مانیتورهای سرپایی
مانیتورهای الکتریکیِ سرپایی (Ambulatory electrical monitors) دستگاههایی هستند که میتوانند فعالیتِ الکتریکیِ قلبِ شما را در بازههای زمانیِ طولانیتر ضبط کنند. شما میتوانید این مانیتورها را با خود به خانه ببرید و آنها را بهمدتِ روزها، هفتهها یا حتی سالها بپوشید. آنها ابزاری بسیار ارزشمند برای تشخیصِ مشکلاتی هستند که بهصورتِ غیرقابلِ پیشبینی و خارج از محیطِ پزشکی رخ میدهند.
مرور کلی
مانیتورهای الکتریکیِ سرپایی چه هستند؟
مانیتورهای سرپایی دستگاههایی هستند که فعالیتِ الکتریکیِ قلبِ شما را ضبط میکنند. از آنها برای شناساییِ مشکلاتِ ریتمِ قلب در بازهٔ زمانیِ طولانیتر استفاده میشود، و شما میتوانید آنها را با خود به خانه ببرید. آنها ابزاری بسیار ارزشمند برای تشخیصِ مشکلاتی هستند که بهصورتِ غیرقابلِ پیشبینی و خارج از محیطِ پزشکی رخ میدهند.
کدام وضعیتها بیشترین احتمالِ نیاز به آزمونِ مانیتورِ سرپایی را دارند؟
مانیتورهای سرپایی به تشخیصِ آریتمیها (Arrhythmias) کمک میکنند؛ آریتمیها ریتمهای غیرطبیعیِ قلباند. در حالیکه یک الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram, EKG/ECG) برخی آریتمیها را در بیمارستان یا درمانگاه بهراحتی ثبت میکند، یک مانیتورِ سرپایی دامنهٔ دادهٔ گستردهتری را پوشش میدهد و اطلاعاتِ بیشتری جمعآوری میکند. این کار میتواند به شناساییِ آریتمیهایی کمک کند که شما آنها را احساس نمیکنید، بهطورِ غیرقابلِ پیشبینی رخ میدهند یا فقط برای مدتِ کوتاهی دوام دارند.
انواعِ شایعِ آریتمیها عبارتاند از:
- برادیآریتمیها (Bradyarrhythmias). اینها ریتمهای قلبیاند که بهطورِ غیرمعمول کند هستند.
- تاکیآریتمیها (Tachyarrhythmias). اینها ریتمهای قلبیاند که بهطورِ غیرطبیعی تند هستند.
- آریتمیهای فوقبطنی (Supraventricular arrhythmias). «سوپرا» بهمعنای «بالا» است، و بطنها (Ventricles) دو حفرهٔ پایینیِ قلبِ شما هستند. این یعنی اینها آریتمیهاییاند که در دو حفرهٔ بالاییِ قلبِ شما ــ دهلیزِ چپ (Left atrium) و دهلیزِ راست (Right atrium) ــ رخ میدهند (اصطلاحِ جمعِ آن «Atria» است).
- آریتمیهای بطنی (Ventricular arrhythmias). اینها ریتمهای نامنظمیاند که در دو حفرهٔ پایینیِ قلبِ شما رخ میدهند.
چه کسی این اقدام را انجام میدهد؟
این آزمونها شاملِ مشارکتِ تعدادی از متخصصانِ مراقبتِ سلامت است، از جمله تکنسینها، پرستاران، پزشکان و دیگران. فردی که دادهها را برای رسیدن به تشخیص بازبینی میکند تقریباً همیشه یک پزشکِ متخصص خواهد بود، مانند کاردیولوژیست (Cardiologist) یا الکتروفیزیولوژیست (Electrophysiologist).
جزئیاتِ آزمون
مانیتورهای سرپایی چگونه کار میکنند؟
تمامِ مانیتورهای سرپایی بر این واقعیت تکیه دارند که قلبِ شما دستگاهِ الکتریکیِ خود را دارد. این دستگاه با استفاده از پالسهای الکتریکی چرخهٔ کاملِ ضربانِ قلبِ شما را کنترل میکند تا چهار حفرهٔ قلبتان بهترتیبِ مشخصی عمل کنند. این کار تضمین میکند که قلبِ شما بهشکلی سازمانیافته و کارآمد پمپاژ میکند.
فعالیتِ الکتریکیِ قلبِ شما بهاندازهای قوی است که بهآسانی توسط دستگاههایی که به پوست چسبیدهاند یا اندکی زیرِ پوست کاشته شدهاند شناسایی میشود. وقتی این کار با یک خروجیِ زنده یا چاپی از فعالیتِ الکتریکی انجام میشود، به آن الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram, EKG/ECG) گفته میشود.
وقتی بخشهایی از قلبِ شما بهدرستی کار نمیکنند، فعالیتِ الکتریکی در آن نواحی تغییر میکند. به همین دلیل است که یک ارائهدهندهٔ مراقبتِ سلامتِ آموزشدیده میتواند دادههای الکتروکاردیوگرام را بخواند و بگوید بخشهای مختلفِ قلبِ شما چقدر خوب عمل میکنند. یک الکتروکاردیوگرام در محیطِ بیمارستان یا درمانگاه انجام میشود و معمولاً فقط چند دقیقه طول میکشد.
مانیتورهای سرپایی روشِ مشابهی را بهکار میگیرند، اما این کار را برای روزها، هفتهها یا حتی سالها انجام میدهند. بسته به نوعِ مانیتور، آنها میتوانند فعالیتِ قلبِ شما را هنگامِ خوابیدن، کارکردن یا انجامِ بیشترِ بخشهای فعالیتهای روزانهتان دنبال کنند.
انواعِ مختلفِ مانیتورهای سرپایی کداماند؟
بیشترِ مانیتورهای سرپایی دستگاههای بیرونیاند که میتوانید با خود حملشان کنید. آنها فعالیتِ قلبِ شما را از طریقِ حسگرهایی بهنامِ الکترود (Electrode) میخوانند که با یک چسبِ ویژه به پوستِ شما متصل میشوند. بیشترِ این مانیتورها تقریباً هماندازه و هموزنِ یک تلفنهمراه هستند (و برخی از آنها از تلفنهایهمراهی استفاده میکنند که بهطورِ ویژه برای همین نوعِ استفاده اصلاح شدهاند).
مانیتورهای سرپاییِ بیرونی شاملِ مواردِ زیر میشوند:
- مانیتورهای هولتر (Holter monitors). این نوع مانیتور بیشتر برای ثبتِ فعالیتِ قلب بهمدتِ ۱ تا ۲ روز استفاده میشود. بااینحال، برخی گونههای این دستگاه میتوانند بهمدتِ ۱ تا ۲ هفته ثبت کنند.
- مانیتورهای رویداد (Event monitors). این دستگاهها فقط وقتی فعالیتِ قلبِ شما را ضبط میکنند که بیشترین احتمال دارد یک آریتمی در حال رخدادن باشد. برخی دستگاهها به شما اجازه میدهند وقتی علائم را احساس میکنید آنها را فعال کنید. برخی دیگر بهصورتِ غیرفعال «به» ریتمِ قلبِ شما «گوش میدهند» و وقتی یک آریتمی را تشخیص میدهند بهطورِ خودکار ضبطکردن را آغاز میکنند. این دستگاهها عمدتاً در دو نوع قرار میگیرند:
- حلقهای (Looping). این دستگاهها یک حلقهٔ حافظه با چند دقیقهٔ زمان دارند (مقدارِ دقیقِ زمان متفاوت است). حلقه شاملِ مقدارِ مشخصی زمان در گذشته و آینده است. هنگامی که فعال نشدهاند، دادههای جدیدی که افزوده میشود دادههای قدیمیتر را از حلقه خارج میکند. اگر آن را فعال کنید، چند دقیقه از گذشته برای بازبینیِ بعدی ذخیره خواهد شد، بههمراهِ چند دقیقه پس از زمانی که دستگاه را فعال میکنید.
- غیرحلقهای (Non-looping). این دستگاهها فقط یک بازهٔ ازپیشتعیینشده را پس از فعالسازی ضبط میکنند. در برخی از این دستگاهها، میتوان الکترودها را جدا کرد. سپس، وقتی علائم را احساس میکنید، الکترودها را میچسبانید و دستگاه را فعال میکنید تا ریتمِ قلبِ شما را ضبط کند.
- مانیتورهای بیدرنگ (Real-time monitors). این دستگاهها بسیار شبیه مانیتورهای رویداد هستند، اما میتوانند دادههای فعالیتِ قلب را برای بازبینیِ فوری توسط یک ارائهدهندهٔ مراقبتِ سلامت به یک مرکزِ پایش ارسال کنند. مانیتورهای بیدرنگ میتوانند وقتی یک آریتمی را تشخیص میدهند بهطورِ خودکار دادهها را گردآوری و ارسال کنند. آنها همچنین میتوانند وقتی پوشندهای که علائم را احساس میکند آنها را فعال میکند دادهها را گردآوری و ارسال کنند. این دستگاهها بهویژه برای آریتمیهای شدید که به راهنماییِ تخصصیِ پزشکیِ سریع نیاز دارند مفیدند.
برخی انواعِ مانیتورهای بیدرنگ فقط برای استفاده در زمانِ «چکاین»های تلفنی طراحی شدهاند. این نوع دستگاه به شما اجازه میدهد با یک مرکزِ پایش تماس بگیرید و درحالیکه پایِ تلفن هستید دادههای خود را ارسال کنید. شما همچنین میتوانید با کارکنانِ بالینی چکاین داشته باشید؛ در طولِ آن احتمالاً از شما دربارهٔ علائم، داروها یا فعالیتهای اخیرتان سؤال خواهند کرد.
دو نوعِ دیگر از مانیتورهای سرپایی وجود دارد که مشابهِ مانیتورهای فوق کار میکنند اما تفاوتهای کلیدی دارند.
- ثبتکنندههای پچ (Patch recorders). این دستگاهها مانند یک پچِ چسبنده به پوستِ شما میچسبند، اما تمامِ سختافزارِ لازم را برای شناسایی، ضبط و ذخیرهٔ دادههای فعالیتِ قلب دارند. شما میتوانید آنها را تا دو هفته بپوشید. اندازهٔ این دستگاهها متفاوت است، اما بهطورِ کلی آنقدر کوچکاند که بتوانید یکی را زیرِ یک تیشرت بپوشید و بهآسانی به چشم نیاید.
- ثبتکنندههای حلقهایِ کاشتنی (Implantable loop recorders). این دستگاههای کوچک میتوانند زیرِ پوستِ شما کار گذاشته شوند و برای دورههای بسیار طولانیتری فعالیتِ قلبِ شما را پایش کنند. آنها میتوانند بهطورِ خودکار ضبط کنند یا وقتی توسط پوشنده فعال میشوند. دادهها میتواند بهصورتِ بیسیم در یک درمانگاه یا مطبِ پزشک از آنها دانلود شود. برخی از این مانیتورها میتوانند تا دو سال در جای خود باقی بمانند. یک مزیتِ عمدهٔ این دستگاه این است که لازم نیست نگرانِ فعالکردنِ آن باشید، و همچنین لازم نیست دربارهٔ مشکلاتِ هنگامِ حمامکردن، شناکردن و غیره نگران باشید.
پیش از آزمون چه انتظاری باید داشته باشم؟
یک ارائهدهندهٔ مراقبتِ سلامت ــ معمولاً یک متخصص ــ گزینههای آزمون را توضیح میدهد و موردی را توصیه میکند که بیشترین احتمال را برای کمک به تشخیصِ مشکلِ شما دارد. آنها همچنین شرایطِ شما (مانند شغلتان) و ترجیحاتِ شما را در انتخابِ نوعِ مانیتور در نظر خواهند گرفت.
چگونه برای آزمون آماده شوم؟
پیش از آزمون، ممکن است بخواهید حمام کنید، زیرا بسته به نوعِ آزمون، ممکن است یک یا دو روز طول بکشد تا بتوانید الکترودها را بردارید و دوباره حمام کنید. چه حمام کنید و چه نه، باید مطمئن شوید که پوستِ روی قفسهٔ سینهتان تمیز است.
نباید از هیچ روغن، لوسیون، کرم یا دیگر محصولاتِ مراقبت از پوست روی پوستِ قفسهٔ سینهتان استفاده کنید، زیرا اینها میتوانند چسبیدنِ الکترودها به پوستِ شما یا شناساییِ فعالیتِ قلبِ شما را دشوار کنند. همچنین باید پیراهنی بپوشید که پوشیدن و درآوردنش آسان باشد، زیرا این کار قرار دادنِ الکترودها را آسانتر میکند.
در روزِ آغازِ دورهٔ پایش چه انتظاری باید داشته باشم؟
یک تکنسین یا متخصصِ مراقبتِ سلامتِ دیگر نحوهٔ استفاده از دستگاه را ــ از جمله چگونگیِ کارکردن با آن ــ برای شما توضیح خواهد داد. بسته به دستگاه، آنها همچنین دربارهٔ جداکردن و دوبارهچسباندنِ الکترودها بعد از حمام، شنا و غیره به شما آموزش خواهند داد.
آنها همچنین موقعیتها یا دستگاههای مشخصی را که باید از آنها اجتناب کنید تا از تداخل با مانیتور پیشگیری شود به شما خواهند گفت. این موارد معمولاً شاملِ برخی انواعِ وسایلِ الکترونیکی یا دستگاههایی است که آهنربا دارند. آنها ممکن است فهرستی از دستگاههای ممنوعه را در اختیارتان بگذارند، یا میتوانید چنین فهرستی را درخواست کنید.
در مورد مانیتورهایی که از الکترود استفاده میکنند، آنها از الکل برای تمیزکردنِ پوستی که قرار است الکترودها را روی آن قرار دهند استفاده خواهند کرد. همچنین موهای ناحیهٔ مربوط را اصلاح یا برمیدارند تا مطمئن شوند الکترود میتواند متصل بماند و سیگنالِ شفافی دریافت کند.
در طولِ دورهٔ پایش چه انتظاری باید داشته باشم؟
آزمونهای مانیتورِ سرپایی بسیار ایمن و بدونِ درد هستند. بهطورِ کلی، تمامِ کاری که باید انجام دهید این است که مانیتور را طبقِ دستور بپوشید و استفاده کنید. ارائهدهندگانِ مراقبتِ سلامتِ شما، از جمله تکنسینها و پرستاران، هر چیزِ دیگری را که لازم است برای دورهٔ پایش بدانید به شما خواهند گفت.
پس از پایانِ دورهٔ پایش چه انتظاری باید داشته باشم؟
وقتی آزمون به پایان رسید، میتوانید الکترودها را (اگر دستگاه از آنها استفاده میکند) بردارید و دستگاه را برگردانید. ممکن است کمی تحریکِ پوستیِ باقیمانده بهدلیلِ چسبِ استفادهشده با الکترودها در مانیتورهای بیرونی داشته باشید. این معمولاً طیِ چند روز برطرف میشود. ارائهدهندهٔ شما ممکن است بتواند دربارهٔ چگونگیِ درمانِ این تحریک برای برطرفشدنِ آسانتر آن به شما راهنمایی بدهد.
آیا این دستگاهها خطری دارند؟
بهطورِ کلی، شایعترین عارضهٔ جانبی در بیشترِ مانیتورهای سرپاییِ بیرونی تحریکِ پوستی است. این تحریک معمولاً توسطِ چسبی ایجاد میشود که برای چسباندنِ الکترودها به پوستِ شما استفاده میشود. اگر پوستِ حساسی دارید یا نسبت به چسبها آلرژی (تأییدشده یا مشکوک) دارید، باید قبل از چسباندنِ آن به پوستتان این موضوع را ذکر کنید.
در مورد ثبتکنندههای حلقهایِ کاشتنی، برخی عوارضِ جانبی یا عوارضِ احتمالی ــ که بیشترِ آنها خفیفاند ــ میتوانند رخ دهند:
- تحریک یا درد. این معمولاً در اطرافِ محلِ کاشتِ دستگاه رخ میدهد. در اکثرِ این موارد، خودبهخود بهتر میشود یا برطرف میگردد.
- عفونت. در مواردِ نادر، ناحیهای که دستگاه در آن کاشته شده ممکن است دچار عفونت شود. این معمولاً با آنتیبیوتیک درمان میشود، اما در برخی موارد ممکن است لازم باشد دستگاه جابهجا شود.
- واکنشِ آلرژیک. یک عارضهٔ نادرِ دیگر آلرژی به یک مادهٔ بهکاررفته در دستگاهِ ثبتکنندهٔ کاشتنی است. اگر چنین آلرژیای داشته باشید، ممکن است لازم باشد دستگاه برداشته شود و از نوعِ دیگری مانیتور استفاده گردد.
- سیگنالِ ضعیف. ثبتکنندههای حلقهایِ کاشتنی گاهی در دریافتِ فعالیتِ الکتریکی در برخی بخشهای قلبِ شما مشکل دارند. وقتی این اتفاق میافتد، معمولاً لازم است دستگاه به موقعیتی منتقل شود که سیگنالْ شفافتر باشد.
نتایج و پیگیری
چه نوع نتایجی دریافت خواهم کرد و این نتایج چه معنایی دارند؟
پس از برگرداندنِ مانیتور، تکنسینها و سایر کارکنانِ پزشکی دادهها را دانلود میکنند و آن را برای بازبینیِ پزشک در پروندهٔ پزشکیِ شما قرار میدهند. وقتی پزشک دادهها را بازبینی کند، ممکن است بتواند تشخیص بدهد. پس از آن، بسته به ترجیحاتِ شخصیِ شما و رویههای مطبِ ارائهدهنده، باید انتظارِ یک تماسِ تلفنی یا نوعِ دیگری از ارتباط را داشته باشید. در طولِ آن ارتباط، ارائهدهنده توضیح خواهد داد که نتایج چه چیزی را نشان دادهاند و گامهای بعدیِ موردنیاز چیست. در برخی موارد، اگر لازم باشد ممکن است برای شما یک نوبتِ پیگیری یا ارجاع به متخصصِ دیگری برنامهریزی کنند.
چه زمانی باید با ارائهدهندهام تماس بگیرم؟
ارائهدهندهٔ شما و کارکنانِ او میتوانند دستورالعملهایی دربارهٔ زمانِ تماس با مطبشان در اختیارتان قرار دهند. آنها همچنین ممکن است یک شمارهٔ ۲۴ساعتهٔ ویژه به شما بدهند تا اگر با خودِ دستگاهِ پایش مشکلی داشتید تماس بگیرید.
اگر برای شما یک ثبتکنندهٔ حلقهایِ کاشتنی گذاشته شده است، اگر هر یک از علائمِ عفونت را داشتید باید با مطبِ ارائهدهندهتان تماس بگیرید:
- تب یا لرز.
- ناحیهٔ اطرافِ برش به لمسْ گرم یا داغ است.
- تورم یا قرمزی در اطرافِ برش.
- ترشح یا خونریزی از برش.
چه زمانی باید از نتایجِ آزمون باخبر شوم؟
زمانِ انتظار برای نتایج بسته به نوعِ مانیتورِ استفادهشده، مدتِ دورهٔ پایش و برنامههای درمانگاه و ارائهدهندگان متفاوت است. ممکن است بخواهید از آنها بپرسید که چه مدتِ زمانی را میتوانید برای دریافتِ نتایجتان انتظار داشته باشید.
References/منابع
- Desai DS, Hajouli S. Arrhythmias. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 7/27/2021.
- Kohno R, Abe H, Benditt DG. Ambulatory electrocardiogram monitoring devices for evaluating transient loss of consciousness or other related symptoms. J Arrhythm. 2017;33(6):583-589. Accessed 7/27/2021.
- Sattar Y, Chhabra L. Electrocardiogram. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 7/27/2021.
- U.S. National Heart, Lung, and Blood Institute. Holter and event monitors. Accessed 7/27/2021.
- U.S. National Library of Medicine. Cardiac event monitors. Accessed 7/27/2021.
- Vilcant V, Kousa O, Hai O. Implantable Loop Recorder. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 7/27/2021.
- Zimetbaum P, Goldman A. Ambulatory arrhythmia monitoring: choosing the right device. Circulation. 2010;122(16):1629-1636. Accessed 7/27/2021.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
