اندازهگیری فشار خون
گرفتنِ یک اندازهگیریِ فشار خون (Blood pressure measurement) به شما و ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت (Healthcare provider) امکان میدهد بدانید آیا پُرفشاری خون (High blood pressure) دارید یا نه. بدونِ اندازهگیری نمیتوان فهمید، اما دانستنِ روشِ درستِ اندازهگیری اهمیت دارد. بهدستآوردنِ عددِ دقیق نیازمندِ آمادگیِ درست است. دستگاههای خودکار (Automatic devices) گرفتنِ اندازهگیریِ فشار خون در خانه را آسان میکنند.
اندازهگیریِ فشار خون چیست؟
اندازهگیریِ فشار خون یک آزمونِ سریع و غیرتهاجمی (Noninvasive) برای دانستنِ طبیعیبودنِ فشار خون شماست. میتوانید آن را در خانه انجام دهید یا یک ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت برایتان انجام دهد. این تنها آزمونی است که میتواند به شما بگوید آیا پُرفشاری خون دارید یا نه؛ وضعیتی که اغلب تا زمانی که فشار بهشدت بالا نرود، علامتی ندارد. داشتنِ پُرفشاری خون میتواند شما را در معرضِ بیماریهای قلبی–عروقی (Cardiovascular؛ قلب و رگهای خونی) قرار دهد.
وقتی اندازهگیریِ فشار خون انجام میدهید، این اندازه نشان میدهد خونِ شما با چه شدتی به دیوارهٔ درونیِ سرخرگها (Arteries) فشار میآورد. سرخرگها رگهایی هستند که خون را به بافتها و اندامهای بدن میرسانند تا اکسیژن و موادِ مغذی دریافت کنند.
اندازهگیریِ فشار خون چه زمانی انجام میشود؟
میتوانید هر روز فشار خونِ خود را اندازه بگیرید، اما باید هر روز در زمانِ یکسانی این کار را انجام دهید. برای نمونه، میتوانید هر روز صبح در زمانِ یکسان و/یا هر روز عصر در زمانِ یکسان آن را بگیرید.
گرفتنِ چند روز اندازهگیریِ فشار خون، حدود دو هفته پس از آغازِ داروی تازهٔ پُرفشاری خون، میتواند مشخص کند آیا دارو مؤثر است یا نه.
همچنین، گرفتنِ اندازهگیریهای فشار خون در یک هفتهٔ پیش از ویزیت دورهای مفید است. این کار به ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت کمک میکند بداند خوانشِ طبیعیِ شما در خانه چگونه است. برخی افراد در مطبِ ارائهدهندهٔ خود خوانشهای بالاتری دارند (سندرمِ روپوشِ سفید [White coat syndrome]). برخی دیگر در خانه خوانشهای بالاتری میگیرند؛ بنابراین خوب است ترکیبی از خوانشهای خانگی و مطبی داشته باشید.
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت فشار خونِ شما را زمانی بررسی میکند که بخواهد:
- فشار خونِ شما را هنگامِ دریافتِ درمان در بیمارستان پایش کند.
- بیند آیا فشار خونِ شما بالا یا پایین است.
- بیند دارویی که تجویز کرده است تا چه اندازه برای شما مؤثر است.
- خطرِ شما را برای بیماریهای قلبی–عروقی (Cardiovascular؛ قلب و رگهای خونی) برآورد کند.
- تصمیم بگیرد آیا برخی اقداماتِ پزشکی برای شما پرخطر خواهند بود یا نه.
- مشخص کند آیا میتوانید برخی کارها را انجام دهید یا ورزش کنید.
جزئیاتِ آزمون
اندازهگیریِ فشار خون چگونه کار میکند؟
یک دستگاهِ اندازهگیریِ فشار خون، کافِ فشارسنج (Cuff) دارد که به یک فشارسنج (Pressure gauge) متصل است. وقتی کاف دورِ بازوی شما سفت میشود، بهطورِ موقت جریانِ خون را در آن بخش از بازو مسدود میکند. شلکردنِ کاف اجازه میدهد جریانِ خون دوباره آغاز شود تا بتوان حداقل و حداکثرِ فشار را در یک سرخرگ پیدا کرد.
دقیقترین روش برای گرفتنِ فشار خون چیست؟
با این آمادگیها دقیقترین خوانش را بهدست میآورید:
- ۳۰ دقیقه پیش از اندازهگیریِ فشار خون از محصولاتِ دخانی، خوردنیها و نوشیدنیها، ورزش و کافئین پرهیز کنید.
- به توالت بروید تا مثانهتان خالی باشد.
- دستکم پنج دقیقه روی یک صندلی (نه کاناپه) در همان جایی که فشار خون را میگیرید استراحت کنید.
- مطمئن شوید صاف نشستهاید، پاها روی هم نیست و کفِ پاها روی زمین است.
- دستی را که برای اندازهگیری استفاده میکنید روی میز بگذارید تا بازو در سطحِ قلب قرار گیرد و بازو را رها/ریلکس کنید.
- از کافی استفاده کنید که برایتان کوچک نباشد. بیشترِ افراد میتوانند از کافِ بزرگِ بزرگسالان استفاده کنند.
- کافِ اندازهگیریِ فشار خون را دورِ بخشِ بالاییِ بازو (کمی بالاتر از آرنج) ببندید. میتوانید از دستِ چپ یا راست استفاده کنید. مطمئن شوید آستین میانِ کاف و بازو قرار نگرفته است. کاف باید با پوست در تماس باشد. پیراهنِ آستینکوتاه بهترین انتخاب است تا نیاز به بالا زدنِ آستین نباشد.
نحوهٔ گرفتنِ فشار خون گامبهگام
هنگامِ اندازهگیریِ فشار خون باید آرام و ساکت باشید. صحبت نکنید و ویدئو در گوشیِ خود تماشا نکنید.
اگر دستگاهِ خودکارِ اندازهگیریِ فشار خون دارید، این گامها را دنبال کنید:
- دکمه را بزنید تا هوا واردِ کافِ فشار خون شود و کاف سفتتر شود.
- صبر کنید تا کاف بهطورِ خودکار هوا را تخلیه کند و اندازهگیریها را انجام دهد.
- هنگامِ گرفتنِ یک اندازهگیریِ فشار خون، میتوانید پس از یک دقیقه صبرکردن، یک یا دو خوانشِ دیگر نیز بگیرید.
نحوهٔ گرفتنِ فشار خون بهصورتِ دستی
ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت گاهی با استفاده از گوشیِ پزشکی (Stethoscope) و کافِ فشارسنج (Cuff) فشار خون را بهصورتِ دستی اندازه میگیرند.
آنها این گامها را دنبال میکنند:
- هوا را در کافی که دورِ بازوی شماست پمپ میکنند تا سفت شود.
- درحالیکه با گوشیِ پزشکی به ضربانِ سرخرگِ بازویی (Brachial artery) گوش میدهند، بهآرامی هوا را از کاف آزاد میکنند.
- وقتی صدای حرکتِ خون را میشنوند، یک اندازهگیری ثبت میکنند.
- هوای بیشتری از کاف آزاد میکنند.
- دوباره فشار را اندازه میگیرند.
اغلب، ارائهدهندگان برای اندازهگیریِ فشار خون از دستگاهِ خودکار استفاده میکنند.
پس از اندازهگیریِ فشار خون چه انتظاری داشته باشم
پس از اندازهگیریِ فشار خون، شما (یا ارائهدهندهٔ شما) کاف را باز میکنید. میتوانید بدونِ هیچ عارضهٔ جانبی ناشی از آزمون، فعالیتهای روزانهٔ خود را ادامه دهید.
خطراتِ اندازهگیریِ فشار خون چیست؟
وقتی کافِ فشار خون دورِ بازوی شما سفت میشود، ممکن است احساسِ ناراحتی کنید. اما آزمون فقط یک دقیقه طول میکشد و این احساسِ سفتی زمانِ کوتاهتری از آن طول میکشد.
نتایج و پیگیری
چه نوع نتیجهای میگیرید و معنای آن چیست؟
بلافاصله از نتیجهٔ خود آگاه میشوید. دو عدد دریافت میکنید:
- عددِ بالا، نخست یا سیستولیک (Systolic) فشارِ درونِ سرخرگهای شما در زمانِ تپشِ قلب است.
- عددِ پایین، دوم یا دیاستولیک (Diastolic) فشارِ درونِ سرخرگهای شما در زمانی است که قلب برای ضربانِ بعدی در حالِ استراحت است.
میتوانید اینها را بهصورتِ عددِ اول و دوم با یک خط مورّب میانشان یادداشت کنید؛ مانند ۱۲۰/۸۰. نتایج برحسبِ میلیمترِ جیوه (mmHg) هستند.
خوانشهای فشار خون میتوانند پایین، طبیعی یا بالا باشند.
- طبیعی: ۱۲۰/۸۰ میلیمترِ جیوه یا کمتر.
- مرزیِ بالارفته: ۱۲۰ تا ۱۲۹/۸۰ میلیمترِ جیوه یا کمتر.
- مرحلهٔ ۱ پُرفشاری خون: ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلیمترِ جیوه یا ۸۰ تا ۸۹ میلیمترِ جیوه.
- مرحلهٔ ۲ پُرفشاری خون: ۱۴۰/۹۰ میلیمترِ جیوه یا بالاتر (برای هر یک از دو عدد).
- بحرانِ پُرفشاری خون (Hypertensive crisis): بالاتر از ۱۸۰ میلیمترِ جیوه و/یا بالاتر از ۱۲۰ میلیمترِ جیوه.
گروههای سنیِ مختلف و بیماریها (مانند سکتهٔ اخیر) ممکن است به این معنا باشند که هدفِ فشار خونِ شخصیِ شما با سطوحِ معمولِ بزرگسالان متفاوت است. مهم است با پزشکِ مراقبتِ اولیه (Primary care doctor)، متخصصِ قلب (Cardiologist)، یا متخصصِ کلیه (Nephrologist) ــ یا هر کس که بهطورِ اصلی فشار خونِ شما را مدیریت میکند ــ همکاری کنید تا مطمئن شوید هدفِ فشار خونِ شخصیِ خود را میدانید.
اگر نتایج غیرطبیعی باشند، گامهای بعدی چیست؟
یک خوانشِ بالایِ فشار خون بهتنهایی به این معنا نیست که شما پُرفشاری خون دارید.
برای تشخیصِ پُرفشاری خون، ارائهدهندهٔ شما به دو یا چند خوانشِ بالا در ویزیتهای جداگانه نیاز دارد. همچنین از دادههای فراوان در گذرِ زمان استفاده خواهد کرد.
اگر ارائهدهندهٔ شما تأیید کند که پُرفشاری خون دارید، میتواند برایتان دارو تجویز کند. داروهای گوناگونی برای درمانِ پُرفشاری خون وجود دارند. ارائهدهندهٔ شما با توجه به سابقهٔ پزشکیتان دارویی را برمیگزینند که برای شما کارآمد باشد. برخی افراد با پُرفشاری خون برای کنترلِ فشار خونِ خود نیاز دارند دو یا سه قرصِ متفاوت مصرف کنند.
بهعلاوه یا بهجایِ مصرفِ دارو، ممکن است لازم باشد تغییراتی در زندگیِ روزمره ایجاد کنید، مانند:
- نگهداشتنِ وزن در محدودهٔ سالم برای شما.
- ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته.
- خوردنِ کمتر از ۱٬۵۰۰ میلیگرم نمک در روز.
- خوردنِ مقدارِ زیادِ غلاتِ کامل، میوهها و سبزیها، و کمتر خوردنِ چربیهای اشباع.
- پرهیز از محصولاتِ دخانی.
- الکل مصرف نکنید.
چه زمانی با پزشکم تماس بگیرم؟
اگر یک خوانشِ بالا گرفتید، صبر کنید و دوباره بررسی کنید. اگر همچنان خوانشهای بالا میگیرید، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید. اگر اعدادِ شما در محدودهٔ بحرانِ پُرفشاری خون باشند، فوراً تماس بگیرید.
اگر اعدادِ شما در محدودهٔ بحرانِ پُرفشاری خون باشند و دچارِ علائمی مانندِ مواردِ زیر شوید، بیدرنگ کمک بگیرید:
- تنگیِ نفس.
- دردِ قفسهٔ سینه.
- دردِ پشت.
- تغییراتِ بینایی.
- مشکل در صحبتکردن.
- بیحسی.
- سردرد.
اگر فشار خونِ شما بیشازحد پایین باشد، نیز مهم است که مراقبتِ پزشکی دریافت کنید. برخی نشانههای فشار خونِ پایین شاملِ مواردِ زیرند:
- خستگی.
- سرگیجه.
- سبکیِ سر.
- سنکوپ (Syncope؛ غش).
References/منابع
American Heart Association. Monitoring Your Blood Pressure at Home. Accessed 6/13/2023.
Centers for Disease Control and Prevention (U.S.). Measure Your Blood Pressure. Accessed 6/13/2023.
Rehman S, Hashmi MF, Nelson VL. Blood Pressure Measurement. 2022 Dec 28. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island, FL: StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Accessed 6/13/2023.
National Library of Medicine (U.S.). Measuring Blood Pressure. Accessed 6/13/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
