پرتودرمانی پروستات (Prostate radiation) – آموزش حین ترخیص
شما برای درمان سرطان پروستات (Prostate cancer) تحت پرتودرمانی (Radiation therapy) قرار گرفتهاید. این مطلب به شما توضیح میدهد که پس از پایان درمان، چگونه از خود مراقبت کنید.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
بدن شما هنگام دریافت پرتودرمانی برای سرطان، دچار تغییرات گوناگونی میشود.
حدود ۲ تا ۳ هفته پس از نخستین جلسهٔ پرتودرمانی ممکن است عوارض جانبی زیر را تجربه کنید:
- مشکلات پوستی: پوست ناحیهٔ درمانشده ممکن است قرمز شود، پوستهپوسته گردد یا دچار خارش شود. این حالت نادر است.
- احساس ناراحتی در مثانه: ممکن است نیاز مکرر به ادرار کردن داشته باشید. ممکن است هنگام ادرار سوزش احساس کنید. گاهی تمایل به ادرار کردن برای مدت طولانی باقی میماند. بهندرت ممکن است کنترل ادرار را از دست بدهید یا مقداری خون در ادرار ببینید. در این صورت با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت (Health care provider) تماس بگیرید. در بیشتر موارد این علائم بهتدریج برطرف میشوند، اما در برخی افراد ممکن است گهگاه تا سالها پس از درمان دوباره بروز کنند.
- اسهال (Diarrhea) و گرفتگی شکم: ممکن است احساس نیاز فوری به اجابت مزاج داشته باشید. این علائم معمولاً تا پایان دورهٔ درمان ادامه دارند و سپس بهمرور کاهش مییابند، ولی در بعضی بیماران ممکن است گهگاه تا سالها ادامه یابند.
سایر عوارضی که ممکن است دیرتر ظاهر شوند
- اختلال در نعوظ (Erectile dysfunction): ممکن است پس از پرتودرمانی پروستات دچار مشکل در حفظ یا ایجاد نعوظ شوید. این مشکل معمولاً تا چند ماه یا حتی یک سال یا بیشتر پس از پایان درمان خود را نشان نمیدهد.
- بیاختیاری ادرار (Urinary incontinence): این مشکل ممکن است چند ماه یا چند سال پس از پایان پرتودرمانی ایجاد شود یا متوجه آن شوید.
- تنگی مجرا (Urethral stricture): گاهی تنگی یا ایجاد اسکار در مجرای ادرار که مسیر خروج ادرار از مثانه است رخ میدهد.
مراقبت از پوست
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است هنگام پرتودرمانی علامتهایی رنگی روی پوست شما بکشد تا محل دقیق تابش مشخص شود. این علامتها باید تا پایان درمان باقی بمانند. اگر پاک شدند، خودتان آنها را ترسیم نکنید و به پزشک اطلاع دهید.
برای مراقبت از ناحیهٔ درمانشده:
- پوست را فقط با آب ولرم بهآرامی بشویید و نسابید.
- پوست را بهآرامی خشک کنید (بهصورت ضربهای).
- از پزشک یا پرستار بپرسید چه نوع صابون، لوسیون یا پمادی مجاز است.
- پوست خود را نخارانید یا نمالید.
مراقبت از خود
- مایعات فراوان بنوشید. روزانه حدود ۸ تا ۱۰ لیوان مایع مصرف کنید. اگر نوشیدنیهای حاوی کافئین، الکل یا آبمیوههای اسیدی (مانند پرتقال یا گریپفروت) باعث تشدید علائم روده یا مثانه میشوند، از آنها پرهیز کنید.
- میتوانید برای کنترل اسهال از داروهای بدون نسخه (Over-the-counter) استفاده کنید.
- ممکن است پزشک شما رژیم غذایی کمفیبر (Low-residue diet) تجویز کند تا مقدار فیبر دریافتی کاهش یابد. در این حالت باید پروتئین و کالری کافی برای حفظ وزن بدن مصرف کنید.
برخی افراد هنگام پرتودرمانی دچار احساس خستگی میشوند. اگر احساس خستگی میکنید:
- در طول روز زیادهروی نکنید و فعالیتهای خود را محدود کنید.
- خواب شبانهٔ کافی داشته باشید و در طول روز هر زمان ممکن بود استراحت کنید.
- در صورت امکان، چند هفته مرخصی از کار بگیرید یا میزان کار خود را کاهش دهید.
روابط جنسی
کاهش میل جنسی در طول یا بلافاصله پس از پرتودرمانی طبیعی است. پس از پایان درمان و بازگشت به زندگی عادی، معمولاً میل جنسی دوباره برمیگردد.
- پس از پایان پرتودرمانی، رابطهٔ جنسی بیخطر خواهد بود.
- مشکلات مربوط به نعوظ معمولاً بلافاصله بروز نمیکنند و ممکن است پس از یک سال یا بیشتر ظاهر شوند.
مراقبتهای پس از درمان (Follow-up Care)
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است بهطور منظم آزمایش خون انجام دهد، بهویژه اگر ناحیهٔ پرتودرمانی وسیع باشد. در ابتدا، شما هر ۳ تا ۶ ماه یکبار آزمایش خون PSA خواهید داشت تا موفقیت درمان پرتودرمانی ارزیابی شود.
منابع (References)
National Cancer Institute website. Prostate Cancer Treatment (PDQ) – patient version. Updated February 16, 2023. Accessed July 24, 2023.
Phillips R, Hazell S, Song DY. Radiation therapy for prostate cancer. In: Partin AW, Dmochowski RR, Kavoussi LR, Peters CA, eds. Campbell-Walsh-Wein Urology. 12th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021: chap 157.
Zeman EM, Schreiber EC, Tepper JE. Basics of radiation therapy. In: Niederhuber JE, Armitage JO, Kastan MB, Doroshow JH, Tepper JE, eds. Abeloff’s Clinical Oncology. 6th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: chap 27.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
