غربالگری آنوریسم آئورت شکمی
غربالگری آنوریسم آئورت شکمی (Abdominal aortic aneurysm, AAA) یک آزمایش سونوگرافی (Ultrasound) است. این آزمایش علائم یک آنوریسم (Aneurysm) را در رگ خونیِ بزرگِ عبوری از شکم شما بررسی میکند. همهٔ افراد به غربالگری آنوریسم آئورت شکمی نیاز ندارند. ارائهدهندگان خدمات سلامت آن را برای افرادی که بیشترین خطرِ ابتلا به آنوریسم آئورت شکمی را دارند توصیه میکنند، از جمله افراد ۶۵ تا ۷۵ ساله با سابقهٔ مصرف دخانیات. این غربالگری میتواند جان شما را نجات دهد.
مرور کلی
غربالگری آنوریسم آئورت شکمی چیست؟
غربالگری آنوریسم آئورت شکمی یک آزمایش سونوگرافیِ سریع و بدونِ درد است. این آزمایش علائمِ برجستگی در بخشی از آئورت (Aorta) را که از شکم شما عبور میکند بررسی میکند. این برجستگی «آنوریسم آئورت شکمی» نام دارد. غربالگریها به تشخیصِ زودهنگامِ آنوریسمها کمک میکنند. این کار به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما فرصت میدهد قبل از آنکه آنوریسم پاره شود (پارگی [Rupture]) آن را درمان کند.
ممکن است دچار آنوریسم آئورت شکمی باشید و متوجه آن نشوید. زیرا آنوریسمها میتوانند طی سالهای طولانی بهآرامی و بیسروصدا بزرگتر شوند. بیشترِ افراد تا زمانی که آنوریسم پاره نشود هیچ نشانه یا علامت هشداردهندهای ندارند. این وضعیت یک اورژانس پزشکی (Medical emergency) است که موجب خونریزی داخلی (Internal bleeding) میشود و معمولاً کشنده است.
توصیههای غربالگری آنوریسم آئورت شکمی چیست؟
ارائهدهندگان خدمات سلامت یک نوبت غربالگری آنوریسم آئورت شکمی را برای افراد ۶۵ تا ۷۵ ساله در بالاترین سطحِ خطر توصیه میکنند. این گروه شامل افرادی با سابقهٔ مصرف دخانیات یا افرادی است که یکی از اعضای خانوادهٔ زیستی آنها به آنوریسم آئورت شکمی مبتلا بوده است.
ارائهدهندهٔ شما ممکن است در برخی موقعیتها خارج از این محدودهٔ سنی معمول، غربالگری را پیشنهاد کند:
• اگر زیر ۶۵ سال هستید و دچار وضعیتهایی هستید که خطرِ آنوریسم آئورت شکمی را افزایش میدهند (برای مثال، سابقهٔ سوءمصرف دخانیات، تصلب شرایین [Atherosclerosis]، وجودِ آنوریسم در بخش دیگری از بدن یا بیماری ارثیِ بافت همبند [Inherited connective tissue disease])
• اگر بالای ۷۵ سال هستید و عواملِ خطر دارید اما هرگز غربالگری انجام ندادهاید
با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود دربارهٔ اینکه آیا باید برای شما غربالگری انجام شود صحبت کنید. همچنین ممکن است هشداری را در پروندهٔ الکترونیک سلامت (Electronic health record) خود مشاهده کنید.
جزئیات آزمایش
غربالگری آنوریسم آئورت شکمی چگونه انجام میشود؟
ارائهدهندگان خدمات سلامت از سونوگرافی شکم (Abdominal ultrasound) برای غربالگریِ آنوریسم آئورت شکمی استفاده میکنند. این شیوهٔ آزمایش:
• بدونِ درد است.
• غیرتهاجمی (Noninvasive) است؛ یعنی چیزی واردِ بدنِ شما نمیشود.
• از اشعه (Radiation) استفاده نمیکند.
• فقط حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه زمان میبرد.
در این آزمایش، از داخلِ شکمِ شما ــ از جمله آئورت شما ــ عکس گرفته میشود. این تصاویر پهنای آئورت شما را نشان میدهند و میتوانند آشکار کنند که آیا آنوریسم دارید یا خیر.
سونوگرافی روشی دقیق برای تشخیصِ آنوریسمهای آئورت شکمی است. انجمن جراحی عروقی (Society for Vascular Surgery) آن را بهعنوان روشِ تصویربرداری (Imaging) ارجح برای غربالگریِ آنوریسم آئورت شکمی توصیه میکند.
برای آمادگیِ غربالگری آنوریسم آئورت شکمی کاری نیاز نیست انجام دهید. شاید بخواهید با ارائهدهندهٔ خود دربارهٔ چراییِ نیاز به آزمایش و زمان دریافتِ نتایج صحبت کنید.
در طول آزمایش چه اتفاقی میافتد؟
یک تکنسین سونوگرافی (Ultrasound technician):
• از شما میخواهد روی تخت معاینه دراز بکشید و راحت باشید. باید پیراهنِ خود را بالا بزنید تا تکنسین به شکم شما دسترسی داشته باشد.
• ژلی شفاف و خنک روی پوستِ شکم شما میمالد. این ژل به ورودِ امواجِ سونوگرافی به بدن شما کمک میکند.
• مبدل/پروبِ کوچکی را روی ژل حرکت میدهد تا از آئورت شما عکس بگیرد.
• ژل را پاک میکند و به شما میگوید آزمایش تمام شده است.
غربالگری آنوریسم آئورت شکمی ایمن است. هیچ خطرِ شناختهشدهای وجود ندارد.
نتایج و پیگیری
پس از آزمایش چه انتظاری میتوانم داشته باشم؟
بلافاصله پس از اتمامِ غربالگری میتوانید به خانه بروید. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما زمانی را برای گفتگو دربارهٔ نتایج تعیین خواهد کرد.
نتیجهٔ غربالگری آنوریسم آئورت شکمی شما ممکن است نشان دهد:
• بدونِ آنوریسم. یعنی پهنای غیرطبیعی در آئورت شما وجود ندارد. این شایعترین نتیجهٔ غربالگری است. احتمالاً نیازی به پایشِ بیشتر برای آنوریسم آئورت شکمی نخواهید داشت.
• آنوریسم. یعنی در آئورت شکمیِ شما برآمدگی وجود دارد. اندازهٔ آن میتواند از کوچک تا بزرگ متغیر باشد. ارائهدهندهٔ شما اندازهٔ آنوریسمتان و معنای آن برای برنامهٔ درمانتان را به شما خواهد گفت.
اگر نتایج غیرطبیعی باشد، گامهای بعدی چیست؟
اگر غربالگری نشان دهد آنوریسم آئورت شکمی دارید، ارائهدهندهٔ شما گامهای بعدی و آنچه را میتوانید انتظار داشته باشید توضیح خواهد داد. بهطور کلی، اگر قطر آئورت شما بیش از ۵٫۵ سانتیمتر باشد (یا بیش از ۵٫۰ سانتیمتر همراه با عواملِ خطرِ اضافی برای پارگی)، ممکن است ارائهدهندهٔ شما «مداخلهٔ جراحی (Surgical intervention)» را توصیه کند.
در غیر این صورت، بسته به اندازهٔ آئورت شکمیِ شما، ارائهدهنده ممکن است «تصویربرداری دورهای (Periodic imaging)» را برای پایشِ رشدِ آئورت توصیه کند:
• ۳٫۰ تا ۳٫۹ سانتیمتر: تصویربرداری هر ۳ سال یکبار
• ۴٫۰ تا ۴٫۹ سانتیمتر در مردان: تصویربرداری هر ۱۲ ماه
• ۴٫۰۹ تا ۴٫۴ در زنان: تصویربرداری هر ۱۲ ماه
• بیش از ۵٫۰ سانتیمتر در مردان: تصویربرداری هر ۶ ماه
• بیش از ۴٫۵ سانتیمتر در زنان: تصویربرداری هر ۶ ماه
اگر آنوریسم آئورت شکمی دارید، باید به اعضای نزدیکِ خانوادهٔ زیستیِ خود اطلاع دهید. آنها ممکن است واجد شرایطِ غربالگری باشند و باید برای کسب اطلاعات بیشتر با ارائهدهندگان خود صحبت کنند.
چه زمانی باید با پزشکم تماس بگیرم؟
در صورتی تماس بگیرید که:
• میخواهید دربارهٔ غربالگریهای آنوریسم آئورت شکمی بیشتر بدانید.
• میخواهید دربارهٔ خطرِ آنوریسم آئورت شکمی و راههای کاهشِ آن گفتگو کنید.
• دربارهٔ نتایجِ غربالگری یا برنامهٔ درمانِ خود پرسشی دارید.
• یکی از اعضای خانوادهٔ شما به آنوریسم آئورت شکمی مبتلا تشخیص داده شده است.
References/منابع
Baman JR, Eskandari MK. What Is an Abdominal Aortic Aneurysm?. JAMA. 2022 Dec;328(22):2280. Accessed 5/21/2025.
Carnevale ML, Koleilat I, Lipsitz EC, Friedmann P, Indes JE. Extended screening guidelines for the diagnosis of abdominal aortic aneurysm. J Vasc Surg. 2020 Dec;72(6):1917-1926. Accessed 5/21/2025.
Chaikof EL, Dalman RL, Eskandari MK, et al. The Society for Vascular Surgery practice guidelines on the care of patients with an abdominal aortic aneurysm. J Vasc Surg. 2018 Jan;67(1):2-77.e2. Accessed 5/21/2025.
Isselbacher EM, Preventza O, Hamilton Black J 3rd, et al. 2022 ACC/AHA Guideline for the Diagnosis and Management of Aortic Disease: A Report of the American Heart Association/American College of Cardiology Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2022 Dec;146(24):e334-e482. Accessed 5/21/2025.
O’Donnell TFX, Schermerhorn ML. Abdominal aortic aneurysm screening guidelines: United States Preventative Services Task Force and Society for Vascular Surgery. J Vasc Surg. 2020 May;71(5):1457-1458. Accessed 5/21/2025.
Schermerhorn M. Updated US Preventive Services Task Force Recommendations for Abdominal Aortic Aneurysm-Are We Really Up To Date?. JAMA Surg. 2020 Feb;155(2):101-103. Accessed 5/21/2025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
