پادکست آموزش همگانی
فیلم آموزش همگانی
خلاصه
راهنمای جامع آزمایشهای خون
این مقاله، برگرفته از «آزمایشهای خون: راهنمای جامع»، مروری کامل بر آزمایشهای خون ارائه میدهد. این راهنما توضیح میدهد که ارائهدهندگان خدمات سلامت برای پایش سلامت کلی یا تشخیص وضعیتهای پزشکی از آزمایشهای خون استفاده میکنند. این متن همچنین انواع متداول آزمایشهای خون مانند شمارش کامل خون و پنلهای متابولیک را شرح داده و توضیح میدهد که چگونه آزمایشهای تخصصی برای تشخیص بیماریهایی مانند آلرژیها، بیماریهای خودایمنی و سرطان به کار میروند. علاوه بر این، روشهای آمادهسازی و انجام آزمایش خون، از جمله ونِیپانکچر، و همچنین تفسیر نتایج و زمانبندی آنها را بیان میکند.
آزمایشهای خون
آزمایش خون یکی از رایجترین آزمونهایی است که ارائهدهندگان خدمات سلامت برای پایش سلامت کلی شما یا کمک به تشخیص وضعیتهای پزشکی از آن استفاده میکنند. ممکن است بهعنوان بخشی از معاینهٔ دورهای یا بهدلیل داشتنِ برخی علائم، آزمایش خون بدهید.
مرور کلی
آزمایشهای خون چه هستند؟
آزمایشهای خون آزمونهای پزشکی رایجی هستند. ممکن است بهعنوان بخشی از معاینهٔ دورهای یا بهدلیل داشتنِ برخی علائم، آزمایش خون بدهید.
آزمایشهای خون بسیار گوناگوناند. برخی بر سلولهای خونی و پلاکتها (Platelets) تمرکز دارند. برخی موادِ موجود در خون شما مانند الکترولیتها (Electrolytes)، پروتئینها (Proteins) و هورمونها (Hormones) را ارزیابی میکنند. برخی دیگر مقدارِ بعضی مواد معدنی (Minerals) را در خون شما میسنجند.
صرفنظر از اینکه چرا آزمایش خون میدهید، مهم است به یاد داشته باشید که آزمایشهای خون به ارائهدهندگان خدمات سلامت برای تشخیص مشکلات سلامت کمک میکنند، اما نتایجِ آزمایش خون خودِ تشخیص نیستند. غیرطبیعی بودنِ نتیجهٔ آزمایشِ خون الزاماً به این معنا نیست که شما دچار یک وضعیتِ پزشکیِ جدی هستید.
چه زمانی لازم است آزمایش خون بدهم؟
خونِ شما نقش بزرگی در سلامت کلی شما دارد و اطلاعاتِ فراوانی دربارهٔ آنچه در بدنتان میگذرد در خود دارد. به همین دلیل است که آزمایشهای خون از آزمونهای رایج پزشکیاند. یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است به دلایلِ زیر آزمایش خون انجام دهد:
- زمانِ معاینهٔ دورهای شما رسیده است. در طولِ چکاپ، ارائهدهندهتان ممکن است برای ارزیابیِ سلامت کلی، آزمایشهایی تجویز کند. آنها ممکن است آزمایشی درخواست کنند که بخشهای زیادی از خون شما را ارزیابی کند، مانند «شمارش کامل خون (Complete blood count, CBC)»، «پنل متابولیک پایه (Basic metabolic panel, BMP)» یا «پنل متابولیک جامع (Comprehensive metabolic panel, CMP)».
- ارائهدهندهتان آزمونهای غربالگری را توصیه میکند. غربالگریها پیش از آن انجام میشوند که شما علائمی داشته باشید. اگر در معرضِ خطرِ ابتلا به وضعیتهای خاصی مانند سرطان (Cancer) باشید، ممکن است غربالگریها توصیه شوند. برای مثال، اگر در معرضِ خطرِ ابتلا به بیماریِ شریانِ کرونر (Coronary artery disease) باشید، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما ممکن است چند آزمایش خون برای ارزیابیِ آن خطر تجویز کند.
- حالتان خوب نیست. اگر علائمِ خاصی دارید، ارائهدهندهتان ممکن است آزمایش خون درخواست کند تا مشخص شود علتِ آنها چیست. برای مثال، اگر علائمی دارید که ممکن است نشانهٔ بارداری باشد، ارائهدهندهتان آزمونِ بارداری انجام میدهد. آزمایش خون بهدنبال هورمونِ خاصی میگردد که بدنِ شما فقط زمانی میسازد که باردار باشید.
- شما دچار وضعیتی هستید که وقتی برخی ژنها تغییر (جهش) میکنند رخ میدهد. بسته به وضعیت شما، سلولهای خونی و پلاکتها ممکن است اطلاعاتی دربارهٔ تغییراتِ ویژه را نشان دهند. فهمیدنِ اینکه کدام ژنها دچار تغییر شدهاند میتواند به ارائهدهندهتان برای برنامهریزیِ درمان کمک کند.
- برای یک وضعیت پزشکی تحت درمان هستید. ارائهدهندهتان ممکن است از آزمایشهای خونِ منظم استفاده کند تا ببیند درمان اثربخش است یا نه.
- ممکن است برخی جهشهای ژنتیکیِ ارثی داشته باشید که باعثِ وضعیتهای پزشکی میشوند. ارائهدهندهتان ممکن است نمونههای خون برای تحلیل ژنتیکی بگیرد تا بدانید آیا در معرضِ خطرِ ابتلا به یک وضعیتِ خاص هستید یا خیر.
آزمایشهای خون چه چیزی نشان میدهند؟
بهطور کلی، یک آزمایش خون تغییراتِ بدنِ شما را نشان میدهد. نتایجِ آزمایشِ خون تصویرِ کاملی ارائه نمیکنند؛ در عوض شبیهِ یک «عکسِ فوری» هستند. پس از دیدنِ این عکسِ فوری، ارائهدهندهتان ممکن است برای نگاهِ دقیقتر، آزمایشهای خونِ دیگری انجام دهد. در ادامه، نگاهی گذرا به آنچه ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است با آزمایشهای خون ببیند:
- آزمونها نشان میدهند آیا خونِ شما همانگونه که باید کار میکند یا نه. برای مثال، گلبولهای قرمزِ شما اکسیژن را در سراسرِ بدن حمل میکنند. آزمایشِ خون ممکن است نشان دهد سطحِ گلبولهای قرمز شما پایین است (کمخونی/آنمی). اگر ارائهدهندگان با میکروسکوپ به سلولهای شما نگاه کنند، ممکن است ببینند گلبولهای قرمزتان بزرگتر از حدِ معمولاند یا شکلشان با گلبولهای قرمزِ طبیعی متفاوت است. این تفاوتها میتوانند نشانهٔ اختلالاتِ خونی یا سرطانهای خون باشند.
- آنها نشان میدهند آیا سطوحِ آنزیمها (Enzymes) و الکترولیتها طبیعی است یا نه. آنزیمها پروتئینهایی هستند که به تسریعِ واکنشهای شیمیاییِ ساختوساز و تجزیهٔ مواد در بدن کمک میکنند. الکترولیتها کارهای متعددی انجام میدهند، مانند کمک به تنظیمِ واکنشهای شیمیاییِ بدن و حفظِ تعادلِ مایعاتِ داخل و خارجِ سلولها.
رایجترین آزمایشهای خون کداماند؟
آزمایشهای خون بسیار متنوعاند. برخی آزمونها ــ مانند «شمارش کامل خون»، «پنل متابولیک پایه»، «پنل متابولیک جامع» و «پنل الکترولیتها» ــ همزمان چند جزءِ مختلفِ خون شما را بررسی میکنند. سایرِ آزمایشهای خون بهدنبال عناصرِ بسیار مشخصی در خون شما میگردند.
آزمایشِ «شمارش کامل خون» چه چیزی نشان میدهد؟
این رایجترین آزمایشِ خون است که چند آزمونِ تخصصی را در بر میگیرد. «شمارش کامل خون (Complete blood count, CBC)» مواردِ زیر را انجام میدهد:
- شمارش و اندازهگیریِ گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتهای شما. آزمونِ CBC شاملِ «هماتوکریت (Hematocrit)» نیز میشود که درصدِ گلبولهای قرمزِ خون شما را اندازه میگیرد.
- اندازهگیریِ سطحِ «هموگلوبین (Hemoglobin)».
- اندازهگیریِ تغییرات در اندازه و حجمِ گلبولهای قرمز با «آزمون RDW (Red blood cell distribution width, RDW)».
- اندازهگیریِ اندازهٔ متوسطِ گلبولهای قرمز با «حجم متوسط گلبولی (Mean corpuscular volume, MCV)».
«پنل متابولیک پایه» چه چیزی نشان میدهد؟
«پنل متابولیک پایه (Basic metabolic panel, BMP)» چندین ماده را در خون شما اندازه میگیرد. ارائهدهندگان از BMP برای ارزیابیِ سلامت کلی و غربالگری یا پایشِ مشکلاتِ سلامت استفاده میکنند. یک BMP ممکن است شاملِ مواردِ زیر باشد:
- «آزمایش گلوکز خون (Blood glucose test)»: غربالگری برای دیابت.
- «آزمایشِ کلسیم خون (Calcium blood test)»: کنترلِ مناسببودنِ سطحِ کلسیم، مادهٔ معدنیای که به بسیاری از کارکردهای بدن کمک میکند.
- «آزمایشِ نیتروژنِ اورهٔ خون (Blood urea nitrogen, BUN)»: اندازهگیریِ مقدارِ اوره، یک فراوردهٔ پسماند که از کلیهها عبور میکند. آزمونهای BUN مقدارِ نیتروژنِ اوره را در کلیههای شما نشان میدهند.
- «آزمایشِ کراتین کیناز (Creatine kinase, CK)»: غربالگریِ یک فراوردهٔ پسماند که عضلاتِ شما تولید میکنند. سطحِ بالای CK میتواند نشانهٔ عضلاتِ آسیبدیده یا صدمهدیده باشد.
- «سطوحِ سدیم (Sodium levels)».
- «آزمایشِ CO2 خون»: اندازهگیریِ مقدارِ «بیکربنات (Bicarbonate)» در خون شما. این آزمایش «دیاکسید کربن (Carbon dioxide)» را شناسایی میکند.
- «آزمایشِ پتاسیم سرم (Serum potassium test)»: اندازهگیریِ سطحِ پتاسیم. پتاسیم از کارکردِ قلب، اعصاب و عضلات و متابولیسم شما پشتیبانی میکند.
- «آزمایشِ کلرید (Chloride blood test)»: بررسیِ کلرید، یک الکترولیت که به حفظِ تعادلِ مایعات و اسیدهای بدن کمک میکند.
- «آزمایشِ گلوبولین (Globulin blood test)»: اندازهگیریِ میزانِ این پروتئین که کبدِ شما تولید میکند.
«پنل متابولیک جامع» چه چیزی نشان میدهد؟
«پنلهای متابولیک جامع (Comprehensive metabolic panels, CMP)» شاملِ تمامِ آزمایشهای انجامشده در «پنل متابولیک پایه» هستند. آزمایشهای خونِ اضافی شاملِ مواردِ زیرند:
- «آزمایش آلبومین (Albumin blood test)»: آلبومین پروتئینی در پلاسماست. این آزمون کارکردِ کلیه و کبد را کنترل میکند.
- «آلانین ترانسآمیناز (Alanine transaminase, ALT)»: ارائهدهندگان از این آزمون برای ارزیابیِ سلامتِ کبد استفاده میکنند.
- «فسفاتاز قلیایی (Alkaline phosphatase, ALP)»: سطحِ بالای این آنزیم میتواند نشاندهندهٔ بیماریِ کبد یا برخی اختلالاتِ استخوانی باشد.
- «سطوحِ آمونیاک (Ammonia levels)»: آزمایشهای خون مقدارِ آمونیاک را در خون شما نشان میدهند. سطحِ بالای آمونیاک میتواند نشانهٔ آسیبِ کبد و کلیه باشد.
- «آزمایش بیلیروبین (Bilirubin blood test)»: بیلیروبین مادهای در «صفرا (Bile)»ی کبدِ شماست. صفرای بیشازحد در خون میتواند نشانهٔ مشکلاتِ کبد باشد.
- «آسپارتات ترانسفراز (Aspartate transferase, AST)»: این آزمون مقدارِ آنزیمِ آسپارتات ترانسفراز را در خون شما اندازه میگیرد. ارائهدهندگان از این آزمون برای ارزیابیِ سلامتِ کبد استفاده میکنند.
«پنل الکترولیتها» چه چیزی نشان میدهد؟
الکترولیتها موادِ معدنیِ موجود در خون شما هستند. عدمِ تعادلِ الکترولیتها میتواند نشانهٔ مشکلاتی در قلب، کلیهها یا ریههای شما باشد. «پنل الکترولیتها» شاملِ همهٔ آزمونهای الکترولیتیِ موجود در BMP و CMP است. سطوحِ اضافیِ الکترولیت که سنجیده میشوند شاملِ «منیزیم (Magnesium)» و «گپِ آنیونی (Anion gap)» است. منیزیم از مغز، قلب و عضلات شما پشتیبانی میکند. آزمونهای گپِ آنیونی تعادلِ اسید ـ باز را در خون شما بررسی میکنند.
ارائهدهندگان خدمات سلامت از چه آزمایشهای خونی برای کمک به تشخیص وضعیتهای خاص استفاده میکنند؟
در حالیکه انواعِ گوناگونِ پنلهای خونی و الکترولیتی اطلاعاتِ زیادی فراهم میکنند، آزمونهای خونیِ ویژهٔ بیماری نیز وجود دارند که به ارائهدهندگان برای تشخیص و درمانِ وضعیتهای خاص کمک میکنند.
آلرژیها
«آزمایش خونِ آلرژی (Allergy blood test)» خونِ شما را برای سطوحِ افزایشیافتهٔ «پادتنهای ایمونوگلوبولین اِی (Immunoglobulin E, IgE)» بررسی میکند. این آزمون میتواند به شناساییِ آلرژی به خوراکیها، حیواناتِ خانگی، گرده یا سایر موادِ محرک کمک کند.
بیماریهای خودایمنی
بیماریهای خودایمنی زمانی رخ میدهند که دستگاه ایمنی شما بهاشتباه به بدنتان حمله میکند، بهجای آنکه از آن در برابرِ مهاجمانِ بیرونی مانند ویروسها، انگلها و سرطان محافظت کند. ارائهدهندهٔ شما ممکن است آزمایشهای خونیِ زیر را تجویز کند:
- «آزمایش پادتنِ ضدهستهای (Antinuclear antibody, ANA)»: پادتنهای ضدهستهای بهاشتباه به دستگاه ایمنیِ شما حمله میکنند. مقادیرِ زیادِ ANA در خون میتواند نشانهٔ برخی اختلالاتِ خودایمنی باشد.
- «آزمایش خونِ مکمل CE (CE complement blood test)»: ارائهدهندگان ممکن است از این آزمون برای تشخیص و پایشِ اختلالاتِ خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس استفاده کنند.
- «آزمایش پروتئین واکنشیِ C (C-reactive protein, CRP)»: کبدِ شما این پروتئین را میسازد و آزاد میکند. سطحِ بالای CRP میتواند نشانهٔ وضعیتهای التهابی، از جمله برخی بیماریهای خودایمنی باشد.
- «سرعتِ رسوبِ گلبولِ قرمز (Erythrocyte sedimentation rate, ESR)»: آزمونهای ESR به شناساییِ التهاب کمک میکنند.
- «اسمیرِ محیطیِ خون (Peripheral blood smear, PBS)»: این یک تکنیک است که ارائهدهندگان خدمات سلامت برای بررسیِ گلبولهای قرمز و سفید و پلاکتهای شما زیرِ میکروسکوپ بهکار میبرند.
سرطان/اختلالاتِ خونیِ غیرسرطانی
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت ممکن است از چندین آزمونِ متفاوت برای تشخیص و درمانِ سرطان، سرطانِ خون و اختلالاتِ خونیِ غیرسرطانی استفاده کنند.
آزمایشهای خونِ سرطان
آزمایشهای خون برای سرطان به چهار دستهٔ پایه تقسیم میشوند — «شمارش کامل خون»، «نشانگرهای توموری»، «آزمونِ پروتئینِ خون» و «آزمونهای تومورِ درگردش». «شمارش کامل خون»، «نشانگرهای توموری» و «آزمونهای تومورِ درگردش» میتوانند به شناساییِ برخی تومورهای جامد کمک کنند. وجودِ خون در مدفوع (Stool) یا ادرار (Urine) نیز میتواند نشانهٔ سرطان باشد.
شمارشِ کاملِ خون
یک CBC سطحِ گلبولهای قرمز و سفید و پلاکتها را اندازه میگیرد. بالا یا پایینبودنِ غیرطبیعیِ سطوحِ سلولهای خونی یا پلاکتها میتواند نشانهٔ برخی انواعِ سرطان باشد.
نشانگرهای توموری
نشانگرهای توموری موادی هستند که سلولهای سرطانی یا سلولهای طبیعیِ بدنِ شما در پاسخ به سرطان میسازند. آزمونهای خونیِ نشانگرِ توموری شاملِ مواردِ زیرند:
- آلفافیتوپروتئین (Alpha-fetoprotein, AFP) برای سرطانِ کبد.
- آزمایشِ CA-125 (CA-125 blood test) برای سرطانِ تخمدان.
- کلسیتونین (Calcitonin) برای سرطانِ تیروئید.
- آنتیژنهای سرطانی ۱۵-۳ و ۲۷-۲۹ (Cancer antigens 15-3 and 27-29) برای سرطانِ پستان.
- آنتیژنِ کارسینوآمبریونیک (Carcinoembryonic antigen, CEA) برای طیفی از سرطانها.
- گنادوتروپینِ کوریونیِ انسانی (Human chorionic gonadotropin, HCG) برای سرطانِ بیضه و سرطانِ تخمدان.
- آنتیژنِ اختصاصیِ پروستات (Prostate-specific antigen, PSA) برای سرطانِ پروستات.
آزمونِ تومورِ درگردش
«آزمونِ تومورِ درگردش» یک آزمایشِ خونِ نسبتاً جدید برای سرطان است. این آزمون بهدنبال سلولهای سرطانی میگردد که از یک تومور جدا شده و واردِ جریانِ خون شما شدهاند. در حال حاضر میتواند به پایشِ برخی انواعِ سرطان مانند سرطانهای پستان، پروستات و کولورکتال کمک کند. دانشمندان هنوز در حال توسعهٔ این فناوری هستند.
آزمایشهای خونیِ دیگر
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت ممکن است از همان آزمونها برای تشخیصِ سرطانِ خون یا اختلالاتِ خونیِ غیرسرطانی استفاده کنند:
- آزمونِ دیدایمر (D-dimer test): ارائهدهندگان از این آزمون برای تشخیصِ اختلالاتِ انعقادِ خون استفاده میکنند.
- آزمونِ فیبرینوژن (Fibrinogen test): فیبرینوژن پروتئینی است که به لختهشدنِ خون کمک میکند.
- زنجیرهٔ سبکِ آزادِ کاپا یا لامبدا (Kappa or Lambda free light chain): این آزمون سطوحِ بالای پروتئین را در پلاسما نشان میدهد. ارائهدهندگان ممکن است از این آزمون برای تشخیصِ آمیلوئیدوز که یک اختلالِ خونیِ غیرسرطانی است، یا برای تشخیصِ سرطانهای خون مانند «مولتیپل میلوما» استفاده کنند.
- آزمونِ زمانِ پروترومبین (Prothrombin time test, PTT): ارائهدهندگان ممکن است از این آزمون برای تشخیصِ اختلالاتِ انعقادِ خون استفاده کنند.
- شمارشِ رتیکولوسیت (Reticulocyte count): این آزمون بررسی میکند آیا مغزِ استخوانِ شما بهاندازهٔ کافی گلبولِ قرمزِ سالم تولید میکند یا نه.
برخی آزمایشهای مرتبط با خون، نیاز به ارائهٔ نمونهٔ خون ندارند، مانند:
- آزمونِ خونِ مخفی در مدفوع (Fecal occult blood test, FOBT): FOBTها با جستوجوی خون در مدفوع، برای سرطانِ کولورکتال غربالگری میکنند.
- آنالیزِ ادرار (Urinalysis): ارائهدهندگان ممکن است از این آزمون برای شناساییِ سلولهای خونی در ادرار استفاده کنند.
اختلالاتِ دستگاهِ درونریز
دستگاهِ درونریز شما از اندامهایی بهنامِ غده تشکیل شده است. غدهها هورمون تولید میکنند. ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت ممکن است از آزمایشهای خون برای تشخیصِ وضعیتهایی که بر بخشهایی از دستگاهِ درونریز اثر میگذارند استفاده کنند. آزمایشهای خونیِ رایج شاملِ مواردِ زیرند:
- آزمایشِ گلوکزِ خون (Blood glucose test): این آزمون سطحِ گلوکزِ خون را اندازه میگیرد. برای تشخیصِ دیابت استفاده میشود. یک آزمایشِ خونیِ دیگرِ مربوط به دیابت «A1C (A1C)» است که گلوکزِ خون را در گذرِ زمان میسنجد.
- آزمایشِ هورمونِ محرکِ تیروئید (Thyroid stimulating hormone test, TSH): برای تشخیصِ اختلالاتِ تیروئید آزمونهای خونیِ متعددی وجود دارد.
- آزمایشهای خونیِ پانکراس (Pancreas blood tests): پانکراس شما آنزیم تولید میکند. این آزمونها سطوحِ «لیپاز (Lipase)» و «آمیلاز (Amylase)» را بررسی میکنند.
بیماریِ قلبی
برخی آزمایشهای خون، خطرِ ابتلا به بیماریِ قلبی را ارزیابی میکنند:
- آزمایشهای خونِ قلبی (Cardiac blood tests): اگر در معرضِ خطرِ دچارشدن به حملهٔ قلبی یا ابتلا به بیماریِ قلبی باشید، ارائهدهندهتان ممکن است این آزمونها را درخواست کند.
- آزمونِ گازِ خونِ شریانی (Arterial blood gas, ABG): این آزمون سطوحِ اکسیژن و دیاکسیدِ کربن و مواردِ دیگر را اندازه میگیرد. ارائهدهندگان ممکن است برای تشخیصِ نارساییِ قلبیِ حاد و ایستِ قلبی این آزمون را انجام دهند.
آزمایشهای خونیِ تخصصی
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت شما ممکن است آزمایشهای خونیِ تخصصی را توصیه کند، از جمله:
- سطوحِ آمونیاک: آزمایشهای خون مقدارِ آمونیاک را در خون شما نشان میدهند. سطحِ بالای آمونیاک میتواند نشانهٔ آسیبِ کبد و کلیه باشد.
- غلظتِ الکلِ خون (Blood alcohol content, BAC): این آزمون مقدارِ الکل را در بدنِ شما اندازه میگیرد.
- فریتین (Ferritin): اگر آزمونهای CBC نشان دهند آهنِ کافی ندارید، ممکن است آزمونِ فریتین داشته باشید.
چه زمانی باید آزمایشِ خون بدهم؟
این موضوع به وضعیتِ شما و سلامتِ کلیتان بستگی دارد. بیشترِ ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت معایناتِ سالانهای را توصیه میکنند که ممکن است شاملِ «شمارشِ کاملِ خون» باشد. در کل، ارائهدهندگان بر پایهٔ دانستههایشان دربارهٔ شما آزمونها را توصیه میکنند. برای مثال، اگر اضافهوزن (شاخصِ تودهٔ بدنی یا BMI بیش از ۲۵) یا چاقی (BMI بزرگتر از ۳۰) داشته باشید، ممکن است آزمونهای منظمِ گلوکزِ خون را توصیه کنند.
جزئیاتِ آزمون
برای آمادگیِ آزمایشِ خون چه کارهایی باید انجام دهم؟
این موضوع به نوعِ آزمایشی که دارید بستگی دارد. برای مثال، برخی آزمایشهای خون از شما میخواهند چند ساعت پیش از آزمون ناشتا باشید. ممکن است از شما خواسته شود هیچ مایعی جز چند جرعه آب ننوشید. بیشترِ آزمایشهای خون نیاز به ناشتا بودن ندارند، اما خوب است از ارائهدهندهٔ خدمات سلامتتان بپرسید پیش از آزمایشِ خون از چه چیزهایی باید پرهیز کنید. گامهای دیگر ممکن است شاملِ مواردِ زیر باشد:
- اگر لازم نیست پیش از آزمایشِ خون ناشتا باشید و میتوانید آب بنوشید، تلاش کنید پیش از آزمون تا میتوانید آب بنوشید. هیدراتهبودن میتواند گرفتنِ خون را برای ارائهدهندگان آسانتر کند.
- روی بازوهایتان مرطوبکننده بزنید. این کار ممکن است واردکردنِ سوزن و گرفتنِ خون را برای ارائهدهندهتان آسانتر کند.
- درست پیش از آزمایشِ خونتان با انجامِ کمی ورزشِ ملایم، در حالیکه منتظر هستید تا نوبتتان شود، فشارِ خونتان را بالا ببرید.
در طولِ آزمایشهای خون چه رخ میدهد؟
فلبوتومیستها (Phlebotomists) — ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت با آموزشِ ویژه در خونگیری — آزمایشهای خون را انجام میدهند. در طولِ فرایندِ آزمایشِ خون:
- روی صندلیای با دسته مینشینید که بتوانید دستتان را روبهرویتان دراز کنید.
- اگر پیراهنِ آستینبلند پوشیدهاید، آستینتان را بالاتر از آرنج بالا میزنید.
- فلبوتومیست مایعِ ضدعفونیکنندهای را در گودیِ دستتان (سمتِ دیگرِ آرنج) میمالد و یک بندِ کشی بالاتر از آرنجتان دورِ دستتان میبندد.
- ممکن است از شما بخواهد برای تشویقِ جریانِ خون، مشتتان را گره کنید.
- سوزنی را در دستتان وارد میکند. این کار معمولاً بسیار سریع رخ میدهد. ممکن است حس کنید سوزن واردِ پوستتان میشود. به این کار «ونِیپانکچر (Venipuncture)» میگویند.
- خون به داخلِ لولهای جریان مییابد که مهر و موم شده و برای تحلیل به آزمایشگاه فرستاده میشود. بسته به آزمایشهای خونیای که ارائهدهندهٔ شما درخواست کرده است، ممکن است لازم باشد چند نمونهٔ خون از شما گرفته شود.
- وقتی فلبوتومیست بهاندازهٔ کافی خون گرفت، بندِ کشیِ بستهشده به دورِ دستتان را باز میکند و سوزن را خارج میکند.
- سپس، روی ناحیهای که سوزن واردِ پوستتان شده بود، چسب زخم میزند.
آیا راههای متفاوتی برای انجامِ آزمایشِ خون وجود دارد؟
همهٔ آزمایشهای خون شاملِ گرفتنِ نمونهٔ خون هستند. ونِیپانکچر (از ورید) شایعترین روش است. روشهای دیگر عبارتاند از:
- سوراخکردنِ انگشت (Finger stick): ارائهدهنده با سوزن یکی از انگشتانِ شما را میخراشد/سوراخ میکند تا مقدارِ اندکی خون جمعآوری کند. نمونهٔ خون روی نوارِ کاغذیِ ویژهای ذخیره میشود که برای تحلیل به آزمایشگاه فرستاده میشود.
- سوراخکردنِ پاشنه (Heel stick): همهٔ نوزادانی که در ایالات متحده بهدنیا میآیند با سوراخکردنِ پاشنه برای گرفتنِ نمونهٔ خون، آزمایشهای خون دارند.
- آزمونِ گازِ خونِ شریانی (Arterial blood gas test): در این روش، ارائهدهندگان بهجای ورید، از یکی از شریانهای شما خون میگیرند.
چه مقدار خون در طولِ آزمایشهای خون گرفته میشود؟
این موضوع به نوعِ آزمایشِ خون بستگی دارد. بهطورِ میانگین، «شمارشِ کاملِ خون» ممکن است تا حدودِ ۳۰ میلیلیتر (mL) خون بگیرد. ممکن است این مقدار زیاد بهنظر برسد، بهویژه اگر ببینید خونتان به چند لولهٔ نمونه وارد میشود. اما اینطور نیست — یک بزرگسالِ میانگین ۴٬۵۰۰ تا ۵٬۷۰۰ میلیلیتر خون در بدن دارد.
آیا آزمایشهای خون درد دارند؟
میتوانند داشته باشند، بسته به نوعِ آزمایشِ خونی که دارید. بهخاطر داشته باشید که فلبوتومیستها آموزش میبینند تا نمونههای خون را سریع و بدون ایجادِ درد بهدست آورند.
با این حال، آزمونهایی که از شریان خون میگیرند معمولاً بیشتر از آزمونهایی که از ورید خون میگیرند درد دارند. و در ونِیپانکچر، اگر فلبوتومیست برای واردکردنِ سوزن به وریدِ شما دچار مشکل شود، ممکن است کمی درد داشته باشد. اگر ناراحتی دارید، به فلبوتومیست خود اطلاع دهید. آنها روشهای متفاوتی را برای گرفتنِ نمونههای خونتان امتحان خواهند کرد.
من همیشه دربارهٔ انجامِ آزمایشِ خون مضطربم. برای آرامشدن چه کار میتوانم بکنم؟
بسیاری از افراد دربارهٔ آزمایشهای خون احساسِ اضطراب میکنند. برخی راههای مقابله شاملِ مواردِ زیر است:
- درکِ چراییِ انجامِ آزمایشهای خونیِ مشخص.
- نفسهای عمیق هنگامِ واردشدنِ سوزن به دستتان.
- نگاهکردن بهسمتِ دیگر تا ورودِ سوزن را به دستتان نبینید.
- پیدا کردنِ راهی برای پرتکردنِ حواس، مانند شمردنِ آرام تا ۱۰.
پس از آزمایشِ خون چه رخ میدهد؟
ارائهدهندهتان روی محلِ ورودِ سوزن چسب زخم میزند. بسته به نوعِ آزمایشِ خون، ممکن است توصیه کند پیش از ایستادن و ترکِ محل، یک دقیقه یا بیشتر استراحت کنید.
نتایج و پیگیری
چه زمانی از نتایجِ آزمایشِ خود باخبر میشوم؟
این موضوع به آزمایشِ خون و ترجیحاتِ ارائهدهندهتان بستگی دارد. احتمالاً ارائهدهندهتان توضیح میدهد چگونه نتایج را دریافت خواهید کرد. برخی نتایجِ آزمایشِ خون ظرفِ چند ساعت در دسترساند. برخی دیگر، مانند نتایجِ آزمونِ ژنتیک، معمولاً زمانِ بیشتری میبرند.
برخی سازمانهای سلامت دسترسیِ آنلاین به نتایجِ آزمونها را ارائه میکنند. اما ارائهدهندهٔ شما ممکن است ترجیح دهد نتایج را طیِ مکالمهٔ تلفنی یا حضوری با شما در میان بگذارد.
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت من میخواهد دربارهٔ نتایجِ آزمایش با من صحبت کند. آیا این یعنی مشکلی وجود دارد؟
لزومی ندارد. اگر آزمونهای شما بخشی از چکاپِ پزشکیِ دورهایتان بودهاند، ارائهدهندهٔ شما ممکن است بخواهد نتایج را با شما مرور کند. ممکن است پیشنهادهایی دربارهٔ راههایی برای بهبودِ سلامتتان داشته باشد. اگر برای یک وضعیتِ پزشکی درمان دریافت کردهاید، ارائهدهندهتان ممکن است بخواهد نتایجِ آزمایشهای شما را با جزئیات بحث کند و آن نتایج را در بسترِ کلی قرار دهد.
References/منابع
National Health System. NHSInform.org. Blood tests (https://www.nhsinform.scot/tests-and-treatments/blood-tests/blood-tests). Accessed 12/6/2022.
National Heart, Lung and Blood Institute. Blood Tests (https://www.nhlbi.nih.gov/health/blood-tests). Accessed 12/6/2022.
Merck Manual. Laboratory Tests for Blood Disorders (https://www.merckmanuals.com/home/blood-disorders/symptoms-and-diagnosis-of-blood-disorders/laboratory-tests-for-blood-disorders?query=blood%20tests). Multiple pages reviewed. Accessed 12/6/2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
