آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با خونریزی مغزی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
خونریزی مغزی چیست؟
با اینکه بعضی صدمات سر ممکن است جدی نباشد اما هماتوم داخل جمجمهای جدی بوده و ممکن است تهدیدکننده جان باشد که در این صورت نیاز به درمان مغزی دارد.
مغز در داخل جمجمه قرار دارد و به‌وسیله یک مایع پوشیده شده که در برابر حرکات و ضربات محافظت کننده است. اما مایع ممکن است نیروهای شدید یا توقف ناگهانی را جذب کند که در این صورت مغز بر خلاف جهت دیواره داخلی جمجمه حرکت نموده و ممکن است آسیب ببیند.
هماتوم ممکن است به‌صورت زیر سختشامهای به خارج سخت‌شامه و یا داخل پارانشیم مغز ایجاد شود.
هماتوم داخل جمجمه هنگامی رخ میدهد که یک شریان خون داخل مغز یا بین مغز و جمجمه پاره شود. تجمع خون (هماتوم) باعث فشار آمدن به بافت مغز می‌شود. خونریزی داخل جمجمه (هموراژی) بدون درمان فوری می‌تواند کشنده باشد. بعضی انواع آن خطر کمتری داشته اما با این حال به محض شروع علائم و نشانهها نیاز به مداخلات پزشکی دارد در غیر این صورت ممکن است عوارض برگشتناپذیر مغزی ایجاد شود. خطر عوارض جدی در افرادی که آسپرین یا سایر داروهای ضدانعقادی مصرف می‌کنند، بیشتر است.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هر گونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
بعد از جراحی، در آی سی يو:
- شما با باندی که دور سر پيچيده شده و توری سفيدی که روی سر است، در حالت نيمه هوشيار وارد اتاق آی سی يو يا بخش مراقبت‌های ويژه می‌شويد. توری و باند نبايد خيلی سفت باشد.
- ناحيه جراحی شده به يک يا چند لوله به نام درن متصل است.
- وضعيت سر بايد 30 درجه بالاتر از سطح قلب قرار گرفته شود، مگر اينکه جراح توصيه ديگری در اين مورد داشته باشد. قرار گرفتن سر در اين وضعيت باعث می‌شود تخليه وريدی مغز بهتر انجام شود و فشار مغز پايين آيد.
- اغلب بعد از هر جراحی، آنتی‌بيوتيک و مُسکن تجويز می‌شود. همچنين داروهای ديگر مانند ضدتشنج‌ها، استروييدها (برای جلوگيری از تورم مغز و…) طبق دستور پزشک به شما داده خواهد شد.
- ممکن است لوله‌ای داخل بينی (که به داخل معده برای تغذيه يا تخليه می‌رود) يا لوله‌ای داخل نای شما وجود داشته باشد که برای تنفس و تخليه ترشحات وارد ريه می‌شود. پس از کشيدن آنها خودداری نماييد.
- سطح هوشياری و مردمک‌های شما مرتب بررسی می‌شود.
- شما را با سی‌تی‌اسکن‌های متعدد از نظر احتمال خونريزی و عوارض کنترل می‌کنند و در صورت نبود مشکل، به بخش مغز و اعصاب منتقل می‌شويد.
بعد از جراحی، در بخش:
- در صورت ثابت ماندن وضعيت و نبود خطر برای بيمار، حرکت دادن و تغذيه دهانی با صلاحديد پزشک آغاز می‌شود.
- نکته مهم در مورد اين گروه از بيماران، مشکلات بلعی است و تغذيه سريع، می‌تواند باعث ورود غذا به مجاری تنفسی و ايجاد حالت خفگی يا پنومونی شود. پس غذا خوردن بايد کاملا با احتياط باشد و از غذاهای مايع و رقيق شروع و به تدريج به مقدار آن افزوده شود. پوزيشن مناسب در اين حالت نيمه نشسته می‌باشد.
- ممکن است مدتی قادر به حرکت نباشيد و نتوانيد موقع راه رفتن تعادل خود را حفظ کنيد و زمين بخوريد. پس نظارت و کمک اطرافيان و کارکنان پزشکی هنگام راه رفتن شما ضروری است. به تنهايی اقدام به راه رفتن نکنيد.
- از چرخاندن بيش از حد سر خودداری کنيد.
- در صورت داشتن مزه شور در دهان يا ترشح از محل عمل بايد پزشک يا پرستار در جريان قرار گيرد.
- از سرفه، عطسه و باد انداختن در بينی خودداری کنيد، زيرا باعث فشار آمدن به ناحيه عمل خواهد شد.
- اگر بیمار کودک است پوست سر کودکان نازک است به همين دليل جهت کم کردن خطر عفونت پوست سر به علت اثرات فشاری کودک را به طور مکرر هر 10 دقيقه يک بار جابه‌جا کنيد.
- تا 24 ساعت بعد از عمل کودک را به صورت طاقباز قرار داده و سپس جهت پيشگيری از فشار به دريچه شنت به پهلوی سالم قرار دهيد.
- سر کودک بايد در امتداد بدن قرار داده شود تا از تخليه سريع جلوگيری شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- جهت پيشگيری از يبوست از رژيم پرفيبر (ميوه‌ها و سبزيجات) حاوی سبوس و مايعات فراوان استفاده کنيد.
- از يک رژيم غذايی سالم و کم چرب پيروی کنيد.
- در صورت مصرف الکل يا نوشيدنی‌های کافئين‌دار، آن را از رژيم غذايی خود حذف نماييد.
فعالیت:
- از استرس، عصبانيت، فعاليت بدنی بيش از اندازه و انجام فعاليت‌های سنگين به خصوص در گرما اجتناب کنيد.
- از انجام ورزش‌های سنگين مانند: کوهنوردی، غواصی، وزنه‌برداری و… اجتناب کنيد.
- پياده‌روی منظم و انجام ساير انواع ورزش‌ها زير نظر پزشک، در افزيش زمان بهبودی موثر است.
- از انجام هرگونه ورزش‌های برخوردی حداقل به مدت 12 ماه بعد از عمل خودداری کنيد تا مانع از ايجاد تورم در سر شود.
مراقبت:
- زمانی که هوشياری کامل، کنترل ادراری، اجابت مزاج و بلع غذا را دوباره به دست آوريد، ترخيص می‌شويد.
- مصرف منظم داروها ضروری است.
- ممکن است بعد از عمل جراحی نقايص عصبی پيدا کنيد. اختلال تکلم، انحراف در صورت، ضعف در دست و پا و مشکلات بينايی، از عوارض احتمالی جراحی هستند که در صورت ايجاد عوارض نياز به توانبخشی شامل فيزيوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ديگر اقدام‌های حمايتی به وسيله روانپزشک، مددکار اجتماعی و… می‌باشد.
- ممکن است احساس خستگی بيشتری کنيد. اين حالت عادی است و معمولا در اواسط روز نياز به استراحت کردن و خوابيدن داريد. اين خستگی به تدريج و به مرور زمان از بين می‌رود.
- بخيه‌ها يا گيره‌های زخم به طور کامل در مدت 14-7 روز اول بعد از جراحی برداشته می‌شود.
- برای مدتی طولانی قادر به تمرکز بر يک موضوع نخواهيد بود. اگر شما در گذشته زياد مطالعه می‌کرديد، ممکن است در اين وضعيت اين کار برايتان دشوار باشد اين وضعيت به تدريج بهبود می‌يابد.
- تا 4 هفته بعد از عمل، سردردها، فروکش می‌کنند.
- می‌توانيد 4 روز بعد از کشيدن بخيه‌ها، موهايتان را بشوييد.
- معمولا لازم است که حداقل 6 هفته به طور کامل از کار خود دور بمانيد. بعد از اين مدت، می‌توانيد در ساعات کاری محدود و با انجام وظايف سبک به محل کار خود بازگرديد.
علائم هشدار
در صورت مشاهده موارد زير سريعاً به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه نماييد:
- افزايش قرمزی، ترشح، افزايش مايع و تورم، نشت مايع در محل عمل
- حالت تهوع و استفراغ
- افزايش شدت سردرد
- خواب‌آلودگی و کسالت
- ضعف و ناتوانی
- گيجی، افتادن
- مشکل در تکلم
- درد در ناحيه قفسه سينه يا مشکل در تنفس
- اختلال در ديد
- حمله صرع يا تشنج
- حساسيت پوستی
- احساس درد يا تورم در پا و ماهيچه ساق پا
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری- انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 31 تیر 1402