آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در آمپوتاسیون (قطع عضو)
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هر گونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- بعد از عمل جراحی و پس از هوشیار شدن و با نظر پزشک و همچنین در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات شروع کنید.
- در صورتی که حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
فعالیت:
- در بستر، انگشتان و مچ پاهای سالم را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
- سعی کنید هر چه سریعتر از بستر خارج و فعالیت نمایید تا از ایجاد لخته جلوگیری شود.
مراقبت:
- ممکن است یک لوله جهت خروج ترشحات در ناحیه عمل گذاشته شود که به یک مخزن وصل می‌باشد که به آن هموواگ می‌گویند. معمولا این لوله 48 ساعت بعد از عمل خارج می‌شود.
- از کشیدن لوله هموواگ و خارج کردن آن خودداری نمایید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستاران بخش اطلاع دهید.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری کنید.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما اجرا خواهد شد.
- استفاده از وسایل کمک حرکتی مثل عصا و واکر و… در زمان آمپوتاسیون پاها و شروع حرکت کمک‌کننده است هنگام راه رفتن با عصا، حداکثر وزن خود را به دست‌ها وارد کنید.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- برای تسریع التیام بافت نرم و استخوان، رژیم غذایی پُر پروتئین و پُر کالری استفاده کنید.
- جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پُر فیبر (میوه‌ها و سبزیجات) حاوی سبوس و مایعات فراوان استفاده کنید.
- غذای سالم مانند میوه، سبزیجات، غلات، لبنیات کم‌چرب و ماهی بخورید.
- مصرف سبزیجات و مرکبات و آبمیوه‌های تازه حاوی ویتامین ث، می‌تواند به بهبود سریعتر زخم کمک کند.
فعالیت:
- فعالیت به تدریج افزایش یابد تا از خستگی جلوگیری شود.
- به انجام ورزش‌های سبک بپردازید و از انجام ورزش‌های شدید بدنی اجتناب کنید.
- زیاد نرمش و ورزش کنید.
- معمولا بعد از جراحی، در صورت اجازه پزشک می‌توانید با واکر یا عصای زیر بغل راه بروید ولی تا چند هفته و تا زمان گذاشتن پروتز برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز دارید که باید در برنامه‌ریزی قبل از جراحی به این نکته توجه داشت.
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی:
- باید تغییراتی در وضعیت محل زندگی ایجاد کنید تا از زمین خوردن شما جلوگیری شود.
- در حمام دستگیره‌هایی روی دیوار نصب کنید تا در هنگام تغییر وضعیت از آنها استفاده کنید و از لیز خوردن خود جلوگیری کنید.
- دو طرف پله‌ها باید دستگیره داشته باشند تا در حین بالا و پایین رفتن از پله از آنها استفاده کنید.
- قطع عضو به معنای شروع یک زندگی جدید برای شما و خانواده شما است. شما و وابستگان شما ممکن است احساس غم، خشم و شرم داشته باشید. این احساسات طبیعی هستند. درباره این احساسات به خانواده و دوستان خود صحبت کنید. به آنها اجازه بدهید به شما کمک کنند.
- بعد از عمل جراحی پانسمان روز زخم شما باید بطور روزانه تعویض شود. زخم و پوست اطراف آن باید تمیز و خشک نگهداری شود.
- اگر مبتلا به دیابت هستید قند خون خود را کاملا کنترل کنید. عدم کنترل قند خون موجب تاخیر در بهبود زخم و افزایش خطر عفونت در آن می‌شود.
- باقیمانده اندام قطع شده (استامپ) را باید بعد از جراحی تا حد امکان بالا نگه داشت تا ورم آن کم شود.
- در آمپوتاسیون‌های زیر زانو سعی کنید استامپ همیشه در امتداد ران شما باشد. آن را در حالت خم نگهداری نکنید. این حالت نه تنها موجب ورم آن می‌شود بلکه موجب می‌شود زانوی شما در حالت خمیده باقی بماند و بعداٌ پوشیدن اندام مصنوعی برای شما مشکل باشد. روزی چند بار یک بالشت را بر روی زانوی خود قرار دهید تا آنرا در حالت صاف و مستقیم تحت کشش قرار دهد.
- در آمپوتاسیون های بالای زانو هم سعی کنید استامپ در امتداد تنه شما باشد. آن را در حالت خم به جلو نگه ندارید. این وضعیت موجب می‌شود رباط‌ها و تاندون‌های جلوی کشاله ران شما به تدریج کوتاه شود و وقتی بخواهید با پروتز راه بروید راه رفتن برای شما مشکل خواهد شد. روزی چند بار و هر 20–10 دقیقه به شکم بخوابید تا عضلات و تاندون‌های جلوی کشاله ران شما کشیده شوند.
- بخیه‌های استامپ بعد از 3–2 هفته خارج می‌شوند. بعد از این زمان آن را روزانه با آب و صابون شسته و خشک کنید.
- از کرم، پماد یا لوسیون بر روی پوست استامپ استفاده نکنید.
- محل قطع عضو را هر روز به دقت بررسی کنید.
- استامپ را بر روی یک بالشت نرم فشار بدهید و بتدریج مقدار فشار را بیشتر کنید. این کار موجب می‌شود بافت‌های آن قسمت به تدریج به فشار عادت کنند و محل استامپ را با باند کشی به صورت حرف 4 انگلیسی ببندید. این بانداژ فشاری کمک می‌کند تا ورم محل کم شود. هر چه ورم استامپ زودتر بخوابد فرد می‌تواند زودتر از اندام مصنوعی (پروتز) استفاده کند.
- جای بخیه‌های قبلی را ماساژ دهید. این کار هم موجب نرم شدن بافت سفتی می‌شود که در محل جراحی ایجاد شده و هم حساسیت آن را کمتر کرده و جریان خون محل را هم بیشتر می‌کند.
- در حین پیچیدن باند کشی کمی آنرا بکشید. اگر نیاز دارید تا از بیش از یک باند کشی استفاده کنید. هر باند کشی که تمام شد قبل از بستن بعدی، انتهای باند قبلی را با گیره خوب ببندید. دقت کنید که تمام انتهای استامپ با باند کشی بسته شود و باند کشی را روزی 3–2 بار باز کرده از نو ببندید تا کشش آن حفظ شود و باند کشی همیشه باید بسته باشد مگر موقعی که به حمام می‌روید.
- برای جلوگیری از انقباض ران و زانو در زیر زانو و بین ران‌ها و گودی کمر بالش گذاشته شود.
- تعویض پانسمان و در آوردن درن معمولاً 48 ساعت پس از عمل صورت می‌گیرد.
- در موقع خوابیدن زانو را خم نکنید.
- ممکن است تا 3-2 ماه بعد از عمل درد اندام خیالی یا خارش عضو احساس کنید.
دارو:
پزشک معالج برای شما داروهای آنتی‌بیوتیک و ضد درد تجویز کرده است. آنها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
علائم هشدار
- مراقب علائم فشار مانند قرمزی، خراش یا تاول باشد. در صورت دیدن این علائم آن را به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
- در صورت خونریزی، احساس بوی عفونت، تغییر رنگ انتهای عضو به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید.
فهرست منابع
- درسنامه ارتوپدی و شکستگی‌ها / تالیف دکتر بهادر اعلمی هرندی و همکاران / ویرایش چهارم
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
تاریخ آخرین ویرایش: 10 شهریور 1402