راهنمای عملی آموزش همراه بیمار برای مراقبت ایمن در منزل پس از ترخیص: از تزریق تا پانسمان و تغذیهٔ لولهای
راهنمای عملی آموزش همراه بیمار برای مراقبت ایمن در منزل پس از ترخیص: از تزریق تا پانسمان و تغذیهٔ لولهای
آموزش غیرحضوری برای پرسنل بیمارستان
🎯 موضوع دوره: آموزش همراه بیمار برای مراقبت در منزل پس از ترخیص از بیمارستان (تزریقات، پانسمان، تغذیه از راه لوله و مراقبتهای ضروری)
👥 گروه هدف: پرستاران بخشها، سوپروایزرها، کارشناسان واحد آموزش و پیگیری بیمار، پرستاران کنترل عفونت، کارشناسان تغذیه و رژیمدرمانی، تیم ترخیص، کارکنان پذیرش و مددکاری
🏥 محل استفاده: وبسایت بیمارستان، سامانه آموزش پرسنل، بستههای آموزشی دیجیتال
خلاصه
مراقبت ایمن بیمار در منزل پس از ترخیص
این بسته آموزشی، یک راهنمای عملی برای آموزش کارکنان بیمارستان است تا مراقبت ایمن بیمار در منزل پس از ترخیص را به درستی به همراهان آموزش دهند. هدف اصلی این دوره، توانمندسازی پرسنل برای انتقال مهارتهای حیاتی مانند تزریقات خانگی، تعویض پانسمان، و اصول تغذیه از راه لوله است. این راهنما اهمیت آموزش گامبهگام و سادهسازی دستورالعملها را برای کاهش عوارض پس از ترخیص تأکید میکند. همچنین، بر لزوم استفاده از روشهایی مانند تمرین عملی همراه بیمار و تعریف واضح علائم هشدار برای تضمین ایمنی و پیگیری پس از ترخیص متمرکز است. در نهایت، منابع چندرسانهای و سناریوهای خودارزیابی برای تقویت یادگیری کارکنان ارائه شده است.
۱. مشخصات کلی دوره
- موضوع دوره: «آموزش همراه بیمار برای مراقبت در منزل پس از ترخیص از بیمارستان (تزریقات، پانسمان، تغذیه از راه لوله و مراقبتهای ضروری)»
چرا مهم است؟
ترخیص، پایان درمان نیست؛ بلکه شروع بخش مهمی از مراقبت در منزل است. بخش قابلتوجهی از عوارض پس از ترخیص مثل عفونت زخم، خطای دارویی، سوءتغذیه، برگشت به اورژانس یا بستری مجدد زمانی رخ میدهد که بیمار و همراه، مهارتهای مراقبتی را درست و قابلاجرا یاد نگرفتهاند یا پیامها در شلوغی ترخیص فراموش شدهاند.
آموزش درستِ همراه بیمار، یک اقدام مستقیم برای ایمنی بیمار، کیفیت مراقبت، کاهش دوبارهکاری تیم درمان و افزایش رضایت است. وقتی همراه بداند دقیقاً «چه کاری را، چطور، چند بار، تا چه زمانی، و در چه شرایطی باید فوراً کمک بگیرد»، مراقبت در منزل امنتر و قابلپیشبینیتر میشود.
گروه هدف:
این آموزش برای کارکنانی که در فرآیند ترخیص و آموزش بیمار نقش دارند مناسب است، بهویژه: پرستاران بخشها، سوپروایزرها، کارشناسان واحد آموزش و پیگیری بیمار، پرستاران کنترل عفونت، کارشناسان تغذیه و رژیمدرمانی، تیم ترخیص، و در صورت نیاز کارکنان پذیرش و مددکاری که هماهنگیهای پس از ترخیص را انجام میدهند.
۲. محتوای چندرسانهای دوره
اینفوگرافیک یکصفحهای دوره «آموزش همراه بیمار برای مراقبت در منزل پس از ترخیص از بیمارستان (تزریقات، پانسمان، تغذیه از راه لوله و مراقبتهای ضروری)»
فیلم آموزشی کوتاه دوره «آموزش همراه بیمار برای مراقبت در منزل پس از ترخیص از بیمارستان (تزریقات، پانسمان، تغذیه از راه لوله و مراقبتهای ضروری)»
پادکست صوتی دوره «آموزش همراه بیمار برای مراقبت در منزل پس از ترخیص از بیمارستان (تزریقات، پانسمان، تغذیه از راه لوله و مراقبتهای ضروری)»
مجموعه اسلاید یا کتابچهٔ دیجیتال دوره «آموزش همراه بیمار برای مراقبت در منزل پس از ترخیص از بیمارستان (تزریقات، پانسمان، تغذیه از راه لوله و مراقبتهای ضروری)»
۳. مقالهٔ آموزشی برای وبسایت
۳.۱. عنوان مقاله
راهنمای عملی آموزش همراه بیمار برای مراقبت ایمن در منزل پس از ترخیص: از تزریق تا پانسمان و تغذیهٔ لولهای
۳.۲. مقدمه
ترخیص از بیمارستان برای بسیاری از خانوادهها با نگرانی همراه است: «اگر در خانه نتوانیم درست تزریق کنیم چه؟»، «اگر پانسمان را اشتباه عوض کنیم چه میشود؟»، «اگر بیمار با لوله تغذیه شود، چطور از خفگی یا عفونت جلوگیری کنیم؟». این نگرانیها طبیعی است؛ چون بخش مهمی از مراقبت، بعد از ترخیص به عهدهٔ بیمار و همراه میافتد.
در محیط بیمارستان ممکن است کارها با حضور تیم درمان سادهتر به نظر برسد، اما در منزل، همان کارها نیازمند آموزش روشن، تمرین عملی و داشتن یک برنامهٔ قدمبهقدم است. هدف از آموزش همراه بیمار این است که مراقبتهای ضروری در خانه «قابلاجرا، ایمن و قابلپیگیری» شوند؛ یعنی همراه بداند دقیقاً چه کاری را چطور انجام دهد و چه زمانی باید کمک بگیرد.
این آموزش، به زبان ساده و کاربردی توضیح میدهد چگونه آموزش ترخیص را درست طراحی کنیم، چگونه مهارتهای کلیدی مثل تزریق، تعویض پانسمان و تغذیهٔ لولهای را به همراه یاد بدهیم، و چگونه علائم هشدار را طوری منتقل کنیم که خانواده در شرایط واقعی خانه بتواند تصمیم درست بگیرد.
۳.۳. گروه هدف
این مقاله برای همهٔ کارکنانی نوشته شده است که در آموزش ترخیص یا پیگیری پس از ترخیص نقش دارند، از جمله: پرستاران بخشها و اورژانس، کارشناسان واحد آموزش و پیگیری بیمار، سوپروایزرها، کارشناسان تغذیه، تیم کنترل عفونت، و سایر اعضای تیم درمان که به بیمار و همراه آموزش عملی میدهند.
۳.۴. اهداف آموزشی (Learning Objectives)
پس از مطالعهٔ این متن، شرکتکننده بتواند:
- اصول آموزش مؤثر به همراه بیمار را در زمان ترخیص بهصورت مرحلهای اجرا کند.
- آموزش تزریقات خانگی را با تأکید بر ایمنی، بهداشت دست، و دفع ایمن سوزن انجام دهد.
- آموزش پانسمان و مراقبت از زخم را با تأکید بر پیشگیری از عفونت و تشخیص علائم هشدار ارائه کند.
- اصول آموزش تغذیه از راه لوله را به زبان ساده و قابلاجرا منتقل کند و خطاهای شایع را کاهش دهد.
- یک چکلیست ترخیص و برنامهٔ پیگیری بسازد که خانواده بتواند در خانه از آن استفاده کند.
- علائم هشدار را برای سه حوزهٔ تزریق، زخم و تغذیهٔ لولهای مشخص کند و مسیر مراجعه را به خانواده آموزش دهد.
۳.۵. محتوای اصلی آموزشی
الف) اصول آموزش همراه بیمار در زمان ترخیص
آموزش ترخیص موفق، فقط «گفتن اطلاعات» نیست؛ ترکیبی از توضیح کوتاه، نمایش عملی، تمرین توسط همراه، و اطمینان از فهم درست است. در عمل، اگر همراه فقط شنونده باشد، احتمال فراموشی یا اجرای ناقص بالا میرود؛ اما اگر همراه یکبار خودش انجام دهد و بازخورد بگیرد، خطا کمتر میشود.
نکتهٔ کلیدی این است که آموزش باید با شرایط واقعی خانه هماهنگ باشد: آیا همراه دسترسی به آب و صابون دارد؟ آیا امکان نگهداری درست وسایل وجود دارد؟ آیا فردی هست که در ساعات تزریق یا تغذیه کمک کند؟ آیا سواد خواندن دستورالعمل را دارد؟ هرچه آموزش به واقعیت نزدیکتر باشد، احتمال اجرای درست بالاتر است.
💡 نکات کلیدی:
- پیامهای کلیدی را به ۳ تا ۵ موضوع اصلی محدود کنید و از گفتن دهها نکته پراکنده خودداری کنید.
- هر مهارت را به «گامهای کوچک» تقسیم کنید: آمادهسازی، انجام کار، جمعآوری و تمیزکاری، دفع پسماند.
- از روش «بازگویی توسط همراه» استفاده کنید: از همراه بخواهید با زبان خودش مراحل را توضیح دهد.
- برای هر مهارت، «علائم هشدار» را واضح و کوتاه بگویید: چه چیزی طبیعی است و چه چیزی نیست.
- برنامهٔ زمانی را دقیق کنید: چه ساعتی، چند بار در روز، تا چه مدت.
- شماره تماس، مسیر پیگیری و زمان مراجعه را شفاف کنید: چه زمانی تماس بگیرد، چه زمانی مراجعهٔ حضوری لازم است.
نمونهٔ جملههای آموزشی برای کادر درمان:
- «من یکبار نشان میدهم، بعد شما انجام میدهید تا مطمئن شویم در خانه هم راحت هستید.»
- «اگر این علامتها را دیدید، منتظر نمانید و طبق همین مسیر اقدام کنید.»
ب) تزریقات در منزل: آموزش ایمن و قابلاجرا
تزریق در منزل ممکن است زیرجلدی، عضلانی یا داخل پوستی باشد و بسته به دارو، ابزار و توانایی همراه متفاوت است. هدف آموزش این است که همراه بداند تزریق چگونه انجام میشود، چگونه از آلودگی جلوگیری کند، و چگونه از آسیبهایی مثل عفونت محل تزریق یا آسیب با سوزن پیشگیری کند.
گامهای عملی که باید به همراه آموزش داده شود:
- بهداشت دست: قبل و بعد از تزریق، شستن دست با آب و صابون یا استفاده از محلول ضدعفونیکننده دست.
- آمادهسازی وسایل: سرنگ و سوزن استریل، پنبه یا گاز تمیز، محل ضدعفونی پوست در صورت نیاز، ظرف ایمن برای دفع سوزن.
- بررسی دارو: نام دارو، دوز، زمان تزریق، تاریخ انقضا، و ظاهر دارو.
- انتخاب محل تزریق: نواحی مناسب برای تزریق زیرجلدی یا عضلانی مطابق دستور تیم درمان.
- پاکسازی پوست و تزریق: طبق دستور کار واحد شما و نوع دارو، با رعایت اصول تمیزی.
- مراقبت بعد از تزریق: فشار ملایم با گاز تمیز در صورت خونریزی خفیف، عدم ماساژ اگر منع دارد.
- دفع ایمن سوزن: هرگز سوزن را دوباره درپوشگذاری نکنید اگر احتمال آسیب وجود دارد؛ سوزن و سرنگ باید در ظرف مقاوم و دربدار و خارج از دسترس کودک جمعآوری شود و مطابق راهنمای مرکز درمانی تحویل داده شود.
نکات آموزشی کاربردی برای همراه بیمار:
- «اگر در لحظه تزریق شک داشتید که درست انجام شده یا نه، تزریق را دوباره تکرار نکنید؛ تماس بگیرید و راهنمایی بگیرید.»
- «هرگز از یک سرنگ یا سوزن برای بیش از یک بار استفاده نکنید.»
- «اگر کسی در خانه کودک دارد، ظرف دفع سوزن باید حتماً در محل امن باشد.»
⚠️ توجه: علائم هشدار مرتبط با تزریق که باید به همراه گفته شود:
- تورم شدید، درد رو به افزایش، گرمی و قرمزی گسترده در محل تزریق
- تب یا لرز پس از تزریق
- کهیر گسترده، تنگی نفس، ورم لب یا صورت، یا علائم حساسیت شدید
- خونریزی غیرعادی یا کبودی گسترده در افراد پرخطر یا مصرفکنندگان داروهای رقیقکننده خون
پ) پانسمان و مراقبت از زخم: پیشگیری از عفونت و تشخیص زودهنگام مشکل
مراقبت از زخم در منزل معمولاً شامل تمیز نگهداشتن محل، تعویض صحیح پانسمان و توجه به علائم عفونت است. همراه باید بداند هدف پانسمان فقط «پوشاندن» نیست؛ پانسمان مناسب میتواند از ورود آلودگی جلوگیری کند، ترشح را جذب کند و شرایط ترمیم را بهتر کند.
گامهای عملی تعویض پانسمان که باید آموزش داده شود:
- آمادهسازی محیط: یک سطح تمیز، نور کافی، وسایل در دسترس.
- شستن دست و استفاده از دستکش تمیز در صورت توصیه.
- برداشتن پانسمان قبلی بهآرامی و توجه به میزان ترشح، بو و رنگ.
- تمیز کردن زخم طبق دستور تیم درمان: برخی زخمها فقط نیاز به شستوشوی ملایم دارند و برخی نیاز به اقدامات ویژه.
- خشک کردن آرام اطراف زخم با گاز تمیز، سپس گذاشتن پانسمان جدید.
- ثابت کردن پانسمان بدون فشار زیاد، و اطمینان از اینکه خونرسانی مختل نشده است.
نکات کاربردی برای آموزش همراه:
- «قبل از تعویض پانسمان، وسایل را کامل آماده کنید تا وسط کار مجبور نشوید دنبال وسایل بگردید.»
- «زخم را دستکاری نکنید و روی دلمهها را نکنید مگر دستور مشخص داده شده باشد.»
- «اگر پانسمان خیس یا آلوده شد، طبق دستور، زودتر تعویض شود.»
- «حمام کردن یا خیس شدن زخم باید دقیقاً مطابق توصیه تیم درمان باشد.»
⚠️ توجه: علائم هشدار زخم و پانسمان:
- افزایش درد، قرمزی رو به گسترش، گرمی محل یا تورم واضح
- خروج ترشح چرکی یا بدبو
- باز شدن لبههای زخم یا خونریزی قابلتوجه
- تب یا حال عمومی بد
- تغییر رنگ غیرطبیعی اطراف زخم یا بیحسی جدید در اندام مربوطه
ت) تغذیه از راه لوله: آموزش امن برای جلوگیری از خفگی، انسداد و عفونت
تغذیه از راه لوله ممکن است از طریق لوله بینی-معده یا لولههای تغذیه طولانیمدت انجام شود. همراه بیمار باید بداند که این نوع تغذیه، اگرچه در ظاهر «غذا دادن» است، اما یک مراقبت بالینی دقیق محسوب میشود و نیاز به رعایت اصولی دارد تا خطرهایی مثل ورود محتویات به راه هوایی، انسداد لوله، اسهال یا کمآبی و عفونت کاهش یابد.
گامهای کلیدی که باید به همراه آموزش داده شود:
- وضعیت بدن بیمار: هنگام تغذیه و مدتی بعد از آن، بیمار باید در وضعیت نیمهنشسته باشد تا خطر برگشت و ورود به راه هوایی کمتر شود.
- بررسی و مراقبت از محل لوله: تمیز نگهداشتن اطراف محل ورود لوله، و توجه به قرمزی، ترشح یا درد.
- آمادهسازی تغذیه: رعایت تمیزی دست و وسایل، استفاده از تغذیه مناسب طبق برنامهٔ تغذیهای، و توجه به تاریخ مصرف و شرایط نگهداری.
- سرعت و حجم: تغذیه باید طبق برنامه انجام شود؛ سرعت بالا میتواند باعث تهوع، اسهال یا مشکلات تنفسی شود.
- شستوشوی لوله: قبل و بعد از تغذیه و پس از داروها، شستوشوی لوله با آب طبق دستور تیم درمان، برای پیشگیری از انسداد.
- دارو از راه لوله: همهٔ داروها مناسب این مسیر نیستند؛ همراه باید بداند بدون هماهنگی، قرصها را خرد نکند یا دارو را با تغذیه مخلوط نکند مگر دستور واضح داشته باشد.
مشکلات شایع و راهکارهای آموزشی:
- تهوع یا احساس پری: کاهش سرعت، بررسی وضعیت بدن، هماهنگی با تیم درمان.
- اسهال: بررسی سرعت و نوع تغذیه، رعایت بهداشت تهیه، و پیگیری با کارشناس تغذیه.
- یبوست: بررسی دریافت آب و برنامهٔ مراقبتی.
- انسداد لوله: پیشگیری با شستوشوی منظم؛ در صورت انسداد، دستکاری خشن انجام نشود و راهنمایی گرفته شود.
- سرفه، خسخس یا تنگی نفس هنگام تغذیه: توقف تغذیه و اقدام فوری طبق مسیر تعریفشده.
⚠️ توجه: علائم هشدار در تغذیه لولهای:
- سرفه یا تنگی نفس جدید هنگام یا بعد از تغذیه
- تب یا علائم عفونت
- درد شدید شکمی، استفراغ مکرر یا نفخ شدید
- خونریزی یا ترشح غیرعادی از محل لوله
- کاهش سطح هوشیاری یا خوابآلودگی غیرعادی حین تغذیه
ث) هماهنگی، پیگیری و مدیریت ریسک پس از ترخیص
حتی بهترین آموزش هم بدون پیگیری ممکن است ناقص بماند. خانوادهها در روزهای اول ترخیص درگیر اضطراب، کمخوابی و تغییرات جدید هستند؛ بنابراین وجود یک مسیر پیگیری روشن، خطا را کم میکند.
اقدامهای پیشنهادی برای تیم درمان در فرآیند ترخیص:
- تحویل یک برنامهٔ سادهٔ مکتوب: زمان تزریقها، زمان تعویض پانسمان، برنامه تغذیه، و علائم هشدار.
- تعیین یک «نقطه تماس» مشخص: شماره واحد آموزش یا بخش مربوطه، و زمانهای پاسخگویی.
- برنامهٔ پیگیری تلفنی یا پیامکی: مخصوصاً در بیمارانی با زخم، تزریقهای متعدد یا تغذیه لولهای.
- هماهنگی برای تهیه اقلام ضروری: سرنگ و سوزن، گاز و پانسمان، محلولهای لازم، تغذیه مخصوص، و ظرف دفع سوزن.
- یکسانسازی پیامها در تیم درمان: تا همراه دچار توصیههای متناقض نشود.
پیام کلیدی به همراه بیمار:
- «هدف ما این است که شما در خانه تنها نمانید؛ اگر علامت هشدار دیدید یا در انجام کارها مطمئن نبودید، زودتر کمک بگیرید.»
۳.۶. نکات کلیدی برای عمل
💡 نکات کلیدی:
- آموزش مهارتهای ترخیص را کوتاه، مرحلهای و با تمرین عملی انجام دهید.
- همراه باید بتواند با زبان خودش مراحل تزریق، پانسمان و تغذیه لولهای را بازگو کند.
- برای تزریقات، اصل «یک بار مصرف بودن سرنگ و سوزن» و دفع ایمن سوزن حیاتی است.
- پانسمان را در محیط تمیز و با دستهای تمیز تعویض کنید و به علائم عفونت حساس باشید.
- در تغذیه لولهای، وضعیت نیمهنشسته و شستوشوی لوله قبل و بعد از تغذیه، خطاهای شایع را کم میکند.
- علائم هشدار را ساده و واضح بگویید: چه چیزی طبیعی است و چه چیزی نیاز به اقدام فوری دارد.
- برنامهٔ زمانبندی را دقیق کنید: چه کاری، چه ساعتی، چند بار، تا چه مدت.
- مسیر تماس و مراجعه را روشن کنید و خانواده را از بلاتکلیفی نجات دهید.
۳.۷. پیامهای کوتاه مناسب پوستر و آموزش حضوری
- «ترخیص یعنی شروع مراقبت در خانه؛ آموزش درست، امنیت بیمار است.»
- «اول دستهای تمیز، بعد تزریق و پانسمان.»
- «اگر شک داری، تکرار نکن؛ تماس بگیر و راهنمایی بگیر.»
- «زخم را تمیز و خشک نگه دار؛ عفونت را زودتر از بقیه ببین.»
- «در تغذیهٔ لولهای، آرام و مرحلهای پیش برو؛ عجله خطرساز است.»
۴. جمعبندی و خودارزیابی
۴.۱. آموزش مؤثر ترخیص و انتقال مهارت به همراه بیمار
مرور کوتاه:
- آموزش ترخیص باید مرحلهای، قابلاجرا و همراه با تمرین عملی باشد.
- همراه باید بتواند مراحل را بازگو کند و مسیر پیگیری و علائم هشدار را بداند.
📌 سناریوی نمونه:
بیماری با زخم جراحی و تزریق روزانه ترخیص میشود. همراه بیمار در شلوغی بخش میگوید «فقط سریع بگید چی کار کنم». روز بعد تماس میگیرد که زمان تزریق را فراموش کرده و پانسمان هم خیس شده است.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- شما در بخش خودتان چگونه مطمئن میشوید همراه بیمار واقعاً مراحل را فهمیده و میتواند انجام دهد؟
- چه راهی دارید که پیامهای کلیدی را کوتاه کنید تا در شلوغی ترخیص از دست نروند؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- بهترین روش برای اطمینان از فهم همراه بیمار چیست؟
- الف) دادن بروشور و تمام کردن آموزش
- ب) توضیح طولانی و کامل همه جزئیات
- پ) درخواست از همراه برای بازگویی مراحل با زبان خودش
- ت) ارجاع آموزش به تماس تلفنی بعد از ترخیص
– پاسخ صحیح: پ
- در آموزش ترخیص، کدام مورد «کلیدیتر» است؟
- الف) ارائه اطلاعات زیاد برای پوشش همه احتمالات
- ب) تمرکز بر پیامهای محدود اما قابلاجرا و تمرین عملی
- پ) استفاده از اصطلاحات تخصصی برای دقت علمی
- ت) صرفاً آموزش به بیمار بدون همراه
– پاسخ صحیح: ب
- کدام اقدام بیشترین کمک را به کاهش خطای پس از ترخیص میکند؟
- الف) گفتن اینکه «اگر مشکلی بود بیایید بیمارستان»
- ب) مشخص کردن برنامهٔ زمانی و علائم هشدار بهصورت روشن و کوتاه
- پ) گفتن توصیهها بدون نوشتن چیزی
- ت) سپردن همه کارها به همراه بدون آموزش
– پاسخ صحیح: ب
۴.۲. تزریقات خانگی: ایمنی، بهداشت و دفع سوزن
مرور کوتاه:
- تزریق خانگی باید با رعایت بهداشت دست، استفاده از وسایل یکبار مصرف و دفع ایمن سوزن انجام شود.
- همراه باید علائم هشدار حساسیت یا عفونت محل تزریق را بشناسد.
📌 سناریوی نمونه:
همراه بیمار برای صرفهجویی، سرنگ را نگه میدارد تا «فردا دوباره استفاده کند». چند روز بعد محل تزریق قرمز و دردناک میشود و بیمار تب میکند.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- در آموزش تزریق، شما چه جملههای سادهای میگویید تا پیام «یکبار مصرف بودن» جا بیفتد؟
- در خانهٔ بیمار، چه راهحل عملی برای جمعآوری و دفع ایمن سوزن پیشنهاد میدهید؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- مهمترین اقدام برای کاهش خطر انتقال عفونت در تزریق چیست؟
- الف) استفاده از پنبه بیشتر
- ب) استفاده از یک سرنگ برای چند نوبت با تعویض سوزن
- پ) بهداشت دست و استفاده از سرنگ و سوزن استریل یکبار مصرف
- ت) تزریق سریعتر برای کاهش درد
– پاسخ صحیح: پ
- ظرف مناسب برای جمعآوری سوزن استفادهشده باید چه ویژگی داشته باشد؟
- الف) نرم و انعطافپذیر
- ب) مقاوم و دربدار
- پ) بزرگ و بدون در
- ت) کیسه پلاستیکی معمولی
– پاسخ صحیح: ب
- کدام علامت، هشدار جدیتر پس از تزریق است؟
- الف) درد خفیف کوتاهمدت
- ب) قرمزی کوچک محدود
- پ) کهیر گسترده و تنگی نفس
- ت) احساس خوابآلودگی معمولی
– پاسخ صحیح: پ
۴.۳. پانسمان و مراقبت از زخم: پیشگیری از عفونت و اقدام بهموقع
مرور کوتاه:
- تعویض پانسمان باید در محیط تمیز و با دستهای تمیز انجام شود و دستکاری زخم کاهش یابد.
- علائم عفونت یا باز شدن زخم باید سریع شناسایی و پیگیری شود.
📌 سناریوی نمونه:
همراه بیمار پانسمان را روی میز آشپزخانه و بدون شستن دست عوض میکند. دو روز بعد ترشح بدبو و قرمزی رو به گسترش دیده میشود.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- برای همراه کمسواد، شما چگونه مراحل تعویض پانسمان را ساده و مرحلهای آموزش میدهید؟
- در بیمارستان شما چه علائمی را بهعنوان «علائم هشدار زخم» همیشه تأکید میکنید؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- هدف اصلی پانسمان چیست؟
- الف) فقط پوشاندن زخم برای زیبایی
- ب) کمک به جذب ترشح و محافظت از زخم و بهبود شرایط ترمیم
- پ) جلوگیری از درد به هر شکل
- ت) حذف کامل ترشح با فشار زیاد
– پاسخ صحیح: ب
- کدام مورد از علائم هشدار عفونت زخم است؟
- الف) خارش خفیف
- ب) قرمزی محدود که رو به کاهش است
- پ) ترشح چرکی یا بدبو
- ت) احساس کشیدگی خفیف اطراف زخم
– پاسخ صحیح: پ
- در تعویض پانسمان، کدام اقدام اشتباهتر است؟
- الف) آمادهسازی وسایل قبل از شروع
- ب) برداشتن پانسمان بهآرامی
- پ) دستکاری دلمهها و کندن لبههای زخم بدون دستور
- ت) توجه به مقدار و رنگ ترشح
– پاسخ صحیح: پ
۴.۴. تغذیه از راه لوله: ایمنی تنفسی، شستوشوی لوله و پیشگیری از خطا
مرور کوتاه:
- وضعیت نیمهنشسته و تغذیه با سرعت مناسب از مهمترین اصول ایمنی است.
- شستوشوی لوله قبل و بعد از تغذیه و بعد از داروها، از انسداد پیشگیری میکند.
📌 سناریوی نمونه:
همراه بیمار در حالت درازکش به بیمار تغذیه میدهد تا «راحتتر باشد». بیمار حین تغذیه سرفه میکند و بعداً دچار تنگی نفس و تب میشود.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- شما برای کاهش خطر ورود محتویات به راه هوایی، چه توصیههای عملی و سادهای به همراه میدهید؟
- چه خطاهای شایعی را در دارورسانی از راه لوله دیدهاید و چطور پیشگیری میکنید؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- بهترین وضعیت بدن بیمار هنگام تغذیه لولهای چیست؟
- الف) کاملاً درازکش
- ب) نیمهنشسته
- پ) خوابیده به پهلو بدون بالا بودن سر
- ت) هر وضعیتی فرقی ندارد
– پاسخ صحیح: ب
- چرا شستوشوی لوله قبل و بعد از تغذیه مهم است؟
- الف) برای افزایش مزه غذا
- ب) برای جلوگیری از انسداد لوله
- پ) برای کاهش درد زخم
- ت) برای کاهش نیاز به تغذیه
– پاسخ صحیح: ب
- کدام علامت هنگام تغذیه لولهای هشدار فوریتر است؟
- الف) کمی نفخ گذرا
- ب) سرفه و تنگی نفس حین تغذیه
- پ) احساس گرسنگی
- ت) خوابیدن بعد از تغذیه
– پاسخ صحیح: ب
۴.۵. آزمون نهایی دوره (نمونه، ۵–۶ سؤال)
- در آموزش ترخیص، کدام اقدام بیشترین نقش را در کاهش خطا دارد؟
- الف) افزایش حجم اطلاعات
- ب) تمرین عملی توسط همراه و بازگویی مراحل
- پ) استفاده از اصطلاحات تخصصی
- ت) آموزش فقط به بیمار
– پاسخ صحیح: ب
- در تزریق خانگی، کدام اصل «غیرقابل چشمپوشی» است؟
- الف) تزریق سریعتر
- ب) استفاده چندباره از سرنگ با تعویض سوزن
- پ) استفاده یکبار مصرف از سرنگ و سوزن و دفع ایمن
- ت) تزریق بدون شستن دست اگر عجله داریم
– پاسخ صحیح: پ
- کدام مورد از علائم هشدار زخم است؟
- الف) کاهش تدریجی درد
- ب) ترشح چرکی یا بدبو
- پ) خشکی پانسمان
- ت) خارش خفیف اطراف زخم
– پاسخ صحیح: ب
- در تغذیه لولهای، کدام کار خطر ورود محتویات به راه هوایی را بیشتر میکند؟
- الف) نیمهنشسته بودن بیمار
- ب) تغذیه آرام و مطابق برنامه
- پ) تغذیه در حالت درازکش
- ت) شستوشوی لوله بعد از تغذیه
– پاسخ صحیح: پ
- اگر همراه بیمار در انجام تزریق یا پانسمان شک دارد، بهترین توصیه چیست؟
- الف) انجام دوباره همان کار برای اطمینان
- ب) توقف، تماس با مسیر تعریفشده و گرفتن راهنمایی
- پ) نادیده گرفتن شک و ادامه دادن
- ت) تغییر خودسرانه دوز یا روش
– پاسخ صحیح: ب
- بهترین شکل پیام علائم هشدار به همراه بیمار چیست؟
- الف) لیست بلند از همه عوارض احتمالی
- ب) چند علامت کلیدی، واضح و قابلتصمیمگیری همراه با مسیر اقدام
- پ) گفتن «نگران نباشید چیزی نمیشود»
- ت) ارجاع کامل به اینترنت
– پاسخ صحیح: ب
۵. منابع
- World Health Organization. Transitions of care: technical series on safer primary care. Geneva: WHO; 2016. Available from: https://www.who.int/docs/default-source/patient-safety/9789241511599-eng.pdf
- Agency for Healthcare Research and Quality. Discharge Planning and Transitions of Care. PSNet; 2020. Available from: https://psnet.ahrq.gov/primer/discharge-planning-and-transitions-care
- Centers for Disease Control and Prevention. Safe Injection Practices to Prevent Transmission of Infections. CDC; 2024. Available from: https://www.cdc.gov/injection-safety/hcp/clinical-guidance/index.html
- World Health Organization. Injection safety. WHO. Available from: https://www.who.int/teams/integrated-health-services/infection-prevention-control/injection-safety
- Kent Community Health NHS Foundation Trust. Changing your wound dressing (patient leaflet). NHS; 2022. Available from: https://www.kentcht.nhs.uk/leaflet/changing-your-wound-dressing/
- Oxford University Hospitals NHS Foundation Trust. Caring for surgical wounds at home (patient information leaflet). NHS. Available from: https://www.ouh.nhs.uk/media/j25hj4cz/14109pwounds.pdf
- Bischoff SC, Austin P, Boeykens K, et al. ESPEN practical guideline: Home enteral nutrition. Clin Nutr. 2022. Available from: https://www.espen.org/files/ESPEN-Guidelines/ESPEN_practical_guideline_Home_enteral_nutrition.pdf
- Bischoff SC, Austin P, Boeykens K, et al. ESPEN guideline on home enteral nutrition. Clin Nutr. 2020. Available from: https://www.espen.org/files/ESPEN-Guidelines/ESPEN_guideline_on_home_enteral_nutrition.pdf
- Boullata JI, Carrera AL, Harvey L, et al. ASPEN Safe Practices for Enteral Nutrition Therapy. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 2017. Available from: https://www.nutritioncare.org/uploadedFiles/01_Site_Directory/Guidelines_and_Clinical_Resources/EN_Pathway/Boullata_et_al-2016-Journal_of_Parenteral_and_Enteral_Nutrition.pdf
- Alliance for Nursing Informatics and Healthcare (ANHI). Guide to Adult Tube Feeding at Home. 2024. Available from: https://www.anhi.org/resources/printable-materials/infographic/guide-to-adult-tube-feeding-at-home
این دورهٔ آموزشی با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی و استاد دانشگاه علوم پزشکی، برای توانمندسازی حرفهای کارکنان نظام سلامت و استفاده در وبسایت بیمارستان و سامانههای آموزش الکترونیک تهیه شده است.
مطالب این بسته بر اساس منابع علمی معتبر و اصول آموزش مداوم تدوین شده است؛ با این حال، بهکارگیری آنها در عمل باید همواره با رعایت قوانین و مقررات جاری، پروتکلهای مصوب هر مرکز و نظر مسئولان ذیربط (مدیران، سرپرستان، کمیتههای تخصصی و مسئول فنی) انجام شود.
سلب مسئولیت: این مجموعه صرفاً جنبهٔ آموزشی و توانمندسازی دارد و جایگزین دستورالعملهای رسمی وزارت بهداشت، آییننامهها و سیاستهای داخلی بیمارستان، قراردادهای شغلی یا قضاوت حرفهای تیم درمان و مدیریت سازمان نیست. مسئولیت نهایی تصمیمها و اقدامات حرفهای بر عهدهٔ افراد و واحدهای مسئول است.
بهروزرسانی دورههای آموزشی متناسب با تغییر شواهد علمی و دستورالعملهای جدید ضروری است. مشارکت فعال شما در مطالعه، بحث گروهی، خودارزیابی و انتقال بازخوردها، نقش مهمی در ارتقای سلامت کارکنان و بهبود کیفیت مراقبت از بیماران دارد.
همچنین بخوانید
