سرکلاژ دهانهٔ رحم روشی است برای بسته نگهداشتن دهانهٔ رحم (Cervix) در دوران بارداری بهمنظور پیشگیری از زایمان زودرس (Premature birth) ناشی از نارسایی یا ضعف دهانهٔ رحم (Incompetent cervix). اگر دهانهٔ رحم شما ضعیف شده باشد، ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت (Healthcare provider) احتمالاً انجام سرکلاژ را توصیه خواهد کرد. این روش بهمنظور حفظ ایمنی جنین درون رحم شما تا زمان زایمان انجام میشود.
سرکلاژ دهانهٔ رحم چیست؟
سرکلاژ دهانهٔ رحم روشی است برای بسته نگهداشتن دهانهٔ رحم در دوران بارداری بهمنظور پیشگیری از زایمان زودرس ناشی از نارسایی دهانهٔ رحم. اگر دهانهٔ رحم شما ضعیف شده باشد، ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت احتمالاً انجام سرکلاژ را توصیه میکند تا جنین تا زمان زایمان در رحم ایمن بماند.
در این روش، ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت یک یا چند بخیه (Suture) در دهانهٔ رحم شما قرار میدهد تا در طول بارداری بهطور ایمن بسته بماند.
دهانهٔ رحم (Cervix) بخش پایینی یا دهانهٔ رحم (Uterus) است. رحم مانند یک کیسه یا کیف است و روش سرکلاژ مانند بستن نخهای این کیف برای جلوگیری از بازشدن آن عمل میکند.
چرا سرکلاژ دهانهٔ رحم انجام میشود؟
دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت شما انجام سرکلاژ را در دوران بارداری توصیه کند. از جمله این دلایل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نارسایی (ضعف) دهانهٔ رحم: این وضعیت ممکن است بهدلیل جراحیهای گذشته مانند LEEP یا سایر جراحیها بر روی بافت دهانهٔ رحم رخ دهد.
- سابقهٔ سقط جنین بهعلت شکل غیرطبیعی رحم یا آسیب به دهانهٔ رحم.
- سقطهای مکرر در سهماههٔ دوم بارداری که نشاندهندهٔ ضعف دهانهٔ رحم هستند.
مهم است که در مورد بارداریهای گذشته، سقطها و هرگونه اقدام درمانی یا جراحی پیشین با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت خود گفتوگو کنید. اگر او تشخیص دهد که سرکلاژ برای شما سودمند است، معمولاً این روش را در حدود هفتهٔ ۱۲ تا ۱۴ بارداری و پیش از آنکه دهانهٔ رحم نازک شود، انجام میدهد.
جزئیات درمان
چه اتفاقی پیش از انجام سرکلاژ دهانهٔ رحم میافتد؟
پیش از انجام سرکلاژ، ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت تاریخچهٔ پزشکی شما را بررسی کرده و در مورد بارداریها، زایمانها یا جراحیهای پیشین روی دهانهٔ رحم با شما گفتوگو میکند.
پیش از عمل، دهانهٔ رحم شما با قرار دادن اسپکولوم (Speculum) در واژن بررسی میشود تا پزشک بتواند آن را مانند آزمایش پاپ اسمیر (Pap test) بهخوبی مشاهده کند. ممکن است سونوگرافی واژینال (Transvaginal ultrasound) نیز انجام شود. همچنین احتمال دارد از شما خواسته شود که بهمدت یک هفته پیش از عمل از رابطهٔ جنسی خودداری کنید.
احساس نگرانی یا اضطراب پیش از انجام سرکلاژ طبیعی است. در این زمان میتوانید هر پرسش یا نگرانی خود را با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت در میان بگذارید.
چه اتفاقی در طول انجام سرکلاژ دهانهٔ رحم میافتد؟
در طول انجام این روش:
- شما روی تخت معاینه در حالت خوابیده قرار میگیرید، پاها باز و در رکابها (stirrups) قرار میگیرند، مشابه معاینهٔ واژینال.
- ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت برای جلوگیری از درد، داروی بیحسی موضعی (Local anesthetic) تزریق میکند تا در طول عمل احساس ناراحتی نکنید. ممکن است هنگام تزریق در دهانهٔ رحم، اندکی سوزش یا فشار احساس کنید.
- پس از اثر کردن بیحسی، پزشک با استفاده از بخیههای قوی دهانهٔ رحم را میدوزد و تا حد ایمنی آن را محکم میکند.
آیا سرکلاژ دهانهٔ رحم دردناک است؟
تجربهٔ درد خفیف یا گرفتگی (Cramping) و لکهبینی یا خونریزی کم در چند روز نخست پس از عمل طبیعی است.
درد پس از سرکلاژ معمولاً بیش از درد یک قاعدگی معمولی نیست. برای کاهش درد یا ناراحتی میتوانید از استامینوفن استفاده کنید. اگر دچار گرفتگی یا درد شدید در شکم شدید، فوراً با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت خود تماس بگیرید.
پس از عمل چه اتفاقی میافتد؟
پس از انجام عمل، لازم است چند ساعت در مطب یا بیمارستان بمانید تا اطمینان حاصل شود که عارضهای وجود ندارد. معمولاً همان روز مرخص میشوید. ممکن است پزشک برای پیشگیری از عفونت دهانهٔ رحم برای شما آنتیبیوتیک تجویز کند.
در روز عمل باید استراحت کامل داشته باشید و به محل کار یا مدرسه نروید. بهطور معمول، پزشک توصیه میکند حدود ۱۰ روز از فعالیتهای سنگین یا رابطهٔ جنسی خودداری کنید تا بخیهها فرصت ترمیم پیدا کنند. رعایت دستورهای پس از عمل و حضور در ویزیتهای پیگیری برای پایش وضعیت بارداری بسیار مهم است.
مزایا و خطرات
مزایای سرکلاژ دهانهٔ رحم چیست؟
اگر در معرض خطر زایمان زودرس (Preterm labor) هستید، گفتوگو با پزشک دربارهٔ گزینههای درمانی بسیار مهم است. اما در صورت وجود دهانهٔ رحم ضعیف، سرکلاژ بهترین روش برای پیشگیری از زایمان زودرس (پیش از هفتهٔ ۳۷ بارداری) محسوب میشود. مزایای این روش روشن است.
خطرات یا عوارض احتمالی سرکلاژ دهانهٔ رحم چیست؟
پزشک فقط در صورتی انجام سرکلاژ را توصیه میکند که مزایای آن بر خطراتش غلبه داشته باشد. بااینحال، مانند هر روش پزشکی دیگری، سرکلاژ نیز ممکن است با خطراتی همراه باشد، از جمله:
- عفونت
- آسیب به دهانهٔ رحم
- خونریزی
- پارگی زودرس پردهها (Premature rupture of membranes) – به این معنا که کیسهٔ آب (مایع آمنیوتیک) زودتر از موعد پاره میشود که میتواند باعث زایمان زودرس گردد.
- زایمان زودرس
- تنگی دهانهٔ رحم (Cervical stenosis)
- تشکیل بافت اسکار روی دهانهٔ رحم
- پارگی دهانهٔ رحم یا رحم در صورتیکه در زمان باقی بودن بخیهها، زایمان آغاز شود.
دورهٔ بهبودی و چشمانداز
پس از سرکلاژ از چه چیزهایی باید پرهیز کنم؟
پزشک معمولاً توصیه میکند بهمدت یک تا ده روز پس از سرکلاژ از انجام فعالیتهای سنگین خودداری کنید تا بخیهها بهخوبی ترمیم شوند. در این مدت باید دقیقاً طبق دستور او عمل کنید، از جمله:
- خودداری از رابطهٔ جنسی و وارد کردن هر وسیلهای به داخل واژن (مانند دوش واژینال یا سایر محصولات زنانه).
- پرهیز از فعالیت بدنی سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین.
آیا پس از سرکلاژ میتوان رابطهٔ جنسی داشت؟
پزشک معمولاً توصیه میکند بهمدت یک هفته پیش از عمل و همچنین یک تا ده روز پس از آن از رابطهٔ جنسی خودداری کنید تا دهانهٔ رحم فرصت ترمیم داشته باشد.
چه زمانی میتوانم به کار یا مدرسه برگردم؟
سرکلاژ معمولاً بهصورت سرپایی (Outpatient) در مطب یا بیمارستان انجام میشود. اکثر افراد میتوانند روز بعد به فعالیتهای معمول مانند کار یا مدرسه بازگردند.
چه زمانی بخیههای سرکلاژ برداشته میشوند؟
بخیهها تا زمانیکه بارداری به هفتهٔ ۳۷ (پایان بارداری) برسد، در محل باقی میمانند. برداشتن بخیهها بسیار شبیه به مراحل انجام سرکلاژ است و در مطب پزشک انجام میشود:
- شما روی تخت معاینه در حالت خوابیده قرار میگیرید، پاها باز و در رکابها قرار میگیرند.
- پزشک بخیهها را از دهانهٔ رحم خارج میکند.
این کار فقط چند دقیقه طول میکشد. اگر کیسهٔ آب پاره شود یا زایمان پیش از موعد آغاز گردد، بخیهها زودتر برداشته میشوند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
پس از سرکلاژ، در صورت مشاهدهٔ هر یک از موارد زیر فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- تب بالا بیش از ۳۷٫۷°سانتیگراد (۱۰۰°فارنهایت)
- انقباضات یا درد زیر شکم که بهطور منظم تکرار میشوند
- ترشح یا بوی بد از واژن
- پاره شدن یا نشت مایع از واژن (کیسهٔ آب)
- خونریزی شدید
منابع
Bisulli M, Suhag A, Arvon R, Seibel-Seamon J, Visintine J, Berghella V. Interval to spontaneous delivery after elective removal of cerclage. Am J Obstet Gynecol. 2009 Aug;201(2):163.e1-4.
Brown R, Gagnon R, Delisle M. Cervical Insufficiency and Cervical Cerclage. J Obstet Gynaecol Canada. 2019;41(2):233-247.
Yanamandra N, Arulkumaran S. Cervical cerclage. Current Obstet Gynaecol. 2006;16(5):306-308.
Zanconato G, Bergamini V, Baggio S, Cavaliere E, Franchi M. Successful Pregnancy Outcome after Laparoscopic Cerclage in a Patient with Cervicovaginal Fistula. Case Rep Obstet Gynecol. 2015;2015:784025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژهٔ خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
