آزمونِ بلعِ باریم
آزمونِ بلعِ باریم (Esophagram) شامل نوشیدنِ مایعی است که مقدارِ کمی باریم (Barium) دارد. باریم باعث میشود بخشهای بدنِ شما در پرتو ایکس (X-ray) واضحتر دیده شوند. یک پرتو ایکسِ فلوروسکوپیک (Fluoroscopic X-ray) که از پالسهای کوتاهِ پرتو ایکس استفاده میکند، هنگامِ بلع، از مریِ شما (Esophagus) فیلمبرداری میکند. این آزمون یکی از روشهایی است که ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت (Healthcare providers) با آن مشکلاتِ مری را تشخیص میدهند.
آزمونِ بلعِ باریم چیست؟
آزمونِ بلعِ باریم، یا «اِسوفاگِرام (Esophagram)»، یک پرتو ایکسِ فلوروسکوپیک است. این آزمون به ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت امکان میدهد ببینند هنگامِ بلع در مریِ شما چه میگذرد. اگر آنها به یک اختلالِ مری مشکوک باشند ممکن است این آزمون را برای شما انجام دهند. اختلالهای شایع شامل مواردِ زیرند:
- آخالازی (Achalasia)
- دیسفاژی (Dysphagia)، دشواری در بلع
- آترزیِ مری (Esophageal atresia)
- سرطانِ مری (Esophageal cancer)
- دیورتیکولِ مری (Esophageal diverticulum)
- اسپاسمهای مری (Esophageal spasms)
- تنگی یا باریکشدنِ مری (Esophageal stricture or narrowing)
- پردهٔ مری (Esophageal web)
- انسدادِ خروجیِ محلِ اتصالِ مری-معده (Esophagogastric junction outflow obstruction)، بهگونهای که اسفنکترِ تحتانیِ مری شل نمیشود
- فتقِ هیاتال (Hiatal hernia)
- پولیپها (Polyps)
- زخم (Ulcer) در پوششِ مریِ شما
جزئیاتِ آزمون
این آزمونِ بلعِ باریم چگونه کار میکند؟
آزمونِ بلعِ باریم، یا «اِسوفاگِرام (Esophagram)»، شامل نوشیدنِ مایعی است که مقدارِ کمی باریم (Barium) در آن وجود دارد. باریم مادهای ایمن است که باعث میشود بخشهای بدنِ شما در تصاویرِ پرتو ایکس (X-ray) واضحتر دیده شوند. در آزمونِ بلعِ باریم، باریم به ارائهدهندگانِ خدماتِ سلامت دیدی از داخلِ مریِ شما میدهد.
این آزمون از فلوروسکوپی (Fluoroscopy) استفاده میکند. این روشِ تصویربرداریِ پزشکی از پالسهای کوتاهِ پرتو ایکس بهره میبرد. این پالسها، مریِ شما را حینِ حرکت ثبت میکنند. تصاویرِ ویدیوییِ مریِ شما روی صفحهٔ رایانه نمایش داده میشوند.
تکنسین (Technician) شما ممکن است از محلولی استفاده کند که باریم و بلورهای جوشِ شیرین («گرانولهای گازساز (Effervescent granules)») دارد. این گرانولها گاز تولید میکنند. گاز به بادشدنِ مری کمک میکند. این کار به رادیولوژیست (Radiologist) کمک میکند تا تنگیها، باریکشدنها، فتقها و پوششِ مری را بهتر ببیند.
ممکن است به شما یک قرصِ باریم (Barium tablet) بدهند تا ببلعید. این آزمون به رادیولوژیست کمک میکند تا باریکشدن و تنگیها را تشخیص دهد.
چگونه برای آزمونِ بلعِ باریم آماده شوم؟
با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت (Healthcare provider) خود دیدار خواهید کرد تا آزمون را برایتان توضیح دهد. از شما میپرسند آیا به باریم حساسیت دارید یا نه. اگر حساسیت داشته باشید، بهجای آن از یُد (Iodine) ــ که یک مادهٔ معدنی است ــ بهعنوانِ مادهٔ حاجب (Contrast agent) استفاده میکنند.
این آزمون شما را در معرضِ مقدارِ کمی، و ایمن، از پرتوها (Radiation) قرار میدهد. اما مواجهه با پرتوِ پرتو ایکس میتواند تجمع یابد. مهم است که ارائهدهندهٔ شما از هر پرتو ایکسِ اخیرتان آگاه باشد تا بتواند زمانبندیِ آزمونِ بلعِ باریم را بر همان اساس تنظیم کند. اگر احتمالِ بارداری دارید حتماً به آنها اطلاع دهید.
ممکن است بخشِ رادیولوژی (Radiology department) از شما بخواهد که:
- برای مدتی پیش از آزمون از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
- از فعالیتهایی مانند جویدنِ آدامس یا مکیدنِ آبنباتِ سفت که میتوانند گلوی شما را بپوشانند پرهیز کنید.
در طولِ آزمون چه انتظاری داشته باشم؟
این یک اقدامِ سرپایی (Outpatient procedure) بدونِ آرامبخشی (Sedation) است. یعنی همان روز به خانه بازمیگردید. بخشی از آزمون شامل درازکشیدن روی میزی است که کج میشود؛ بنابراین لباسِ راحت بپوشید. گامهای آزمون:
- در بخشِ نخستِ آزمون میایستید. ارائهدهنده به شما توضیح میدهد کجا بایستید و محلولِ باریم را به شما میدهد.
- شروع میکنید به جرعهجرعه نوشیدن و بلعیدنِ محلول. این محلول شیرینکننده و طعمدهنده دارد، اما ممکن است اندکی گچیمزه باشد.
- ارائهدهنده به شما میگوید چه زمانی جرعه بردارید و چه زمانی ببلعید.
- تصاویرِ ویدیویی از حرکتِ عضلاتِ مریِ شما هنگامِ بلع روی صفحهٔ رایانهٔ ارائهدهنده نمایش داده میشود.
- از شما میخواهند در جهتهای مختلف بچرخید.
- سپس روی میزِ کجشونده دراز میکشید. ارائهدهنده ممکن است از شما بخواهد وضعیتِ خود را روی میز تغییر دهید. ممکن است به پشت، پهلو یا شکم دراز بکشید.
- میتوانند شما را به وضعیتِ ایستاده برگردانند تا نوشیدنِ محلولِ باریم را ادامه دهید.
- ارائهدهنده همچنان هنگامِ عبورِ باریم از مری، صفحهٔ رایانه را پایش میکند.
این آزمون حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد. در پایانِ آزمون، ممکن است ارائهدهنده از شما بخواهد یک قرصِ باریم (Barium tablet) را با آب ببلعید تا وجودِ تنگیهای مری بررسی شود.
عوارضِ آزمون
محلولِ باریم ممکن است باعثِ نفخ یا گرفتگیِ شکم شود. ممکن است دچار یبوست شوید. این عوارض باید با دفعِ باریم در مدفوع برطرف شوند. نوشیدنِ آبِ فراوان پس از آزمون میتواند به حرکتِ روده کمک کند. اگر مدفوعتان سفید بود نگران نشوید؛ این فقط خروجِ باریم از بدنِ شماست.
نتایج و پیگیری
پس از آزمون چه انتظاری داشته باشم؟
ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت، نتایجِ آزمون را به شما اطلاع میدهد. در ویزیتِ پیگیری (Follow-up)، آنها توضیح میدهند که نتایج چه معنایی دارند. همچنین دربارهٔ گامهای بعدی، مانند آزمونهای تکمیلی یا درمان، گفتگو خواهند کرد.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تماس بگیرم؟
اگر عوارضِ آزمون ــ مانند نفخِ شکم ــ از بین نرفت، با ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامت تماس بگیرید. ممکن است آزمونِ بلعِ باریم علتِ آن نباشد، اما همیشه خوب است تیمِ مراقبتِ خود را دربارهٔ مشکلاتِ پایدارِ مربوط به مری یا دستگاهِ گوارش آگاه کنید.
References/منابع
- Chen A, Tafti D, Tuma F. Barium Swallow. 2023 Jul 24 In: StatPearls Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 5/30/2025.
- Merck Manual, Consumer Version. X-Ray Studies of the Digestive Tract. Updated 3/2023. Accessed 5/30/2025.
- Pagana, K. D., Pagana, T. J. X-Ray Studies: Barium Swallow Esophagram. In: Mosby’s Manual of Diagnostic and Laboratory tests (6th ed.). Elsevier. 2014 Chapter 12. Accessed 5/30/2025.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
