعِ نمونهبرداریِ پستان کداماند؟
انواعِ مختلفِ نمونهبرداریِ پستان، روشهای متفاوتی دارند. ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت با توجه به اطلاعاتِ موجود از تغییراتِ پستانِ شما، نوعِ مناسب را توصیه میکند. انواع عبارتاند از:
- نمونهبرداری با سوزنِ نازک (Fine-needle aspiration؛ FNA): یک رادیولوژیست (Radiologist) با استفاده از سرنگ و سوزنی نازک، مایع و بافت را از پستانِ شما برمیدارد.
- نمونهبرداریِ با سوزنِ هستهایِ پستان (Core needle breast biopsy): رادیولوژیستها معمولاً این نوع نمونهبرداری را انجام میدهند. در این روش، سوزنی کمی بزرگتر از نمونهبرداریِ FNA بهکار میرود. سوزنِ بزرگتر به رادیولوژیست امکان میدهد بافتِ پستانِ بیشتری نسبتبه FNA بردارد.
- نمونهبرداریِ برداشتِ کاملِ پستان (Excisional breast biopsy؛ لامپکتومی [Lumpectomy]): این جراحی برای برداشتنِ تمامِ بافتِ بالقوه سرطانی در ناحیهای است که آزمونها در آن غیرطبیعی بودن را نشان دادهاند. جراح ممکن است مقداری از بافتِ طبیعیِ اطرافِ ناحیهٔ غیرطبیعی را نیز بردارد تا مطمئن شود همهٔ سلولهایِ سرطانی برداشته شدهاند.
- نمونهبرداریِ برشیِ پستان (Incisional breast biopsy): جراح تنها بخشی از بافتِ غیرطبیعی را در ناحیهٔ هدف برمیدارد.
چگونه برای نمونهبرداریِ پستان آماده شوم؟
اگر قرار است نمونهبرداریِ پستان انجام دهید، مهم است به ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت، جراح و/یا رادیولوژیست اطلاع دهید که:
- باردار هستید یا احتمالِ بارداری وجود دارد.
- داروهای رقیقکنندهٔ خون (Anticoagulant) مصرف میکنید؛ زیرا ارائهدهنده ممکن است برای پیشگیری از خونریزی یا کبودیِ بیشازحد، داروی شما را پیش از نمونهبرداری تنظیم کند.
- آسپرین یا مکملهای گیاهی مصرف میکنید.
- هرگونه وضعیتِ سلامت دارید یا بهتازگی جراحی داشتهاید.
- هرگونه آلرژی دارید، بهویژه نسبتبه داروهای بیحسی/بیهوشی که در طولِ روش دریافت میکنید.
تیمِ مراقبت توضیحِ گامهای دیگر را نیز ارائه میدهد؛ برای مثال اینکه آیا باید در روزِ جراحی از دئودورانت استفاده کنید یا اینکه پس از نمونهبرداری نیاز است کسی شما را به خانه برساند.
پیش از نمونهبرداریِ پستان چه رخ میدهد؟
ارائهدهندهٔ شما ممکن است روشهایی انجام دهد تا دقیقاً ناحیهٔ پستانی را که باید از نظرِ نشانههای سرطان بررسی شود، مشخص کند. برای مثال، ممکن است روشهای هدایتشده با تصویربرداری یا روشِ موضعیابی با سیم انجام شود.
روشهای با هدایتِ تصویربرداری
ممکن است درست پیش از نمونهبرداریِ پستان، انواعِ متفاوتی از آزمونهای تصویربرداری انجام دهید. ارائهدهنده ممکن است به اینها «روشهای با هدایتِ تصویربرداری» بگوید، زیرا در طولِ نمونهبرداری از دستگاههای تصویربرداری استفاده میشود. انواعِ روشهای با هدایتِ تصویربرداری عبارتاند از:
- نمونهبرداریِ پستان با هدایتِ استریوتاکتیک (Stereotactic breast biopsy)
- نمونهبرداری با هدایتِ سونوگرافی (Ultrasound-guided biopsy)
- نمونهبرداری با هدایتِ تصویربرداریِ تشدیدِ مغناطیسی (MRI-guided biopsy)
فرآیندِ موضعیابی با سیم یا بدونِ سیم
اگر نمونهبرداریِ شما از نوعِ جراحی باشد، جراح ممکن است روشِ موضعیابی با سیم (Wire localization) انجام دهد. در این روش، سیمی نازک در پستانِ شما قرار داده میشود که جراح از آن برای هدایتِ نمونهبرداری استفاده میکند. ممکن است این روش در روزِ جراحی انجام شود. موضعیابی با سیم شاملِ مواردِ زیر است:
- متخصصِ بیهوشی (Anesthesiologist) با سوزنی بسیار ظریف دارویی تزریق میکند تا ناحیهای از پستانِ شما که جراح سیم را در آن وارد خواهد کرد بیحس شود (بیحسیِ موضعی [Local anesthesia]).
- با استفاده از آزمونِ تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI، جراح سوزنی نازک و توخالی را در ناحیهٔ نمونهبرداری قرار میدهد.
- وقتی نوکِ سوزن در محلِ صحیح قرار گرفت، ارائهدهنده سیمی نازک و استریل را از مرکزِ سوزن وارد میکند. انتهای سیم قلابِ کوچکی دارد تا در جای خود بماند.
- جراح سوزن را خارج میکند و سیم در پستانِ شما باقی میماند. انتهای سیم خارج از پستان قرار دارد.
- پس از تکمیلِ نمونهبرداری، سیم برداشته میشود.
جراح شما ممکن است از روشهای موضعیابیِ پیشعملیاتیِ دیگری نیز استفاده کند. در این روشها، ابزارهای بسیار کوچکی در ناحیهٔ هدف قرار داده میشوند. ممکن است از مواردِ زیر استفاده شود:
- پلتهای بسیار کوچکِ رادیواکتیو که مقدارِ بسیار ناچیزی پرتو منتشر میکنند.
- پلتهای بسیار کوچکِ مغناطیسی که میدانهای مغناطیسیِ کوچکی ایجاد میکنند.
- رفلکتورهایِ بسیار کوچکِ فرکانسِ رادیویی (Radiofrequency reflectors) که سیگنالی منتشر میکنند و ارائهدهنده با دستگاهِ ویژهای که روی پستان نگه میدارد آن را مشاهده میکند.
جراح از یک آشکارسازِ دستی برای هدایتِ برداشت استفاده خواهد کرد.
در طولِ نمونهبرداریِ پستان چه انتظاری داشته باشم؟
تجربهٔ شما بسته به نوعِ نمونهبرداری که ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت انجام میدهد متفاوت خواهد بود:
- اگر نمونهبرداری با سوزنِ نازک انجام میدهید، ارائهدهنده به شما بیحسیِ موضعی میدهد. سپس سوزن را برای گرفتنِ نمونههای مایع و بافت واردِ پوست میکند.
- اگر نمونهبرداریِ با سوزنِ هستهایِ پستان انجام میدهید، رادیولوژیست به شما بیحسیِ موضعی میدهد. ممکن است برشِ کوچکی (Incision) در پستانِ شما ایجاد کند تا سوزنی را که برای گرفتنِ نمونههای بافتی استفاده میشود وارد کند. سپس در ناحیهٔ نمونهبرداری «نشانگرهایِ نمونهبرداری (Biopsy markers)» قرار میدهد. این نشانگرها کمک میکنند در صورتِ نیاز به نمونههایِ بیشتر، همان ناحیه دوباره بهراحتی پیدا شود.
- اگر جراحی مانندِ لامپکتومی یا نمونهبرداریِ برداشتِ کامل انجام میدهید، متخصصِ بیهوشی به شما بیهوشیِ عمومی (General anesthesia) میدهد. جراح برای برداشتنِ نمونههای بافتی، در پستانِ شما برشهایی (Cuts/Incisions) ایجاد میکند و سپس برشها را با بخیه و پانسمانی استریل میبندد.
نمونهبرداریِ پستان چه مدت طول میکشد؟
زمانِ انجامِ روش بسته به نوعِ نمونهبرداری متفاوت است:
- نمونهبرداریهای با سوزنِ نازک ممکن است 10 تا 15 دقیقه طول بکشند.
- نمونهبرداریهای با سوزنِ هستهایِ پستان بسته به فرآیندِ تصویربرداریِ مورد استفادهٔ رادیولوژیست، ممکن است 20 تا 60 دقیقه طول بکشند.
- نمونهبرداریهای برداشتِ کامل (لامپکتومیها) ممکن است تا 60 دقیقه طول بکشند.
- نمونهبرداریهای برشی ممکن است 60 دقیقه زمان ببرند.
بهبود پس از نمونهبرداریِ پستان چقدر طول میکشد؟
همه کمی با هم تفاوت دارند، اما بهطورِ کلی اگر نمونهبرداری با سوزنِ نازک همراه با بیحسیِ موضعی داشتهاید، ممکن است ناحیهٔ نمونهبرداری دردناک باشد و بخواهید باقیِ روز استراحت کنید. باید بتوانید روزِ بعد به فعالیتهای عادی برگردید.
اگر نمونهبرداریِ با سوزنِ هستهای داشتهاید، ارائهدهنده ممکن است توصیه کند حداقل بهمدتِ دو روز از فعالیتهای پرفشار خودداری کنید.
اگر نمونهبرداریِ جراحی داشتهاید، ممکن است چند روز در ناحیهٔ نمونهبرداری درد داشته باشید. ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد تا بتوانید به فعالیتهای عادی برگردید. مدتِ بهبودی به عواملی مانندِ اندازهٔ برش و مقدارِ بافتِ پستانی که جراح برداشته است بستگی دارد.
خطراتِ نمونهبرداریِ پستان کداماند؟
برخی خطرات و عوارضِ شایع عبارتاند از:
- کبودی
- خونریزی
- تورم
- درد یا حساسیت
- عفونتِ زخمِ جراحی
اگر علائمِ عفونتِ زخمِ جراحی را تجربه میکنید با جراحِ خود تماس بگیرید. برای مثال، تبِ بیش از 38.4°سانتیگراد (101°فارنهایت) دلیلی برای تماس با جراح است.
عوارضِ نمونهبرداریِ پستان کداماند؟
عوارضِ نمونهبرداریِ پستان بسیار نادرند. عوارضِ بالقوه عبارتاند از:
- خونریزی که به هماتوم (Hematoma) در پستان منجر میشود.
- عفونت
- فروافتادگیِ ریه (پنوموتوراکس [Pneumothorax])
- هموتوراکس (Hemothorax؛ تجمعِ خون بینِ دیوارهٔ قفسهٔ سینه و ریهها)
- هموپنوموتوراکس (Hemopneumothorax؛ فروافتادگیِ ریه همراه با تجمعِ خون بینِ دیوارهٔ قفسهٔ سینه و ریهها)
نتایج و پیگیری
چه نوع نتایجی دریافت میکنید و نتایج چه معنایی دارند؟
اگر نمونهبرداری با سوزنِ نازک انجام دادهاید، پاتولوژیستِ پزشکی (Medical pathologist) آزمونهای سیتولوژی (Cytology) انجام میدهد. این آزمونها به پاتولوژیست کمک میکنند سرطان را رد کند یا تعیین کند آیا سلولهایِ سرطانی در ناحیهٔ غیرطبیعیِ پستانِ شما وجود دارند یا نه. نتایجِ ممکن از نبودِ شواهدِ سلولهایِ غیرطبیعی تا سلولهایِ پیشسرطانی یا سلولهایِ سرطانی را دربرمیگیرد.
اگر نمونهبرداری با سوزنِ هستهای، نمونهبرداریِ برداشتِ کامل یا نمونهبرداریِ برشی داشتهاید، پاتولوژیست تعیین خواهد کرد که آیا دچارِ اختلالِ پستانیِ غیرسرطانی (خوشخیم [Benign]) هستید، آیا بخشی از بافت سرطانی است یا اینکه تودهٔ برداشتهشده در نمونهبرداری، توموری سرطانی است.
اگر نتایجِ نمونهبرداری نشان دهد سرطان دارید چه میشود؟
اگر آزمونها توموری سرطانی را شناسایی کنند، پاتولوژیست گزارشی به ارائهدهندهٔ شما میدهد که در آن به مواردِ زیر اشاره میشود:
- نوعِ تومور: تومور میتواند تهاجمی (Invasive) یا غیرتهاجمی (Noninvasive) باشد. تومورِ تهاجمی احتمال دارد به بافتِ پستانِ مجاور گسترش یابد یا به بخشهایِ دیگرِ بدن منتشر شود. تومورِ غیرتهاجمی معمولاً گسترش نمییابد.
- گِریدِ تومور (Tumor grade): تعیینِ گِرید بخشی از نظامِ مرحلهبندیِ سرطان است. پاتولوژیست بررسی میکند سلولهایِ سرطانی با چه سرعتی تقسیم میشوند و شباهتِ سلولهایِ سرطانی به سلولهایِ طبیعی چقدر است.
- وضعیتِ گیرندههایِ هورمونی (Hormone receptor status): تومورها برای رشد به هورمونها نیاز دارند. پاتولوژیست آزمونهایی انجام میدهد تا ببیند آیا تومور هورمونها را بیان میکند و «گیرندهٔ هورمونی مثبت» است یا نه. سرطانِ پستانِ گیرندهٔ استروژن مثبت (ER+) یک زیرنوعِ شایعِ سرطانِ پستان است.
- وضعیتِ HER2: برخی افراد با سرطانِ پستانِ تهاجمی، سرطانِ HER2-مثبت دارند. HER2 مخففِ «گیرندهٔ فاکتورِ رشدِ اپیدرمیِ انسانی-2 (human epidermal growth factor receptor 2)» است. HER2 پروتئینی است که به رشد و گسترشِ سلولهایِ سرطانی کمک میکند.
ارائهدهندهٔ شما نتایجِ آزمونها را با شما در میان میگذارد و معنای آنها را توضیح میدهد. ممکن است دربارهٔ گزینههای درمان نیز گفتوگو کنند.
چه زمانی باید نتایجِ آزمون را بدانم؟
معمولاً 1 تا 2 هفته طول میکشد تا نتایجِ نمونهبرداری آماده شود. انتظار برای نتایج میتواند استرسزا باشد. تیمِ مراقبتِ سلامتِ شما این موضوع را درک میکند و با خوشحالی به پرسشهای شما پاسخ میدهد. پیروی از روالِ عادی، انجامِ کارهایی که لذت میبرید و در میان گذاشتنِ احساساتتان با دیگران میتواند کمککننده باشد.
چه زمانی باید با پزشکم تماس بگیرم؟
اگر علائمِ عفونت مانندِ مواردِ زیر را تجربه میکنید با جراحِ خود تماس بگیرید:
- تب
- قرمزی یا تیرهتر شدنِ پوستِ اطرافِ محلِ نمونهبرداری نسبتبه رنگِ پوستِ خودتان
- دردناک شدنِ محل هنگامِ لمس
- ایجادِ کبودیِ قابلِتوجه که در حالِ گسترش است
پرسشهای رایجِ اضافی
آیا نمونهبرداریِ پستان دردناک است؟
خیر؛ اما ممکن است مواردِ زیر را احساس کنید:
- نیشگون یا سوزشِ خفیفی از تزریقِ سوزن یا ورودِ کاتترِ وریدی (Intravenous؛ IV) هنگامِ دریافتِ بیحسی/بیهوشی
- احساسِ فشار در صورتِ انجامِ نمونهبرداری با سوزنِ نازک یا نمونهبرداریِ با سوزنِ هستهای
چه وضعیتهایی علائمی مشابهِ سرطانِ پستان ایجاد میکنند؟
چند نوعِ بیماریِ خوشخیمِ پستان ممکن است علائمی ایجاد کنند که از نظرِ ظاهر و احساس شبیهِ سرطانِ پستان باشند، از جمله:
- تومورهایِ خوشخیمِ پستان. فیبروآدنوم (Fibroadenoma) شایعترین نوعِ تومورِ غیرسرطانیِ پستان است.
- کلسیفیکاسیونِ پستان (Breast calcification). کلسیفیکاسیونهایِ پستان خوشههایِ کوچکِ رسوباتِ کلسیمی هستند که در بافتِ پستانِ شما شکل میگیرند.
- کیستها (Cysts). کیستهایِ پستان کیسههایِ پُر از مایعاند که میتوانند دردناک شوند. معمولاً میتوانید آنها را زیرِ پوست جابهجا کنید.
- فیبروز (Fibrosis). فیبروز زمانی رخ میدهد که بافتِ پستانِ شما سفت شود و در نواحیِ مختلف، سفتیِ قابلِ لمس ایجاد کند. تغییراتِ هورمونی اغلب موجبِ فیبروز میشوند.
References/منابع
- American Cancer Society. Breast Biopsy (https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/screening-tests-and-early-detection/breast-biopsy.html). Last updated 2/27/2024. Accessed 1/13/2025.
- American Cancer Society. Surgical Breast Biopsy (https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/screening-tests-and-early-detection/breast-biopsy/surgical-breast-biopsy.html). Last updated 1/14/2022. Accessed 1/13/2025.
- National Breast Cancer Foundation, Inc. Biopsy (https://www.nationalbreastcancer.org/breast-cancer-biopsy). Last updated 8/8/2024. Accessed 1/13/2025.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
