مانومتری آنورکتال
مانومتری آنورکتال (Anorectal manometry) مطالعهای از عضلاتی است که با هم هماهنگ میشوند تا عملِ دفعِ مدفوع را ایجاد کنند. اگر در فعالکردنِ این عضلات دچار مشکل بودهاید، این آزمون میتواند به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما کمک کند تا منبعِ مسئله را بیابد.
مانومتری آنورکتال چیست؟
مانومتری آنورکتال آزمونی برای ارزیابیِ عضلاتِ مقعد و راستروده (Anal and rectal muscles) شماست. این عضلات همراه با مغز شما کار میکنند تا حرکاتِ روده را کنترل کنند. اگر در حرکاتِ روده دچار مشکل بودهاید، ممکن است این مسئله به چگونگیِ کارکردِ این عضلات مرتبط باشد. مانومتری آنورکتال راهی برای اندازهگیریِ انقباضهای عضلانی است تا مشخص شود آیا این انقباضها بهدرستی فعال و هماهنگ میشوند یا نه.
چرا به انجامِ آزمونِ مانومتری آنورکتال نیاز دارید؟
اگر در دفعِ مدفوع در زمان و مکانِ مدنظرتان دچار مشکل بودهاید، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است مانومتری آنورکتال را توصیه کند. این آزمون یکی از گامهای ارزیابیِ علائمی مانند موارد زیر است:
- دیسکزیا (Dyschezia؛ درد یا زورزدن هنگام دفع).
- دفعِ مسدود (Obstructed defecation؛ احساسی شبیه اینکه مدفوع خارج نمیشود).
- یبوستِ مزمن (Chronic constipation؛ مدفوعِ سفت و کمدفعات).
- بیاختیاریِ مدفوع (Fecal incontinence؛ مشکل در نگهداشتنِ مدفوع).
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت همچنین ممکن است از این آزمون برای ارزیابیِ کارکردِ عضلاتِ شما پس از یک آسیب یا جراحی استفاده کند، یا بررسی کند که آیا یک بیماریِ مزمن شروع به اثرگذاری بر موتیلیتیِ آنورکتالِ شما (Motility؛ کارکردِ حرکتی) کرده است یا نه.
مانومتری آنورکتال میتواند در تشخیصِ وضعیتهایی که ممکن است یبوستِ شما را توضیح دهند کمک کند، مانند:
- انیسموس (Anismus؛ دفعِ دیسینرژیک (Dyssynergic defecation)).
- بیماریِ هیرشپرونگ (Hirschsprung disease).
همچنین میتواند منشأ بیاختیاریِ مدفوع را توضیح دهد — اینکه چه چیزی و کجا بهدرستی کار نمیکند. پس از تشخیص، از همان فناوریِ بهکاررفته در آزمون میتوان بهعنوان درمان برای بازآموزیِ عضلاتِ درگیر استفاده کرد.
جزئیاتِ آزمون
مانومتری آنورکتال چگونه کار میکند؟
مانومتر (Manometer) یک «مبدلِ فشار» (Pressure transducer) است. این وسیله فشارِ موجود در انقباضهای عضلانی را اندازه میگیرد تا مشخص کند آیا این فشارها خیلی قوی، خیلی ضعیف یا در زمانِ نامناسب فعال میشوند. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت، مبدل را داخلِ مقعد (Anus) و راستروده (Rectum) قرار میدهد. این وسیله دادهها را به دستگاهی میفرستد که آنها را میخوانَد.
مبدل، لولهای بلند و انعطافپذیر (کاتتر (Catheter)) با حسگرهای فشار روی آن است. در انتهایِ داخلیِ آن، بالونی پُرنشده متصل است. وقتی ارائهدهندهٔ خدمات سلامت بالون (Balloon) را داخلِ راسترودهٔ شما پُر میکند، اعصابی را فعال میکند که میلِ به دفع را برمیانگیزند. این کار باید بازتابهای طبیعیِ عضلانیِ شما را تحریک کند.
آمادهسازی برای مانومتری آنورکتال چیست؟
بهترین حالت این است که مقعد و راسترودهٔ شما برای آزمون خالی باشند. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت از شما میخواهد پیش از آزمون از خوردن خودداری کنید و در خانه با تنقیه، مقعد و راسترودهٔ خود را تخلیه کنید. آنها دستورالعملهای دقیقی دربارهٔ زمان و چگونگیِ انجامِ این کار و نیز توصیههایی دربارهٔ محصولاتِ قابلِ استفاده ارائه خواهند داد.
در طولِ فرایندِ مانومتری آنورکتال چه رخ میدهد؟
وقتی برای آزمون مراجعه میکنید، از کمر به پایین لباسهای خود را درمیآورید یا گانِ بیمارستانی میپوشید. به پهلو روی تخت دراز میکشید و زانوها را بالا میآورید.
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است پیش از قراردادنِ کاتتر، یک معاینهٔ انگشتیِ راستروده (Digital rectal exam) کوتاه انجام دهد؛ یعنی واردکردنِ یک انگشتِ دستکشپوش برای بررسیِ مواردِ غیرطبیعی در مقعد یا راستروده.
آنها انتهای کاتتر را برای ورودِ روانتر لیز میکنند و سپس بهآرامی آن را از مقعد به راسترودهٔ شما پیش میبرند.
آنها در عمقهای مختلفِ راسترودهٔ شما قرائتهای فشار را میگیرند تا فشارِ پایهٔ داخلیِ شما را تعیین کنند. سپس بالون را پُر میکنند.
ارائهدهندهٔ شما با بالونی که در اندازههای مختلف پُر شده و در موقعیتهای متفاوت داخلِ راستروده قرار گرفته است، قرائتهای فشار را میگیرد. از شما میپرسند آیا این تغییرات را حس میکنید یا میلِ به دفع دارید.
از شما میخواهند در فواصلِ زمانیِ مختلف منقبض کنید، شُل کنید، زور بزنید و سرفه کنید. پاسخهای عضلانیِ ارادی و غیرارادیِ شما ثبت میشود.
مانومتری آنورکتال چقدر طول میکِشد؟
بهطور متوسط ۳۰ دقیقه زمان میبَرَد. این زمان میتواند بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه متغیر باشد.
مانومتری آنورکتال چقدر دردناک است؟
ممکن است اندکی ناراحتکننده باشد، بهویژه اگر داخلِ راستروده یا مقعدتان درد داشته باشید، اما نباید دردناک باشد. کاتتر و بالون فقط بهاندازهٔ فشاری که یک دفعِ طبیعی ایجاد میکند، فشار تولید میکنند. اگر دربارهٔ آن اضطراب دارید، میتوانید دربارهٔ آرامبخشی (Sedation) با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود صحبت کنید.
آزمونِ خروجِ بالون چیست؟
ارائهدهندهٔ شما ممکن است در پایان، مانومتری آنورکتال را با «آزمونِ خروجِ بالون» (Balloon expulsion test) ترکیب کند. این گامِ اضافی برای سنجشِ این است که آیا میتوانید یک بالونِ پُرشده را «خارج» کنید و این کار چقدر طول میکِشد. این بخش را در حالتِ نشسته و در محیطی خصوصی انجام میدهید. حسگرهایی روی بالون فشار و زمانِ درگیر را ثبت میکنند.
آیا مانومتری آنورکتال خطَر یا عارضهای دارد؟
تا وقتی که به بالونِ لاتکس (Latex) حساسیت نداشته باشید، خطر یا عارضهٔ قابلتوجهی وجود ندارد. اگر از پیش این موضوع را با ارائهدهندهٔ خود در میان بگذارید، آنها میتوانند گزینهٔ بدونِ لاتکس را فراهم کنند. اگر مقعد یا راسترودهٔ شما ملتهب یا تحریکشده باشد، ممکن است پس از آزمون کمی درد داشته باشید یا خونریزیِ خفیف رخ دهد.
نتایج و پیگیری
نتایجِ مانومتری آنورکتالِ من چه نشان خواهد داد؟
نتایج نشان خواهد داد که آیا عضلات و اعصابِ درگیر در دفع بهدرستی کار میکنند یا نه، و اگر نه، مشکل دقیقاً کجاست. نتایجِ طبیعی نشان میدهند:
- ورودِ مدفوع به راستروده باعث میشود راستروده برای جایدادنِ آن شُل و کشیده شود (پذیرندگیِ راستروده (Rectal compliance)).
- گیرندههای کششی (اعصاب) در دیوارهٔ راستروده میلِ به دفع را برمیانگیزند (حسِ راستروده (Rectal sensation)).
- اسفنکترِ مقعدیِ داخلی بهصورتِ خودکار در پاسخ شُل میشود (بازتابِ مهاریِ رکتوانال (Rectoanal inhibitory reflex)).
- اسفنکترِ مقعدیِ خارجی هنگامیکه اسفنکترِ داخلی شُل میشود، منقبض میشود تا مدفوع را نگه دارد تا زمانیکه آماده باشید (بازتابِ انقباضیِ رکتوانال (Rectoanal contractile reflex)). این اسفنکتر هنگامِ سرفه سفتتر میشود (بازتابِ سرفه (Cough reflex)).
- اسفنکترِ مقعدیِ خارجی به فرمانهای ارادیِ شما برای منقبضکردن، شُلکردن یا زورزدن پاسخ میدهد.
- تلاش برای دفع باعث افزایشِ فشار در راستروده و همزمان شُلشدنِ اسفنکترِ مقعدیِ خارجی میشود تا مدفوع عبور کند (تغییراتِ فشاریِ آنورکتالِ هماهنگ (Coordinated anorectal pressure changes)).
اگر هر یک از این کارکردها بهدرستی عمل نکنند، ممکن است نتیجهٔ آزمون غیرطبیعی باشد. نتایجِ غیرطبیعی ممکن است نشان دهند:
- وجودِ مدفوع در راستروده میل به دفع را برنمیانگیزد؛ راستروده بهاندازهٔ کافی کش نمیآید یا گیرندههای کشش سیگنالها را به مغز منتقل نمیکنند.
- میلِ به دفع را حس میکنید، اما بازتابهای خودکارِ عضلانی پاسخ نمیدهند.
- عضلات شما بهاشتباه پاسخ میدهند؛ مثلاً زمانیکه باید شُل شوند، سفت میشوند یا زمانیکه باید سفت شوند، شُل میشوند.
- عضلات کارِ درست را انجام میدهند، اما در زمانِ نادرست یا بدونِ هماهنگی با هم.
- انقباضهای عضلانیِ شما ضعیف و ناکارآمدند.
- عضلات بیشازحد سفتاند، حتی وقتی تلاش میکنند شُل شوند.
آیا مانومتری آنورکتال میتواند به تشخیص و درمانِ مؤثر منجر شود؟
بله. وقتی ارائهدهندهٔ خدمات سلامت بتواند مشخص کند کدام عضلات و چگونه دچار اختلال در عملکرد هستند، میتواند از روشهای گوناگون برای بازآموزیِ عضلات استفاده کند. درمانهای معمول شامل موارد زیر است:
- درمانِ بازخوردزیستی (Biofeedback therapy).
- فیزیوتراپی برای اختلالِ کفِ لگن (Physical therapy for pelvic floor dysfunction).
References/منابع
Kim JH. How to interpret conventional anorectal manometry. J Neurogastroenterol Motil. 2010 Oct;16(4):437-9. Accessed 9/6/2023.
Merck Manual Professional Version. Manometry. Accessed 9/6/2023.
North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. Anorectal Manometry. Accessed 9/6/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
