ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت به شما اطلاع داده است که به اماس (Multiple sclerosis/MS) مبتلا هستید. این بیماری مغز و طناب نخاعی (دستگاه عصبی مرکزی) را درگیر میکند.
در منزل، دستورهای ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت خود را دربارهٔ مراقبت از خود دنبال کنید. از اطلاعات زیر بهعنوان یادآور استفاده نمایید.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
علائم در افراد مختلف متفاوت است. با گذشت زمان، هر فرد ممکن است علائم گوناگونی را تجربه کند. در برخی افراد، علائم برای چند روز تا چند ماه باقی میمانند و سپس کاهش مییابند یا از بین میروند. در دیگران، علائم بهبود نمییابند یا فقط اندکی بهتر میشوند.
بهمرور زمان، ممکن است علائم پیشرفت کنند و مراقبت از خود دشوارتر شود. در برخی افراد پیشرفت اندک است، اما در دیگران ممکن است پیشرفت سریع و شدیدتر باشد.
اطمینان حاصل کنید که میدانید چه داروهایی باید مصرف کنید و چگونه باید آنها را مصرف نمایید. برخی از داروها نیاز به آزمایش خون دورهای یا تصویربرداری امآرآی (MRI) دارند. استفاده از جعبهٔ دارو یا اپلیکیشن تلفن همراه میتواند به شما کمک کند تا مصرف هیچ دوزی را فراموش نکنید.
فعالیت
سعی کنید تا حد امکان فعال بمانید. از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت بپرسید چه نوع فعالیت یا ورزشی برای شما مناسب است. پیادهروی، دویدن آهسته (Jogging) یا دوچرخهسواری ثابت (Stationary bicycle) ورزشهای مفیدی هستند.
فواید ورزش شامل موارد زیر است:
- کمک به حفظ انعطاف عضلات
- کمک به حفظ تعادل
- مفید برای سلامت قلب
- بهبود خواب
- کمک به حرکات منظم روده
اگر دچار اسپاستیسیته (Spasticity) هستید، بیاموزید چه عواملی آن را تشدید میکنند. شما یا مراقبتان میتوانید تمرینهایی را یاد بگیرید تا عضلات خود را شل نگه دارید.
جلوگیری از گرمای بیش از حد
افزایش دمای بدن میتواند علائم شما را بدتر کند. برای جلوگیری از گرمای زیاد به نکات زیر توجه کنید:
- ورزش را در صبح یا عصر انجام دهید و از پوشیدن لباسهای زیاد خودداری کنید.
- هنگام حمام یا دوش گرفتن از آب بیش از حد گرم استفاده نکنید.
- در وان آب داغ یا سونا احتیاط کنید و مطمئن شوید کسی در اطراف شماست تا در صورت گرمازدگی به شما کمک کند.
- در تابستان، خانه را با کولر خنک نگه دارید.
- اگر هنگام بلع مشکل دارید یا با نوشیدنیهای داغ علائم شما بدتر میشود، از مصرف آنها بپرهیزید.
ایمنی در منزل
از ایمنی محیط خانه خود مطمئن شوید. بیاموزید چگونه از زمینخوردن پیشگیری کنید و حمام را ایمنتر سازید.
اگر در حرکت در خانه دچار مشکل هستید، با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت دربارهٔ دریافت کمک مشورت کنید.
او ممکن است شما را به فیزیوتراپیست (Physical therapist) ارجاع دهد تا به شما کمک کند در موارد زیر آموزش ببینید:
- تمرینهای تقویتی و حرکتی
- نحوهٔ استفاده از واکر، عصا، ویلچر یا سایر وسایل کمکی
- نحوهٔ چیدمان وسایل خانه برای حرکت ایمنتر
مراقبت از مثانه
ممکن است در شروع ادرار یا تخلیهٔ کامل مثانه مشکل داشته باشید. ممکن است مثانه بیش از حد پر شود یا در زمان نامناسب تخلیه گردد.
برای کمک به این مشکلات، ممکن است ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت دارو تجویز کند. برخی افراد مبتلا به اماس نیاز به استفاده از سوند ادراری (Urinary catheter) دارند که لولهای نازک برای تخلیهٔ ادرار از مثانه است.
ممکن است به شما تمرینهایی برای تقویت عضلات کف لگن (Pelvic floor) آموزش داده شود.
عفونت ادراری (Urinary infection) در بیماران مبتلا به اماس شایع است. علائم آن عبارتاند از:
- سوزش هنگام ادرار
- تب (بیش از ۳۸°سانتیگراد (°فارنهایت))
- درد پهلو یا کمر از یک سمت
- نیاز مکرر به ادرار کردن
ادرار خود را نگه ندارید. وقتی احساس نیاز کردید، به توالت بروید. هنگام خروج از منزل، مکان نزدیکترین سرویس بهداشتی را بشناسید.
مراقبت از روده
اگر به اماس مبتلا هستید، ممکن است در کنترل حرکات روده مشکل داشته باشید. داشتن یک روال منظم دفع بسیار کمککننده است. پس از یافتن الگویی مؤثر، به آن پایبند بمانید:
- زمان ثابتی، مانند بعد از غذا یا حمام گرم، برای دفع انتخاب کنید.
- صبور باشید؛ عمل دفع ممکن است ۱۵ تا ۴۵ دقیقه طول بکشد.
- شکم خود را بهآرامی ماساژ دهید تا حرکات روده تحریک شود.
برای پیشگیری از یبوست (Constipation):
- مایعات بیشتری بنوشید.
- فعال بمانید یا فعالیت خود را افزایش دهید.
- غذاهای پر فیبر مصرف کنید.
- از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت دربارهٔ داروهایی که ممکن است باعث یبوست شوند (مانند داروهای ضدافسردگی، ضد درد، کنترل مثانه و ضد اسپاسم عضلانی) سؤال کنید.
مراقبت از پوست
اگر بیشتر روز را روی تخت یا ویلچر میگذرانید، هر روز پوست خود را از نظر وجود زخم فشاری (Pressure sore) بررسی کنید. نواحی زیر را با دقت نگاه کنید:
- پاشنهها
- قوزکها
- زانوها
- باسن و لگن
- دنبالچه (Tailbone)
- آرنجها
- شانهها و استخوان کتف
- پشت سر
یاد بگیرید چگونه از ایجاد زخم فشاری پیشگیری کنید.
حفظ سلامت عمومی
واکسیناسیونهای خود را بهروز نگه دارید. هر سال واکسن آنفلوآنزا بزنید. از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت بپرسید آیا لازم است واکسن پنوموکوک (Pneumococcal vaccine) یا واکسن کووید-۱۹ دریافت کنید یا خیر.
از او دربارهٔ سایر چکاپها مانند بررسی کلسترول، قند خون و اسکن تراکم استخوان برای پوکی استخوان (Osteoporosis) نیز سؤال کنید.
رژیم غذایی سالم داشته باشید و از افزایش وزن بیش از حد جلوگیری کنید.
سایر مراقبتها
یاد بگیرید چگونه استرس خود را مدیریت کنید. بسیاری از افراد مبتلا به اماس گاهی احساس غم یا افسردگی دارند. در این مواقع با خانواده و دوستان صحبت کنید یا از ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت دربارهٔ مراجعه به رواندرمانگر یا مشاور حرفهای کمک بگیرید.
ممکن است متوجه شوید که زودتر از گذشته خسته میشوید. فعالیتهای خود را با برنامه و در بازههای کوتاه انجام دهید.
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است برای درمان اماس یا علائم مرتبط، داروهای گوناگونی برای شما تجویز کرده باشد:
- دستور مصرف را دقیقاً دنبال کنید و بدون مشورت مصرف دارو را قطع نکنید.
- بدانید در صورت فراموشکردن یک نوبت چه باید بکنید.
- داروها را در محیطی خنک و خشک و دور از دسترس کودکان نگه دارید.
زمان تماس با پزشک
در صورت بروز موارد زیر با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت خود تماس بگیرید:
- مشکل در مصرف داروهای ضد اسپاسم عضلانی
- سفتی یا محدودیت حرکتی مفاصل (Contracture)
- مشکل در راه رفتن یا برخاستن از تخت یا صندلی
- زخم یا قرمزی پوست
- دردی که در حال تشدید است
- زمینخوردنهای اخیر
- خفگی یا سرفه هنگام خوردن
- علائم عفونت مثانه مانند تب، سوزش هنگام ادرار، بوی بد ادرار، ادرار کدر یا تکرر ادرار
منابع (References)
Calabresi PA. Multiple sclerosis and demyelinating conditions. In: Goldman L, Cooney KA, eds. Goldman-Cecil Medicine. 27th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2024:chap 380.
Fabian MT, Krieger SC, Lublin FD. Multiple sclerosis and other inflammatory demyelinating diseases of the central nervous system. In: Jankovic J, Mazziotta JC, Pomeroy SL, Newman NJ, eds. Bradley and Daroff’s Neurology in Clinical Practice. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2022:chap 80.
National Multiple Sclerosis Society website. Living with MS. nationalmssociety.org/managing-ms/living-with-ms. Accessed August 23, 2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
